Morgunblaðið - 15.06.1995, Side 12
12 C FIMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
STÖÐ 2 hefur að undan-
förnu boðið uppá þá
ágætu nýbreytni að
hafa einstaka mánuði
tileinkaða ákveðnum leikurum eða
tegund bíómynda. Þannig var einn
mánuður tileinkaður myndum
meistara spennumyndanna, Alfred
Hitchcocks, annar gamanleikaran-
um Peter Sellers og James Bond
átti sinn mánuð. Júní er mánuður
stórslysamyndanna sem áttu sitt
blómaskeið á áttunda áratugnum
áður en þær lognuðust útaf eftir
því sem þær urðu æ lélegri.
Einn af sönnum meisturum
stórslysamyndanna var Irwin Al-
len, sem stóð að baki voðaverkum
eins og Logandi víti eða „The
Towering Inferno" og Póseidon-
slysinu („Thwe Posedeon Advent-
ure“) en lauk ferlinum sem eins-
konar Ed Wood stórslysamynd-
anna sem framleiðandi og leik-
stjóri lélegustu stórslysamyndir
allra tíma eins og „The Swarm“
og „When Time Ran Out“. Það
eimir enn eftir af stórslysamynd-
um í HoIIwyood. Veirumynd eins
og í bráðri hættu (,,Ourbreak“)
er dæmi um það en eins og risaeðl
urnar endur fyrir löngu urðu þær
útdauðar og gott ef það var ekki
einmitt loftsteinn sem grandaði
þeim.
Jarðskjálftar, flugslys, skips-
skaðar, eldgos, býflugur, eldsvoð-
ar, loftsteinar allt varð þetta
Hollywoodmaskínunni tilefni til að
gera hetjur úr kvikmyndastjörnun-
um sínum á árunum 1970 til 1980
og drepa þúsundir i leiðinni auk
þess sem tæknibrelludeildimar
höfðu nóg að starfa. Stórslysasög-
ur eru í sjálfu sér spennandi kvik-
myndaefni og myndirnar gerðu út
á ótta fólks við tækniframfarir í
samgöngum og óbeislaða náttúru,
hvort sem hættan kom úr iðrum
jarðar eða af himnum ofan eða lék
lausum hala í skýjaklúfi. Nokkrar
myndanna nutu mikilla vinsælda
enda höfðu þær mikið aðdráttarafl
því fyrir kvikmyndahúsagesti er
ekkert eins skemmtilegt og að láta
hræða úr sér líftóruna í öruggu
umhverfi.
Æðið hefst
Æðið byijaði með Flugstöðinni
eða „Airport" árið 1970. Burt
Lancaster lék ískaldan flugstöðv-
arstjóra sem reyndi að hafa tak á
hlutunum á meðan tilraunir voru
gerðar til að ná laskaðri flugvél
niður á jörðina. Dean Martin og
Jean Seberg voru á meðal leikenda
á leið í gröfina, einnig George
Kennedy, sem sérhæfði sig í stór-
slysamyndum á tímabilinu, og
Jacqueline Bisset. Myndin byggði
á metsöiubók eftir Arthur Hailey
og fleiri fylgdu í kjölfarið: „Air-
port ’75“ skartaði Charlton Hes-
ton, öðrum traustum stórslysa-
myndaleikara, í aðalhlutverki flug-
stjóra, sem fékk litla einkaflugvél
inn um gluggann hjá sér í stjóm-
klefanum, „Airport ’77“ var með
Jack Lemmon flugstjórasætinu um
borð í lúxusþotu á bólakafi í Atl-
antshafinu og „Airport ’79“, var
með Alan Delon um borð í nýrri
Concordþotu. George Kennedy
fékk sér einnig far með henni.
Flugstöðvarmyndirnar settu
mark sitt á slysamyndirnar því
uppbygging þeirra var notuð í
flestar stórslysamyndir áratugar-
ins. Stór hópur frægra Hoilywood-
leikara er kynntur til sögunnar í
fyrri hlutanum, sem er einskonar
inngangskafli, og svo skemmta
áhorfendur sér við að geta hveijir
fá að lifa af. Flugstöðvarmyndirn-
ar gátu einnig af sér einhveijar
bestu gamanmyndir seinni ára,
„Airplane!" 6g „Airplane II: The
Sequel“, sem gerðu óspart grín
að stórslysamyndum.
Tveimur árum eftir að fyrsta
Flugstöðvarmyndin var gerð fram-
leiddi Irwin Allen sína fyrstu stór-
slysamynd, Póseidonslysið. Gene
Hackman fór með aðalhlutverkið
ásamt Emest Borgnine, Leslie
Nielsen og Shelley Winters, sem
öll voru um borð í skemmtiferða-
skipinu Póseidon þegar fjallhá alda
Konungur stórslysamyndanna; Irwin Allen brást aðdáendum hrikalega þegar hann gerði „The
Swarm" en hér sést hann með nokkrum leikurum myndarinnar.
2 en þær áttu blómaskeið sitt á áttunda
áratugnum samkvæmt úttekt Amalds Ind-
ríðasonar. Þær skörtuðu stórstjömum í
aðalhlutverkum og buðu uppá heilmiklar
tæknibrellur en urðu lélegri með árunum
Á bólakafí; Jack Lemmon í
„Alrport ’77“.
og ómerkilegri og liðu undir lok í kringum
1980. Meistari stórslysamyndanna var Irwin
Allen, sem gerði þær stærstu og þær verstu
Skjálftinn mlkll; Heston bjargar sér.
Logandi víti; Newman og McQueen.
Stórslysa-
myndirnar
Júní er mánuður stórslysamyndanna á Stöð
Skelfileg mynd; Henry Fonda í „The Swarm".
Síðasta stórslysamyndin; Newman
í „When Time Ran Out“.
snéri því á hvolf. Leikstjóri var
Bretinn Roland Neame.
Eftirminnilegt hörmungarár
Mesta stórslysaárið var 1974.
Þá hafði Hollywood tekið við sér
svo um munaði og tvær risavaxnar
stórslysamyndir voru frumsýndar,
Jarðskjálfti eða „Earthquake” og
Logandi víti. I Jarðskjálfta sýndi
Charlton Heston að hann var ekki
dauður úr öllum æðum þegar
hrikalegur jarðskjálfti reið yfir Los
Angeles, þessi stóri sem menn bíða
enn eftir í raunveruleikanum. Með
Heston hristust Ava Gardner og
Lorne Greene og enn var George
Kennedy ekki langt undan. En það
var ekki leikaraliðið sem hélt
myndinni uppi og tryggði aðsókn
frekar en í öðrum stórslysamynd-
um heldur brellurnar, sem voru
að sönnu mikilfenglegar í Jarð-
skjálfta og til að auka enn áhrifin
var sérstökum búnaði komið fyrir
í kvikmyndahúsum, m.a. í Laugar-
ásbíói, til að fólk skynaði enn frek-
ar skjálftann mikla. Myndin átti í
harðri samkeppni við Logandi víti,
sem var frumsýnd um svipað leyti
með nokkru sterkara leikaraliði,
Steve McQueen, Paul Newman,
William Holden og Faye Dunaway-.
0. J. Simpson fór einnig með áber-
andi hlutverk. Irwin Allen fram-
leiddi og leikstýrði ásamt John
Guillermin en myndin fjallaði um
það þegar eldur kom upp í hæstu
byggingu heims og slökkviliðið á
jörðu niðri komst ekki upp til hans
með góðu móti á meðan minnihátt-
ar stjörnur eins og Susan Blakely
og Richard Chamberlain fundu
fyrir hitanum. Logandi víti var
eina stórslysamyndin sem útnefnd
var til Oskarsverðlauna sem besta
mynd ársins.
Ed Wood
stórslysamyndanna
Tvær Flugstöðvarmyndir
fylgdu í kjölfar þessarar gósentíð-
ar stórslysamyndanna, einnig
mynd um Hindenburgslysið, „Av-
alanche“ og „Gray Lady Down“
og árið 1978 reyndi Allen enn á
ný að gera út á slysin í þetta sinn
með morðóðum býflugum. Hann
hafði ekki erindi sem erfiði. Gagn-
rýnendur og áhorfendur hlógu af
hjartans lyst að „The Swarm“.
Sjálfur hafði Allen mikla trú á
henni og sagði að hún væri líklega
„skelfilegasta mynd sem gerð hef-
ur verið.“ Hún fjallaði um býflug-
ur frá Afríku sem stefndu m.a. í
að éta upp borgina Houston í Tex-
as. Leikaraliðið var ekki af verri
endanum, Henry Fonda og Micha-
el Cane fóru fremstir í flokki, en
gagnrýnendur skemmtu sér við
að velja versta leikarann og varð
Katharine Ross oftast fyrir valinu.
Allen var alla tíð með stórslys
og vísindaskáldskap á heilanum.
Hann fæddist árið 1916 og var
þegar farinn að gera stórslysa-
myndir í kringum 1960 en á með-
al sjónvarpsþátta sem hann átti
þátt í að framleiða má nefna
„Voyage to the Bottom of the
Sea“ og „Lost in Space“. Þegar
hann varð að athlægi vegna „The
Swarm“ reyndi hann árið eftir að
bæta ráð sitt og gerði framhald
Póseidonslyssins, „Beyond the
Poseidon Adventure". Enn var
Michael Caine í vinnu hjá honum
ásamt Sally Field og Telly Savalas
og enn var hópur fólks að reyna
að komast uppá yfirborðið á með-
an áhorfendur skildu hvorki upp
né niður í myndinni.
Loftsteinninn
Það sama ár, 1979, var síðasta
Flugstöðvarmyndin frumsýnd og
útrýming stórslysamyndanna
blasti við þegar Loftsteinninn eða
„Meteor“ kom í bíóin. Sem fyrr
voru leikararnir ekki af verri end-
anum, Sean Connery og Natalie
Wood ásamt Karl Malden og
Henry Fonda. Gríðarlega stór loft-
steinn stefndi á jörðina og Rússar
og Bandaríkjamenn reyndu í sam-
einingu að forðast útrýmingu.
Leikstjóri var Roland Neame og
myndin fékk afleita dóma og litla
aðsókn og markaði í raun endalok
stórmyndaskeiðsins í Hollywood.
Nema Irwin Allen var ekki bú-
inn að gefast upp. Hann hóaði í
gamla vini eins og Paul Newman,
William Holden og Ernest Borgn-
ine og gerði síðustu tilrauh með
formið í „When Time Ran Out“
árið 1980. í henni gýs eldfjall
mikið við sumarleyfisstað á Haw-
aii. Tæknibrellurnar, sem stór-
slysamyndirnar höfðu löngum
þrifist á, voru sérlega vondar og
íeikurinn sláandi lélegur. Allen
gafst upp og gerði ekki fleiri
myndir eftir það.
Stöð 2 sýnir eftirfarandi myndir
í stórslysamánuðinum: Flugstöðin
(,,Airport“) frá 1970, Jarðskjálfti
(„Earthquake") frá 1974, Logandi
víti („The Towering Inferno" frá
1974 og „The Big Bus“ frá 1976,
sem gerir grín að öllu saman.