Morgunblaðið - 16.06.1995, Qupperneq 5
4 B FÖSTUDAGUR 16. JÚNÍ 1995
DAGLEGT LIF
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 16. JÚNÍ 1995 B 5
KRAFTAVERKA
eiga í vök að verjast
vegna fjölgunar ónæmra sýkla
ARIÐ 1928 uppgötvaði
Alexander Fleming
(1881-1955), sýklafræð-
ingur, að myglusveppur
(Penicillium notatum), sem komst í
sýklarækt hans, myndaði efni sem
hindraði vöxt sýkla í ræktinni. Flem••
ing nefndi virka efnið penisilín og
heimsbyggðin talaði um krafta-
verkalyfið eftir að farið var að nota
það til lækninga.
I aldir hafði mannkynið háð harða
hildi við skaðlega sýkla, beitt ýmsum
ráðum en yfírleitt beðið lægri hlut.
í einstaka skipti sem sjúklingar
læknuðust var sú meðferð sem beitt
var talin hafa borið árangur. Síðari
tíma þekking bendir hins vegar til
að engin meðferð fyrir tilkomu
sýklalyfjanna hafi komið að gagni,
því batinn hafi einfaldlega ráðist af
varnarviðbrögðum líkamans en ekki
meðferðinni.
Fleming hlaut Nóbelsverðlaun í
læknis- og lífeðlisfræði 1945. Þá var
penislínið orðið útbreitt læknislyf,
sem þótti éins og sending af himnum
ofan og olli slíkum straumhvörfum
í læknavísindum að talið var að end-
anlega hefði tekist að ráða niðurlög-
um skaðlegra sýkla; sjúkdómar af
þeirra völdum væru úr sögunni og
sýklafræðingar yrðu senn útdauð
stétt.
Vörn snúið í sókn
Adam var ekki lengi í Paradís því
sýklarnir sneru smám saman vörn í
sókn og árið 1946 hafði sumum af
Staphylococcus ættkvíslinni tekist
að mynda ónæmi fyrir penisilíni.
Snjallir lyfjafræðingar höfðu ráð
undir rifi hverju og fundu nýja gerð
lyfja, sem brutu mótstöðu sýklanna
á bak aftur. Sælan varð þó skamm-
vinn því vegna stökkbreytinga höfðu
sýklarnir um síðir betur í viðureign-
inni við nýjasta lyfið. Upp frá þessu
upphófst æsilegt kapphlaup manna
og sýkla og oft hefur verið mjótt á
mununum. Sýklarnir brugðust við
nýjum lyfjaflokkum eða afbrigðum
með stökkbreytingu. Nú er svo kom-
ið að sýklarnir virðast vera að ná
yfirhöndinni og læknavísindin eiga
í vök að verjast gegn ógnvænlegri
þróun.
Þegar sýklalyfi, t.d. penisilíni, er
beitt gegn ákveðinni gerð sýkla,
deyja allir, nema þeir sem gæddir
eru þeim eiginleika að mynda stökk-
brigði, sem bera ónæmið áfram til
afkomendanna. Ein bakten'a getur
getið af sér 16.777.220 afsprengi
innan 24 tíma og stökkbrigðin deila
ónæmu arfberunum af rausn með
allsendis óskyldum örverum.
í áranna rás virðast lyfin hafa
haft svolítið forskot og plágur eins
og berklar, lungnabólga, blóðeitrun,
sýfilis, lekandi og aðrar bakteríusýk-
ingar voru yfirbugaðar. Fyrr á tím-
um dóu menn úr þessum sýkingum
og deyja reyndar ennþá, en ekki
jafn margir og áður og ekki þeir sem
tóku sýklalyf áður en bakteríurnar
veiktu líffærakerfið.
Endalok sýklalyfjanna?
Á sjöunda áratugnum var talið
að læknavísindin hefðu sigrast á nær
öllum sjúkdómum vegna bakteríu-
sýkinga og hægt væri að beina sjón-
um í auknum mæli á ný úrræði í
lækningu krabbameins, hjartasjúk-
dóma og annarra illiæknanlegra
sjúkdóma. Trúlega hafa menn verið
of fljótir að hrósa sigri yfir sýklun-
um, því talið er að glíman við bakter-
íusýkingar eigi enn eftir að harðna,
endalok sýklalyfja kunni að vera í
nánd og nýjar leiðir þurfi að koma
til sögunnar eigi læknavísindin að
fara með sigur af hólmi.
í fyrra birtist grein í Newsweek
þar sem fram komu ýmsar uggvæn-
legar staðreyndir um hvernig sýkla-
lyf eru smám saman að verða gagns-
laus í lækningu bakteríusýkinga.
Fullyrt er að hver einasta baktería,
sem valdi sjúkdómum, hafi myndað
ónæmi fyrir a.m.k. einu af rúmlega
eitt hundrað sýklalyfjum og dæmi
séu um að sumar hafi ónæmi fyrir
öllum nema einu. Í skýrslu CDC
(bandaríska sjúkdómsvarnarmið-
stöðin) 1994 kom fram að ónæmir
pneumókokkar, sem valda eyrna-
bólgu, lungnabólgu og einstaka sinn-
um heilahimnubólgu, hafi farið eins
og eldur um sinu um dagvistarstofn-
anir í Kentucky og Memphis.
Tíðni ónæmis kostar heilbrigðis-
þjónustuna aukið fé. Þrátt fyrir
sýklalyfjagjöf létust 13.300 sjúkling-
ar á bandarískum spítölum árið 1992
vegna bakteríusýkinga. Þótt sjúkl-
ingarnir hefðu ekki ónæmi fyrir öll-
um sýklalyfjum höfðu sýklarnir
komist í blóð þeirra, lurigu eða önn-
ur líffæri áður en læknunum tókst
að finna lyf sem virkaði.
Tiltrú almennings á sýklalyf er
ekki í rénun. Oft krefst fólk þess
að fá slík lyf við kvefi eða öðrum
veirusýkingum, jafnvel þótt þau séu
vita gagnlaus í baráttunni við veirur
og inntaka þeirra flýti einungis fyrir
útbreiðslu ónæmra sýkla.
Bændur og búfé
í Newsweek kemur fram að
vandamálið sé afar flókið og teygi
anga sína víða. Bandarískir bændur
ali ekki búfénað sinn á sýklalyfjum
eingöngu til að fyrirbyggja og lækna
sýkingar heldur til þess að örva vöxt-
inn. Onæmir stofnar breiðist út, rétt
eins og hjá mönnum, og hverfi ekki
þótt kjötið sé komið á matardiskana.
Þótt hár hiti drepi sýklana breiðast
þeir frá dýrum til manna með hráu
VÆNLEGASTA leiftin til oð hefta
útbreiðlu ónæmra pneumókokka
er að vekja lækna og almenning
til vitundar um að forðast sýkla-
lyf, nema þegar slíkt er óhjó-
kvæmilegt.
eða illa soðnu eða steiktu kjöti.
Fram á miðjan 9. áratuginn höfðu
lyfjafyrirtækin alltaf ný og ný sýkla-
lyf til reiðu. Síðan virtust bakteríu-
sýkingar ekki eins mikið vandamál
og áður og innlendi markaðurinn
mettur. Sýklalyf voru mest notuð
gegn sjúkdómum eins og kóleru og
blóðkreppusótt í þróunarlöndunum.
Mörg lyfjafyrirtæki hættu að leita
að nýju penisilíni og ríkisstjórnin
minnkaði styrki til sýklalyfjarann-
sókna. í kjölfarið samþykkti Mat-
væla- og lyfjaeftirlit Bandaríkjanna
aðeins eitt nýtt sýklalyf 1991, fimm
1992 og þrjú 1993.
Heilbrigð skynsemi
Lyfjafyrirtæki leggja nú ríka
áherslu á að skilja betur með hvaða
hætti bakteríur mynda ónæmi. M.a.
er vitað að þær geta gefið frá sér
enzým, svonefndan „penisilínasa",
sem brýtur lyfið niður, einnig geta
Morgunblaðið/Júlíus
þær umbreytt frumuveggjunum
þannig að lyfið komist ekki að þeim
eða þær færa sig úr stað.
Tími kraftaverkalyfjanna virðist
liðinn og lyfjafyrirtæki keppast við
að finna ný efni í þeirra stað, jafnt
neðansjávar sem í frumskógum
Borneó. Þótt nokkrar vonir séu
bundnar við bóluefni veltir greinar-
höfundur Newsweek upp þeirri
spurningu, hvort ekki sé ráðlegt að
hætta að leita á náðir tækninnar en
láta gömlu, góðu, heilbrigðu skyn-
semina ráða ferðinni. Til dæmis
mætti minnka notkun sýklalyfja í
landbúnaði, kreijast þess að læknar
og hjúkrunarfólk noti sóttvarnarefni
á hendumar áður en það snertir
sjúklinga, rúmföt og áhöld og hætta
með öllu að nota ákveðnar gerðir
sýklalyfja.
Uppgötvun sýklalyfja markaði
tímamót í sögu læknavisindanna.
Þótt nú sé komið að krossgötum
telja fróðir menri að þekking og
nútíma hreinlæti komi í veg fyrir
að ástandið verði eins skelfílegt og
á árum áður. Þá létust konur af
barnsförum vegna blóðeitrunar,
eyrnabólga barna varð að banvænni
heilahimnubólgu og ígerð í sári olli
dauða. ■
vþj
Auðveldari meðferð eymabólgu?
EYRNABÓLGA hefur löng-
um hrjáð íslensk böm öðr-
um fremur. Kvillinn virtist
landlægur og sýklalyf oft
eina ráðið, en ónæmi fyrir þeim jókst
jafnt og þétt þar til fyrir tveimur
ámm, þegar skorin var upp herör
gegn óhóflegri notkun þeirra.
Áróðurinn bar árangur því á síð-
asta ári minnkaði notkunin og jafn-
framt tíðni ónæmra Streptococcus
pneumoniae, sem venjulega eru
nefndir lungnabólgusýklar eða
pneumókokkar og eru aðal orsök
eymabólgu, skútabólgu (bólga í
kinnholum og stundum ennisholum,
stífluð slímhúð), lungnabólgu og ein-
staka sinnum heilahimnubólgu.
Erindi, sem Karl G. Kristinsson,
sýklafræðingur á sýklafræðideild
Landspítalans, flutti nýverið á ráð-
stefnu í Stokkhólmi um ónæmi
pneumókokka fyrir sýklalyfjum og
þróunina hér á landi vakti mikla at-
hygli ráðstefnugesta og fjölmiðla,
enda slíkt ónæmi vaxandi vandamál
í Suður-Svíþjóð.
Um 20% pneumókokka ónæmir
og 75% þeirra fjölónæmir
„Svíunum þótti athyglisvert að
okkur hefði tekist að hægja á þróun-
inni. Frá því fyrsti íslenski sjúkling-
Síðasta ár minnkaði notkun sýklqlyfja hérlendis
og jaf nf ramt tiðni ónæmra pneumókokkq
urinn með penisilín ónæman pne-
umókokk fannst í lok árs 1988 varð
fjölgun ekki veruleg fyrr en í ársbyrj-
un 1991. Þá var mikið um veiruönd-
unarfærasýkingar í ungum bömum,
sem leiddi til aukinnar sýklalyfjanot-
kunnar og hagstæðari skilyrða fyrir
ónæmi. Um 20% pneumókokka sem
valda sýkingum á íslandi em orðnir
ónæmir fyrir penisilíni og 75% þeirra
eru eru fjölónæmir, þ.e. ónæmir fyr-
ir öllum nothæfum sýklalyfjum til
inntöku.“
Öndunarfærasýkingar af völdum
ónæmra pneumókokka eru mun al-
gengari hér heldur en annars staðar
á Norðurlöndum. Sýklalyfjanotkun
hefur jafnframt verið meiri, en ekki
er vitað hvernig samanburðurinn er
miðað við Bandaríkin, því þar gilda
aðrir staðlar, sem að mati WHO
(Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin)
eru ekki eins marktækir.
Undanfarið hafa lærðir og leikir
velt fyrir sér hvort ástæðan fyrir
eymabólgu sé sú langa hefð fyrir
að láta ungbörn fá sér lúr utandyra,
sama hvemig veður og vindar blási.
Karl segir að áhrif lofts-
lags hafí lítið verið
rannsökuð með tilliti til
pneumókokka, en hins
vegar sé ljóst að kuldi
skapi hagstæð skilyrði
fyrir kvefveirur.
83 gerðir
„Heimkynni pneumó-
kokka eru einkum í nef-
koki manna og þeir
breiðast hratt út við
hósta og snertingu.
Smithættan er mest hjá
sex mánaða til fímm ára
bömum, enda hafa þau
ekki myndað mótefni
gegn sýklunum, sem til
eru í 83 gerðum, auk þess sem börn-
in eru oft mörg saman í hópi á leik-
skólum eða dagvistarstofnunum.
Niðurstöður rannsókna sýna að
sýklarnir eru í um 50% heilbrigðra
2-5 ára barna. Þau geta borið bakter-
íumar í langan tíma án þess að veikj-
ast og hugsanlega fengið sýkingu
af völdum einnar gerðar þegar þau
verða fullorðin, þótt þau
hafi myndað mótefni
gegn þeirri sömu á
bamsaldri.
Vænlegasta leiðin til
að hefta útbreiðlu
ónæmra pneumókokka
er að vekja lækna og
almenning til vitundar
um að forðast sýklalyf,
nema þegar slíkt er
óhjákvæmilegt. Til að
draga úr útbreiðslu
ónæmis þurfa foreldrar
að vera á varðbergi og
reyna að halda bömum
sínum heima ef þau eru
kvefuð eða á sýkla-
lyljakúr. Vitaskuld eru
aðstæður oft þannig að slík ráðstöfun
getur reynst þrautinni þyngri, báðir
foreldrar e.t.v. útivinnandi og eiga
því erfítt um vik að fá frí eða koma
barninu fyrir á fámennum stað.
Nýjustu niðurstöður vekja vonir
um að hægt sé að hægja á þróun
sýklalyfjaónæmis. Eyrnabólga er
sjúkdómur, sem oft læknast af sjálfu
Karl G. Kristinsson
sér, en slíkt verður læknir að meta
hverju sinni. Til að stemma stigu við
að bami með væga eyrnabólgu sé
gefíð sýklalyf gæti læknir t.d. reynt
verkjalyf fyrst, skoðað bamið aftur
næsta dag og'þá metið hvort bólgan
hafi versnað.
Breiðvirk sýklalyf
hættulegust
Karl segir slíka meðferð geta
dregið úr sýklalyfjanotkun, enda
stuðli ástæðulaus sýklalyfjameðferð
að því að fjölga ónæmum sýklum.
Hann varar sérstaklega við breið-
virkum sýklalyfjum vegna þess að
þau auki hlutfall ónæmra sýída mun
meira en önnur sýklalyf, drepi „góð-
ar“ bakeríu^ í leiðinni og raski þann-
ig eðlilegu jafnvægi.
„Til að fá góð sýni þarf að gera
ástungu á hljóðhimnu, en slíkt er
vandasamt og yfirleitt ekki gert.
Því eiga læknar stundum erfitt með
að meta hvaða sýklar valdi eyrna-
bólgunni. Þeir þurfa að meðhöndla
sjúklinginn blint og treysta á að
þekkja einkennin.
Einnig eru þeir undir miklum
þrýstingi því almenningur hefur
ennþá ofurtrú á sýklalyfjum gegn
hvers kyns kvillum."
Þegar áróðurinn gegn notkun
sýklalylja stóð sem hæst var reglum
um þátttöku almannatrygginga í
lyfjakostnaði breytt þannig að sjúk-
lingar þurftu að greiða meira úr eig-
inn vasa. Karl telur þá ráðstöfun
hafa haft mikið að segja þótt erfitt
sé að meta hver þróunin hefði orðið
hefði ekkert verið að gert.
Stungulyf
„Stungulyf eru enn vel virk hér
á landi og því notuð ef sjúklingur
er með ónæmi fyrir öllum sýklalyfj-
um til inntöku. Meðhöndlun með
stungulyfjum er margfalt dýrari,
enda þarf sjúklingurinn að leggjast
inn á spitala. Áratugir eru liðnir frá
því nýir sýklalyfjaflokkar komu
fram þannig að þeirra er varla að
vænta í bráð. Ný sýklalyf hafa að-
eins verið afbrigði af eldri lyfjum,
en sýklar eru mun fljótari að mynda
ónæmi fyrir þeim. Ef nýir lyfjaflokk-
ar finnast ekki verður að leggja
áherslu á aðrar Ieiðir.“
Leysa bóluefni sýkla-
lyfin af hólmi?
Núna er verið að þróa nýjar að-
ferðir í baráttunni við sýklana og því
eru okkur vonandi ekki allar bjargir
bannaðar. Bóluefni er einn kosturinn
og ýmislegt bendir til að sú leið sé
vænleg til árangurs. Til dæmis hefur
tekist að útrýma vissri gerð heila-
himnubólgu eftir að farið var að
bólusetja ungbörn fyrir hemófilus-
sýklum, sem var aðalorsök heila-
himnubólgu. Núna eru meningo-
kokkar helsta orsök sjúkdómsins,
en pneumókokkar í öðru sæti.
Bóluefni úr fjölsykrungahjúp hef-
ur talsvert verið notað til að forðast
pneumókkasýkingar hjá fólki eldra
en sextugu og þeim sem eru í
áhættuhópi, |).e. með langvarandi
hjarta- og æðasjúkdóma, alnæmi o.fl.
Bóluefnið veitir 60-70% vörn gegn
23 algengustu gerðum pneumók-
kokka, en er gagnlaust fyrir börn
vegna þess að ónæmiskerfi þeirra
myndar ekki mótefni gegn hreinum
fjösykrungi.
Tilraunir með nýtt bóluefni fyrir
börn lofa góðu. Ef vel tekst til að
tengja fjölsykrung og prótein gæti
slíkt efni orðið góður mótefnavaki.
Vandinn er sá að pneumókokkarnir
eru svo margir, þótt þeir algengustu
séu 23, og þá þarf að próteintengja
þá alla. Rannsóknir beinast nú eink-
um að 4-8 gerðum þeirra. Þótt þegar
hafi komið fram ónæmissvörun hjá
heilbrigðum börnum er ekki vitað
hvort hún sé nægjanleg til að hindra
sjúkdóma."
Karl er sannfærður um að minni
sýklalyfjanotkun sé eina úrræðið eins
og málum sé nú háttað. Hann segir
að allar bakteríur geti myndað
ónæmi fyrir sýklalyfjum og ekkert
sýklalyf haldi virkni sinni endalaust.
Takist ekki að þróa nýjar aðferðir
sé sá fræðilegi möguleiki yrir hendi
að mannkynið standi i sömu sporum
og fyrir hálfri öld, þegar flestar sý-
klasýkingar voru ólæknanlegar.
vþj
DAGLEGT LÍF
Sjö veskjarán í miðbæ
Reykjavíkur á tveimur og hálfri viku
TÖSKU-, eða veskjarán hafa ver-
ið óvenju tíð í Reykjavík að
undanförnu. Árið 1994 var til-
kynnt um sex hliðstæð mál til
lögreglunnar en það sem af er
þessu ári eru þau þegar komin í
þá tölu og einu betur.
Að sögn Ómars Smára Ár-
mannssonar aðstoðaryfirlög-
regluþjóns í Reykjavík hafa öll
ránin verið framin á stuttu tíma-
bili eða á tveimur og hálfri viku.
Þijú þeirra áttu sér stað að nætur-
lagi um helgar og í öllum tilvikum
var seðlaveskjum rænt af full-
orðnum karlmönnum. Tvö þeirra
urðu í eða nálægt miðborginni. í
báðum tilfellum var ránsfólkið
handtekið. Þá urðu að sögn Óm-
ars Smára fjögur ránanna eftir
hádegi _ á tiltölulega afmörkuðu
svæði. í þremur tilvikum hrifsuðu
ungir karlmenn handtöskur af
konum en í einu tilvikanna var
seðlaveski rænt af útlendingi. Sá
ránsmaður var handtekinn svo og
ránsmaður í einu hinna tilvikanna
þriggja.
„Töskuránum" fjölgar f
Danmörku
Ránin í miðborg Reykjavíkur
Mánud.
22. maí, kl. 1.00
Fimmtugur
maður rændur
Laugard. 3. júní, kl. 14.00
Sænskur ferðamaður rændur
Laugard. 3. júní, kl. 4.00
Rúml. fertugur maður
sleginn niður og rændur
Sunnud.
21. maí, kl. 2.00
Hálffimmtugur
maður rændur
Fimmtud.
8. júní, kl. 16.00
Ung kona slegin
og rænd í bíla-
geymslu ráðhússins
Rmmtud. 1. júní, kl. 15.00
Áttræð kona rænd veski
Föstud. 2. júní,
kl. 14.00. Ung
stúlka rænd
Heildarfjöldi tilkynntra rána á
starfssvæði lögreglunnar í
Reykjavík frá árinu 1987 hefur
verið frá 14-23. Flest urðu ránin
árið 1989 en samanlögð aukning
á tímabilinu hefur verið um 10%.
í Bandaríkjunum eru um það
bil 300 rán á hverja 100.000 íbúa
samkvæmt opinberum tölum. í
almennum samanburði við
Norðurlönd má sjá að ránum þar
hefur fjölgað ógnvænlega, sér-
staklega þar sem vopnum er beitt.
í Danmörku voru t.d. skráð 2.304
svonefnd töskurán árið 1993 en
voru 1.564 árið
1986. í Kaup-
mannahöfn
einni var til-
kynnt um 828
töskurán árið
1993 eða um
160 á hveija
100.000 íbúa. Samkvæmt upplýs-
ingum frá Interpol voru 331 rán
á hveija 100.000 íbúa í Kaup-
mannahöfn árið 1993.
Fíkniefnaneysla
og auðnuleysi
í úttekt sem gerð var á ránum
í Reykjavík á árunum 1987-1994
kemur fram að á tímabilinu voru
alls 20 rán þar sem taska eða
veski var hrifsað af rosknu fólki,
aðallega konum. Þau tilvik hafa
verið þijú undanfarin ár en fjögur
árin 1989 og 1994. Ómar Smári
segir hlutfall upplýstra mála
nokkuð hátt.
Hann upplýsir að það hafi aðal-
lega verið unglingar sem hrifsuðu
töskur af eldri konum síðari hluta
síðasta áratugar og létu sig
hverfa, en nú eru gerendurnir
orðnir eldri. Rannsóknarlögreglan
tengir gerðir þeirra oft fíkniefna-
neyslu, auðnuleysi, erfiðara að-
gengi að peningum, s.s. með ávís-
anafalsi og erfiðara sé fyrir af-
brotamenn að bijótast inn til að
nálgast verðmæti o.s.frv. Þetta
kemur m.a. fram í tíðari innbrot-
um í bíla eða á staði sem eru
verr varðir en aðrir.
Ómar Smári bendir á að af-
brotamaðurinn sé stundum einn
að verki eins og t.d. í Ráðhúskjall-
aranum en oftar en ekki eru þeir
tveir (Ingólfsstræti) eða fleiri
saman (Skeljagrandi).
Rannsóknarlögreglan með
forræði yfir töskuránum
Forvarnastarf á sumum sviðum
afbrota getur verið flókið því lög-
reglan í Reykjavík hefur ekki for-
ræði yfir öllum afbrotum á starfs-
svæði sínu s.s. ránum, innbrotum,
þjófnuðum, nauðgunum og
íkveikjum. Flest málin eru til-
kynnt til lögreglunnar en sum
málanna eru kærð beint til Rann-
sóknarlögreglu ríkisins í Kópa-
vogi. Ómar Smári telur eðlilegt
að skoða hvort ekki eigi að breyta
þessu þannig að lögreglan á við-
komandi svæði hafi fullt forræði
yfir öllum málum sem að henni
lúta.
Hann segir að þegar nokkur
svipuð afbrot komi hvert á fætur
öðru á stuttum
tíma og afbrota-
maðurinn næst
ekki geti um-
ræðan orðið
óraunhæf.
„Fólk hefur til-
hneigingu til að íeita sökudólga.
Ef það finnur ekki þann raunveru-
lega er annar fundinn í hans stað.
Lögreglan getur þá hæglega orðið
óverðskuldað fyrir skömmum og
er jafnvel ásökuð um að afbrot
skuli eiga sér stað.“ Ómar telur
að staðreyndin sé hinsvegar að
samfélagið fær þau afbrot sem
það á skilið. „Það erum við, fólk-
ið í þessu landi sem ráðum hvern-
ig samfélagi við og börnin okkar
komum til með að búa í. Þegar
við erum kærulaus og áhugalítil
verður samfélagið afskipt og þá
hallar undan.“
Ber að fjölga
lögreglumönnum?
Oft vaknar sú spurning eftir
atvik sem þessi hvort löggæslan
sé nægilega vel í stakk búin til
að fást við hlutverk sitt og hvort
ekki beri að fjölga lögreglumönn-
um. „Það er annarra en lögregl-
unnar að taka ákvörðun um fjölda
þeirra á hveijum tíma en hver og
einn lögreglumaður reynir að
sinna sínu starfi af kostgæfni og
af bestu getu. Fjöldi lögreglu-
manna þarf alltaf að vera í sam-
ræmi við þau verkefni sem lög-
gæslunni er ætlað að sinna en þau
gerast æ fleiri og fjölbreyttari.
Það er ekki síður mikilvægt að
allir aðrir sem vinna að því að
draga úr líkum á afbrotum leggi
sitt af mörkum. Eftir að afbrot
hefur verið framið skiptir virkni
refsivörslukerfisins miklu máli og
að úrræði séu ávallt fyrir hendi.
Refsing við að fremja rán getur
verið nokkurra ára fangelsi.
■
grg
Ekki ganga
með peninga í
tösku eða
rassvasa
ÞÓ enn sé lítil hætta hér í borg-
inni á að verða fyrir barðinu á
„töskuþjófum" er vissara að hafa
vaðið fyrir neðan sig. „Engin
ástæða er til að gefa þessum teg-
undum afbrota kost á að þróast
til hins verra hér á landi“, segir
Ómar Smári Ármannsson aðstoð-
aryfirlögregluþjónn í Reykjavík.
„Til að stemma stigu við
„töskuránum" og draga úr líkum
á að verða af fjármunum sínum
er gott ráð aða geyma peninga
aldrei í utanáliggjandi veski eða
handtösku. Sama á við um lykla
og skilríki. Þessa hluti má varð-
veita í innri vasa á fiíkum. Enn
betra er að vasinn sé með renni-
lás eða hnepptur. Þá má benda á
að til eru sérstök veski til að
geyma í fjármuni innanundir flík-
um.
Best er að fara ekki með meiri
fjármuni en nauðsynlega þarf á
að halda og til að draga enn frek-
ar úr hættu er ráð að nota
greiðslukort."
Þá segir Ómar Smári að minna
megi á að sjaldgæft sé að einhver
sé rændur þegar hann er á ferð
með öðrum.
Gagnvart þeim sem vill draga
úr líkum á að verða rændur að
næturlagi gilda sömu lögmál, auk
þess sem áhættan minnkar veru-
lega ef hann er ekki undir áhrif-
um áfengis eða annarra vímu-
efna.
Haldið ró ykkar
Ef svoilla vill til að rán er fram-
ið segir Ómar Smári nauðsynlegt
fyrir viðkomandi að halda ró
sinni. „Veski má alltaf bæta - það
er verra með heilsuna.
Forðist snöggar hreyfingar.
Horfið á hinn ókunnuga ef þess
er kostur og leggið útlit, fatnað,
rödd eða sérkenni á minnið. Lýs-
ing á hæð, líkamsbyggingu, aldri,
andliti, höndum, málróm, skóm
og svo framvegis skiptir miklu
máli. Hafið strax samband við
lögregluna, neyðarsími í Reykja-
vík er 0112. Eftir að lögreglu
hefur verið tilkynnt um atvikið
er hver sekúnda dýrmæt. Ef að
greinargóðar upplýsingar liggja
fyrir eru miklar líkur á að ráns-
máðurinn náist fljótlega eða síðar
á rannsóknarstigi málsins." ■
Áriö 1994 var tilkynnt
um sex töskurón en þau
eru þegur orðin sjö ó
þessu ári