Morgunblaðið - 21.06.1995, Blaðsíða 22
22 MIÐVIKUDAGUR 21. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Hin mjúka snerting
Þóra Einarsdóttir
Morgunblaðið/Kristinn
Þóra syngur
í Glyndebourne
MYNPUST
Gallcrí Sævars Karls
TEIKNINGAR
Þóra Sigurðai’dóttir Opið á
verslunartíma til 30. júní.
Aðgangur ókeypis.
ATHUGUN forms, flatar og
rýmis er hin tæknilega forsenda
sem allir myndlistarmenn hljóta að
ganga út frá við útfærslu verka
sinna; það byggist öðru fremur á
samspili þessara þátta á hvem hátt
listamanninum gengur að koma
sinni myndsýn til skila.
Aðferðimar sem þessar athugan-
ir leiða af sér eru eins margar og
fjölbreytilegar og listafólkið sjálft,
sem er auðvitað forsenda persónu-
legrar listsköpunar. Þóra Sigurðar-
dóttir hefur í gegnum tíðina lagt
sig mikið fram við þessa vinnu, og
í kynningu þessarar sýningar er
vísað til verka hennar á einkasýn-
ingum í Gallerí einn einn 1992 og
í Nýlistasafninu ári síðar um óbeina
forsögu sýningarinnar nú. Á þeim
sýningum var listakonan m.a. að
fást við samspil flatar og áferðar,
og líkt og hér var mýkt forma og
áferðar í lykilhlutverki í útfærslu
verkanna.
Hér bætist hins vegar við áhersla
á ferninginn sem grunnatriði þess-
ara athugana. Galleríið er nánast
ferningur að lögun, og tveir and-
stæðir veggir bjóða upp á ýmsa
möguleika á samhljómi og andstæð-
um, sem listakonan nýtir að þessu
sinni á einfaldan en skemmtilegan
hátt. Annars vegar hefur hún kom-
ið fyrir fimm ferningum í röð, en
andspænis þeim eru sett fjögur
Nýjar bækur
• ÚT er komin á ensku matreiðslu-
bókin A TASTE OFICELAND
eftir UJfar Finnbjörnsson mat-
reiðslumeistara. I henni eru upp-
skriftir að réttum úr íslenskum hrá-
efnum, jafnt af láði sem legi og
sumum hverjum óvenjulegum. Bók-
in skiptist í fjóra kafla, um for-
rétti, fisk, kjöt og ábætisrétti.
Úlfar hefur unnið til fjölda verð-
launa innanlands sem utan og var
kjörinn Matreiðslumaður ársins árið
1994. Hann á og rekur veitingahús-
ið Jónatan Livingstone Máv í
Reykjavík.
Bókina prýða litmyndir af öllum
réttunum, ásamt ljósmyndum úr
íslenskri náttúru sem Lárus Karl
Ingason hefur tekið.
Útgefandi er Mál og menning,
HilmarB. Jónsson ritar inngangs-
orð, Anna Yates þýddi á ensku,
Margrét E. Laxness sá um útlit og
misstór form, sem saman mynda
einn ferning á veggnum. Þetta
skapar góðan heildarsvip, þrátt fyr-
ir allt, og beinir gestum strax að
því að athuga áferð og efni hvers
flatar fyrir sig, jafnframt því sem
heildin nýtur sín í þessum sam-
hljómi.
í þessum flötum notar Þóra lím-
grunn, blýant, litkrít og blek til að
móta sínar ímyndir á strigann. Út-
koman er afar fínlegt samspil lína
og lita, þar sem stigmögnun daufra
litanna er gengur afar vel upp.
Áferðin er einkar mjúk, jafnvel svo
að sú hugsun læðist að gestinum
að hin minnsta snerting kynni að
raska hveijum fleti fyrir sig, sem
þá hyrfí eins og dögg fyrir sólu.
Þóra hefur ekki aðeins unnið að
athugunum á formi og flötum held-
ur hefur rýmið sjálft einnig verið
dijúgur þáttur verka hennar undan-
farið. Hún átti verk sem má kenna
við könnun rýmisins á sýningunni
á íslenskri samtímalist á Kjarvals-
stöðum á síðasta ári (Skúlptúr
Skúlptúr), og einnig tók hún þátt
í tveimur áhugaverðum samsýning-
um með dönskum myndhöggvurum
þar í landi. Nú er nýlokið í Hol-
landi sýningu á verkum hennar,
Guðjóns Ketilssonar og Nini Tang,
þar sem hún sýndi höggmyndir og
innsetningar, svo segja má að það
hafi verið nóg að gera hjá listakon-
unni.
Öll viðleitni Þóra í myndlistinni
virðist hverfast um þá könnun rým-
is og yfirborðs, sem hér má sjá í
sinni einföldustu mynd; mýkt snert-
ingarinnar er hér lykilatriði, sem
sýningargestir fá best notið í þeirri
nánd, sem rýmið skapar.
Eiríkur Þorláksson
kápu og Prentsmiðjan Oddi hf.
prentaði. Bókin er 90 bls. ogkostar
2.490 kr.
• NÝLEGA kom út Handbók
læknaritara eftir Boga Ingimars-
son líffræðing, Eirík Pál Eiríks-
son cand. mag. og GerðiHelga-
dóttur læknaritara. Efni bókarinn-
ar er þríþætt: Gerður Helgadóttir
ritar um starfsumhverfi læknarit-
ara og lög og reglugerðir. Bogi
Ingimarsson skrifar lengsta kafla
bókarinnar, um líffærafræði
mannslíkamans og meinafræði.
Loks er latnesk málfræði í sjúk-
dómsgreiningum og ítarlegt lat-
neskt íslenskt orðasafn.
Bókin hefur hagnýtt gildi fyrir
þá sem læra líffæra- og lífeðlis-
fræði, sjúkdómafræði og skyldar
greinar, auk þess sem hún er nauð-
synleg handbók í læknaritun.
Útgefandi er Fjöibrautaskólinn
við Ármúla. Bókin er 184 síðurí
stóru broti og kostar 3.900 kr.
ÞÓRA Einarsdóttir er ung
óperusöngkona sem hefur nýlok-
ið prófi í söng frá óperudeild
Guildhall School of Music and
Drama í London. Þangað fór hún
eftir að hafa lokið 8. stigs prófi
frá Söngskólanum í Reykjavík
undir sljórn Ólafar Kolbrúnar
Harðardóttur, árið 1992. Hún
hefur nú þegar sungið sitt fyrsta
aðalsópranhlutverk, í Glynde-
bourne óperuhúsinu sem hún er
samningsbundin út þetta ár.
Glyndebourne óperuhúsið er
staðsett í East Sussex i Englandi
og er vinsælt og þekkt ekki hvað
síst fyrir það að þangað fer fólk
í kjólfötum og síðkjólum, horfir
á óperusýningu og borðar síðan
nestið sitt í næstu laut í 1 Vi klst.
löngu h’léi milli þátta og eftir
sýningu.
Önnur frú Kong
„Ég útskrifaðist um páskana,
fór eftir það heim til Islands og
gifti mig og tók síðan við starf-
inu í Glyndebourne stuttu síðar.
Ég var ráðin til að byija með í
svokallaða „understudy" deild
og syng í óperukórnum og þess
háttar en fékk svo tækifæri til
að spreyta mig á sviðinu þegar
ég söng aðalhlutverkið í nútima-
óperunni „the second ms.Kong",
eða önnur frú Kong, eftir Harri-
son Birtwistle i forföllum aðal-
söngkonunnar." Þóra sagði að
þetta hefði verið frábært tæki-
færi og nú væri bara að bíða og
sjá hvaða verkefni fylgja í kjöl-
farið, en sýningum á þessari
óperu er lokið.
Þóra verður í Glyndebourne
út ágústmánuð en siðan fer hún
með hóp frá óperunni í söng-
ferðalag um England fram að
jólum. Aðspurð sagðist Þóra
ekki vita hvað tæki við eftir
það. Hún og maður hennar, sem
er að ljúka prófi á næsta ári
frásama skóla og Þóra, ætla að
vera á Englandi þar til hann
útskrifast. „Annars er bara að
bíða og sjá hvaða tækifæri gef-
ast í óperuheiminum, í þeirri
miklu samkeppni sem þar ríkir,
ég ertilbúin að fara hvert þang-
að sem gotttilboð býðst,“
sagði Þóra.
Norræn brávallabirta
TÓNLIST
Hallgrímskirkja
KIRKJULISTAHÁTÍÐ
Otto Olsson: Te Deum; Requiem.
Charlotte Nilson (S), Inger Blom
(A), Lars Cleverman (Bar.), Anders
Lorentzson (B). Gustav Vasa Óratór-
íukórinn og hljómsveit úr Kgl.
sænsku hirðhljómsveitinni u. stj.
Anders Ohlsons, sunnudaginn 18.
júní.
ÞVÍ betur sem menn kynnast
verkum stórmeistara tónsögunnar,
því meira spennandi verða „smá-
meistarar" nágrannalandanna.
Eru það öfugmæli? Ekki ef menn
heillast af leitinni að hinu óvænta.
Það er ekki bara vegna mæli-
stikunnar á ódauðleika hinna
stærstu sem litlu spámennirnir
veita; hvað eftir annað finnast hjá
þeim tónsmíðar sem standa fylli-
lega fyrir sínu. Það er gömul saga
og ný, að tónskáld Norðurlanda
meginlandsins hafa mjög viljað
fara fyrir ofan garð og neðan hjá
íslenzkum tónlistarunnendum. En
þeir sem voru svo lánsamir að
sækja lokatónleika Kirkjulistahá-
tíðar í Hallgrímskirkju á sunnu-
dagskvöldið var, munu nú hafa
fengið smjörþefinn af téðri opin-
berun, hafi hún þá ekki vitrast
þeim fyrr, því Drottinsþakkargjörð
(1910) og Sálumessa (1903)
sænska tónskáldsins og organist-
ans Ottos Olssons (1879-1964)
reyndust vissulega hin áheyrileg-
ustu tónverk.
Nú skal ósagt látið, hversu
frumleg þessi hálfgerðu æskuverk
organistans í Gustav Vasa-kirkju
Stokkhólmsborgar á fyrri hluta
aldarinnar kunna að þykja nútíma-
eyrum. í því sambandi er út af
fyrir sig sorglegt, hversu lítið
draup af kirkjuverkum frá penna
kannski frumlegasta tónskálds
Norðurlanda allra tíma: Carls Ni-
elsens. Áhrifin frá franska orgel-
skóla aldamótanna á Otto Olsson
virtust t.a.m. nokkur. Lengd verk-
anna var einnig í drýgra lagi; t.d.
stóð sálumessan í rúma klukku-
stund, og hefði tónskáldið í dag
sennilega verið hvatt til að stytta
verkið á nokkrum stöðum, enda
munu nútímahlustendur eirðar-
minni en aldamótakynslóðin.
Engu að síður bar ritháttur
beggja verka vott um óvenju gott
vald á tónskáldskap hjá jafnung-
um höfundi fyrir hljómsveit, orgel
og kór. Stíllinn var að vísu íhalds-
samur, jafnvel fyrir sinn tíma, en
hin barokk-blendna síðrómantík
Olssons gerði sig víðast hvar mjög
vel, og ákveðinn torskilgreinanleg-
ur ferskleiki meira en jafnaði ýms-
ar „klissjur“ aftan úr öldum, svo
að óundirbúið hefði verið í meira
lagi örðugt að tímasetja verkin
með heyrninni einni. Áberandi var
uppbygging tónhendinga í se-
kvenzum, sennilega ein forsendan
fyrir lengd beggja verka, en inn á
milli kom svo ávæningur af óvænt-
um blæbrigðum, eins og t.d. af
ortódoxum rússneskum kirkjukór
í lokin á Te Deum. í því verki
mátti einnig heyra smá enduróm
af Dvórák og dálæti hans á la,
sjötta tóni dúrskalans, sem Deryck
Cooke telur ígildi jafnvægis og
vellíðunar.
Bæði verkin voru falleg og
virðuleg kirkjutónlist, er gat minnt
á ensku biskupakirkjumúsík með
þéttriðnum innslögum frá frönsk-
um, þýzkum og slavneskum tón-
listarheimi; áferðarfalleg og tær,
þrátt fyrir þykkildislegan kórsatz.
Dramatísku augnablikin voru
einnig nokkur, t.d. var Sanctus í
Requieminu með þeim herskáustu
sem undirritaður hefur heyrt á
þeim venjulega kyrrláta stað í lit-
úrgíunni — ketilbumbur og lúðra-
köll — og leiddi helzt hugann að
upphafi Brávallaorrustu í dag-
renningu.
Því angurblíðara var niðurlag
verksins, ljómað norrænni mið-
sumarbirtu, og hefði þar eins mátt
Mikið
hallæri
KVIKMYNPIR
Saga bíó
BRADY FJÖLSKYLDAN
(THE BRADY BUNCH
MOVIE) 0
Leikstjóri Betty Thomas. Handrits-
höfundur Laurice Elewany. Tónlist-
arval Steve Tyrell. Aðalleikendur
Shelley Long, Gary Cole, Michael
McKean. Bandarísk. Paramount
1995.
BANDARÍKJAMENN eru um
þessar mundir sólgnir í að gera
kvikmyndir eftir gömlum sjón-
varpsþáttum þó afraksturinn hafi
verið upp og ofan. Nú er búið að
dusta rykið af The Brady Bunch,
vinsælum þáttum sem lifðu sitt
fegursta á öndverðum áttunda ára-
tugnum. Þeir fjölluðu um Brady
fjölskylduna, ekkil og ekkju sem
hófu sambúð, hvort með þrjú börn
í eftirdragi. Hann með drengina,
hún lagði til telpumar. Þetta voru
meinlausir uppákomugamanþættir
þar sem gert var góðlátlegt grín
að vammlausu millistéttar fjöl-
skyldulífi þar sem allir voru síbros-
andi út að eyrum. Allt ósköp pent
og settlegt, víðsfjarri stressi og
stjórnleysi samtímans. Brady fjöl-
skyldan er dæmigerð einsbrand-
aramynd þar sem þessari hvítsk-
rúbbuðu, tvítugu familíuímynd er
grýtt inní tíunda áratuginn. Allt
lagt uppúr hinu hallærislega yfir-
bragði Bradyanna en það vantar
mikið uappá að áhorfendur brosi
nokkurntíma útí annað, hvað þá
bæði munnvikin. Útkoman eitt
allsheijarhallæri sem fær mann til
að skima á klukkuna á fimm mín-
útna fresti. Svo mikið er víst að
ekki eykst hróður Shelley Long
eftir þessa uppákomu, en hún leik-
ur frú Brady. (Ef minnið svíkur
ekki þá bregður leikkonunni sem
fór með það hlutverk á skjánum,
hér fyrir í hlutverki ömmunnar).
Leikstjórnin er lífvana, handritið
dáðlaus smáaurasúpa, leikurinn
steingeldur. Útkoman einhver leið-
inlegasta mynd ársins, þó ekki
hafi vantað samkeppnina. Brady
fjölskyldan tók smá fjörkipp í kvik-
myndahúsum fyrstu dagana sem
hún var sýnd vestan hafs, þar hafa
verið á ferð gamlir kunningjar
hennar frá sjónvarpstímunum. Það
er eina sennilega skýringin á lífs-
markinu.
Sæbjörn Valdimarsson
heyra fyrir sér texta Völuspár:
Falla forsar/flýgr örn yfír/sá er á
fjalli/fiska veiðir.
Sænskir kórar eru nafntogaðir
fyrir raddgæði, og Óratóríukór
Gustavs Vasa stóð vel undir orð-
spori, enda þótt einnig þar í Iandi
virðist, líkt og hérlendis, vera hlut-
fallslega betra framboð af kven-
en karlaröddum. Einsöngvararnir
stóðu sig einnig vel, en meðal
þeirra vakti þó hin sérkennilega
málmklingjandi altrödd Ingerar
Bloms mesta eftirtekt; gat hún
stundum minnt á einskonar dimma
útgáfu af Gondulu Janowitz á vel-
mektardögum.
Stjórn Anders Ohlsons var ör-
ugg og ekki sízt athygli verð fyrir
gott vald hans á veikum styrk,
þegar við átti. Beztu hliðar tón-
verkanna nutu sín að fullnustu í
gímaldi Hallgrímskirkju, enda
auðheyrt, að Olsson samdi þau
fyrir stórt hús og mikinn hljóm-
burð.
Þetta var reisulegt niðurlag á
kirkjulistahátíð og veitti um leið
kærkomna innsýn í tónmenningu
bræðraþjóðar, sem lengi hefur leg-
ið í þagnargildi.
Ríkarður Ö. Pálsson