Morgunblaðið - 21.06.1995, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 21. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
KJÖR OG
KOSTNAÐUR
ALÞIN GISM ANN A
Breytingum á greiðslum til þingmanna er yfirleitt
tekið með tortryggni og stundum hefur verið
ástæða til. Þær breytingar, sem gerðar voru skömmu
fyrir frestun þinghalds í síðustu viku á kjörum ein-
stakra embættismanna þingsins og kostnaðargreiðsl-
um eru hins vegar eðlilegar og tímabærar.
Þannig er það mikilvæg viðurkenning á stöðu Al-
þingis, að forseti þingsins á nú að njóta sömu starfs-
kjara og ráðherrar ríkisstjórnarinnar. Lagaákvæðin
þar um hljóta að verða túlkuð svo að þingforseti, sem
æðsti maður og fulltrúi löggjafarsamkundunnar og
einn af handhöfum forsetavalds í fjarveru forseta lýð-
veldisins, njóti sömu kjara og virðingartákna og for-
sætisráðherra, sem er æðsti maður framkvæmdavalds-
ins.
Þá er eðlilegt, að varaforsetar Alþingis og formenn
þingnefnda og þingflokka njóti launauppbótar. Slíkt
tíðkast víða í nágrannalöndum okkar og er ekki nema
eðlilegt, miðað við þá ábyrgð, sem þessir þingmenn
takast á hendur. Hlutverk formanna fastanefnda Al-
þingis hefur til dæmis breytzt eftir sameiningu deilda
þingsins og embætti nefndarformanna hefur mun
meira pólitískt vægi en áður. Formenn þingnefnda
geta verið miklir áhrifamenn í stjórnmálum eins og
störfum þingsins er nú háttað.
Það er sömuleiðis eðlilegt að tryggja þingmönnum
viðunandi vinnuaðstöðu og aðstoð við upplýsingaöflun.
Þingmenn þurfa að fylgjast með og eðlilegt, að Al-
þingi greiði kostnað þeirra af blaða- og bókakaupum
svo dæmi séu nefnd. Þrátt fyrir að kostnaður Alþingis
vegna þessara liða kunni að aukast eitthvað með
breyttum lögum, er ljóst að starfsaðstaða íslenzkra
þingmanna er til muna lakari en starfssystkina þeirra
í flestum Vestur-Evrópuríkjum. Það er fullkomlega
óeðlilegt, að þingmenn, kjörnir fulltrúar þjóðarinnar,
búi við lakari starfsskilyrði en t.d. deildarstjórar í ráðu-
neytum.
Verði heimild í lögunum nýtt, um að greiða megi
ýmsan kostnað með fastri greiðslu, hlýtur hins vegar
sú eðlilega krafa að koma upp, að þingmenn sýni fram
á, að þeim fjármunum hafi verið ráðstafað eins og til
er ætlazt í lögunum. Reglur þær, sem forsætisnefnd
Alþingis mun setja, hljóta að tryggja slíkt.
í lögunum er tekið tillit til ýmissa breyttra að-
stæðna, til dæmis þeirra, að margir þingmenn, sem
búsettir eru utan Reykjavíkur, aka nú dag hvern á
milli heimilis síns og þingstaðarins. Þá er einnig gert
ráð fyrir því, að þingið greiði kostnað við ferðalög
þingmanna um kjördæmi.
Astæða er til að fagna afnámi þeirra fráleitu reglna,
sem giltu um greiðslu húsnæðiskostnaðar alþingis-
manna og kváðu á um að greiðsla færi eftir því hvar
þeir skráðu lögheimili sitt, en ekki hvar þeir héldu
heimili eða hefðu vinnuaðstöðu í raun. Þessar reglur
buðu upp á misnotkun og er vel að þeim hefur verið
breytt.
Það má aldrei verða svo, að hæfir einstaklingar
fáist ekki í framboð til Alþingis vegna þess, að þeir
hafi ekki efni á því. Víða um lönd og þá ekki sízt í
Bandaríkjunum er stjórnmálaþátttaka meira og meira
bundin við efnamenn. Þingmennsku hér fylgir umtals-
verður kostnaður vegna ferðalaga og af öðrum ástæð-
um, sem er svo mikill, að venjulegir launamenn, sem
sitja á þingi hafa ekki fjárhagslegt bolmagn til þess
að standa undir þeim kostnaði.
Þær umbætur, sem gerðar hafa verið með lögunum
um þingfararkaup og þingfararkostnað, eru skref í átt
til þess að bæta starfsskilyrði alþingismanna. Þar er
þó umtalsvert starf óunnið, og ekki sízt undir þing-
mönnum sjálfum komið hvernig tii tekst.
Fjárhagsstaða
Akureyrar
1990-94
1990 1991 1992 1993 1994
-696
S-ixX'Uöi:
í milljónum kr. á
verðlagi í árslok 1994 *öbb
Fjárhagsstaða
Garðabæjar
1990-94
1990 1991 1992 1993 1994
í milljónum kr. á
verðlagi í árslok 1994
Fjárhagsstaða
ísafjarðar
1990-94
1990 1991 1992 1993 1994
I -181
vj -257 ’238
-322
verðlagi í árslok 1994
Fjárhagsstaða
Kópavogs
1990-94
1990 1991 1992 1993 1í
Sveitarfélög
rifa seglin
Staða sveitarfélaga versnaði á síðasta ári og
rekstrarkostnaður þeirra þrengir æ meir
svigrúm til greiðslu skulda. Ragnhildur
Sverrísdóttir kynnti sér fjárhagsstöðu nokk-
urra sveitarfélaga og þær skýringar sem
nefndar hafa verið.
SKÝRT hefur verið frá því að
fjárhagsstaða Reykjavíkur-
borgar sé nú neikvæð um
rúma 8,7 milljarða króna
og að á síðasta ári hafi 96,4% af
skatttekjum borgarinnar farið í
rekstur málaflokka.
Þegar rætt er um fjárhagsstöðu
sveitarfélags er átt við peningaeign
þess að frádregnum öllum skuldum.
Þessi reikningsskilaaðferð er viðhöfð
þar sem hún sýnir þá stöðu, sem
sveitarfélögin verða að taka mið af,
enda gildir annað um þau en venju-
leg fyrirtæki, því í flestum tilfellum
getur sveitarfélag ekki losað um fé
með sölu eigna sinna.
Neikvæð staða Kópavogs 2,8
milljarðar
Ef fyrst er litið á stöðuna í Kópa-
vogi, þá er peningaeign sveitarfé-
lagsins, að frádregnum öllum skuld-
um, nú neikvæð um 2,8 milljarða
króna, en á síðasta ári var sama
tala 1,7 milljarðar. Það skal tekið
fram, að þegar hér er vitnað til eldri
talna eru þær framreiknaðar miðað
við lánskjaravísitölu.
Á fimm ára tímabili hefur staðan
í Kópavogi 'versnað um 1,6 milljarða,
því árið 1990 var hún neikvæð um
1.267 milljónir, árið 1991 neikvæð
um 1.604 milljónir, árið 1992 nei-
kvæð um 1.655 milljónir, árið 1993
nam hallinn 1.726 milljónum og í
fyrra, eins og áður sagði, var staðan
neikvæð um 2,8 milljarða. 81% af
brúttóskatttekjum sveitarfélagsins
fór í rekstur málaflokka, en hefur
áður verið um 70-72%.
Rekstur málaflokka 79% af
skatttekjum Akureyrar
Á Akureyri sýnir niðurstaða árs-
reiknings nú rúmar 440 milljónir í
mínus. Við fýrstu sýn gæti þar virst
mikill bati, því í fýrra var fjárhags-
staðan neikvæð um 696 milljónir,
um 621 milljón árið 1992, 560 millj-
ónir árið 1991 og 538 milljónir árið
1990. Skýringin á þessu er þó sú,
að Akureyrarbær hefur nú stofnað
sérstakt fyrirtæki, Húsnæðisskrif-
stofu Akureyrar, um 130 leiguíbúðir
bæjarins, en ef húsnæðislán vegna
þeirra væru inni í tölunni fyrir síð-
asta ár, líkt og þau voru árin á und-
an, þá væri fjárhagsstaðan neikvæð
um 866 milljónir og þar eru töluverð
umskipti frá 1993.
Rekstur málaflokka tók 79% af
brúttóskatttekjum Akureyrar í fyrra,
en 72-73% árin á undan.
Garðabær
í Garðabæ er fjárhagsstaðan nei-
kvæð um 666 milljónir króna og
hækkaði um 97% frá árinu 1993,
þegar hún var neikvæð sem nam 338
milljónum. Það ár hafði orðið 106%
hækkun frá 1992, þegar fjárhags-
staðan var neikvæð um 164 milljón-
ir. Árið 1991 var staðan 127 milljón-
ir í mínus og árið 1990 205 milljónir.
Þrátt fyrir neikvæða fjárhags-
stöðu sem nemur 666 milljónum
stendur Garðabær ágætlega að vígi
og rekstur málaflokka sem hlutfall
af skatttekjum var 71% á síðasta
ári, 72% næstu ár þar á undan, en
um 65% árin 1990 og 1991.
Hlutfallið hækkar á
Seltjarnarnesi
Á Seltjarnarnesi var fjárhagsstað-
an neikvæð sem nam 274 milljónum
á síðasta ári, 244 milljónum árið
1993, 281 milljón árið 1992, 188
milljónum árið 1991 og 122 milljón-
um árið 1990.
Rekstur málaflokka sem hlutfall
af skatttekjum var í fyrra 82%, en
næstu þijú ár á undan um 72-73%
og árið 1990 60%.
Jákvæð umskipti á ísafirði
Hjá ísafjarðarkaupstað er fjár-
hagsstaðan neikvæð um tæpa 181
milljón króna. Þar hafa orðið jákvæð
umskipti, því árið 1993 var hún nei-
kvæð um 238 milljónir, 258 milljónir
árið 1992, 323 árið 1991 og 370
árið 1990. Kristján Þór Júlíusson,
bæjarstjóri, bendir á að þrátt fyrir
bættan hag bæjarsjóðs verði að líta
til mikilla skuldbindinga bæjarins,
t.d. vegna sorpbrennslu.
Rekstur málaflokka tók í fyrra
69% af skatttekjum, 77% árið 1993,
og á bilinu 62-65% næstu þijú ár á
undan.
Sparnaður ríkisins - útgjöld
sveitarfélaga
Til skýringar versnandi stöðu hef-
ur borgarstjóri, Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, nefnt að sparnaðarað-
gerðir ríkisvaldsins hafi bitnað
harkalega á sveitarfélögunum og
benti hún m.a. á kostnað af margvís-
legum úrræðum í atvinnumálum,
aukinni íjárhagsaðstoð og annarri
félagslegri þjónustu.
Sigurður Geirdal, bæjarstjóri í
Kópavogi tekur í sama streng og
segir það ótrúlega skammsýni að
ætla sveitarféiögunum að bjarga at-
vinnuástandinu með því að flýta
framkvæmdum eða skapa nokkur
svokölluð átaksverkefni. Hann bend-
ir á, að álögur, sem ríkisvaldið hafi
velt yfir á sveitarfélög, geri ástandið
enn verra. Þannig hefðu 78% af
skatttekjum Kópavogsbæjar farið í
rekstur málaflokka á síðasta ári, en
ekki 81%, ef bærinn hefði ekki þurft
að greiða í atvinnuleysistrygginga-
sjóð. Þá hefði bærinn þurft að sjá
miklu fleiri fyrir sumarstarfi en
venjulega, eða 430 í stað 170. Þetta
eigi við um fleiri sveitarfélög.
Sigurður segir tal um atvinnuleysi
ófijótt og ruglingslegt. „Það er ekki
hægt að einblína á að sveitarfélögin