Morgunblaðið - 23.06.1995, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 23. JÚNÍ 1995 B 5
KONUR
sem komnar
eru yfir fer-
tugt ættu að
láta taka
mynd af
brjóstunum
a.m.k. ann-
að hvert ár.
erfitt að tengja þær brjóstakrabba-
meini. Konur sem' reykja hafa
minni östrógen-framleiðslu, sem
ætti þá að draga úr líkum á
krabbameini í bijóstum. Hinsvegar
eru aðrar aukaverkanir reykinga
mýmargar og því mæli ég alls
ekki með að konur taki upp reyk-
ingar til að koma í veg fyrir sjúk-
dóminn."
Konur sem drekka áfengi að
ráði og sérstaklega á unglingsár-
um eiga frekar á hættu að fá
bijóstakrabbamein.
„Ein ástæðan kann að vera að
konur sem drekka hressilega
skemma með tímanum á sér lifr-
ina, en hún er mikilvæg til að
bijóta niður östrógen. Þá er álitið
að konur sem eru með háa blóðfitu
eigi frekar á hættu að fá brjósta-
krabbamein. Kannski er samspil á
milli áfengisneyslu, hárrar blóðfitu
og skemmdrar lifrar."
Mikil fituneysla og krabbamein
Mikið er rætt um áhrif fitu-
neyslu á tilurð krabbameins.
Bijóstakrabbamein er algengast
meðal þjóða sem fá yfir 40% af
hitaeiningum úr neyslu á fitu. Að
sögn Sigurðar er ekki ljóst hvert
samhengið milli fituneyslu og
krabbameinsmyndunar er. „Ein til-
gáta er sú að fituneysla og offita
leiði til þess að östradíól breytist
frekar í hormóninn 16-OH östrone,
sem stuðlar að myndun bijósta-
krabbameins. Hinsvegar beinir lítil
fituneysla og aukin hreyfing öst-
radioli fremur í farveg 2-ÓH östr-
one, sem talið er vera hormón sem
fremur verndar gegn myndun
bijóstakrabbameins.“
Antioxidant-efni eins og C- og
E-vítamín, beta-karótín og sele-
níum hafa áhrif í sambandi við til-
urð á kabbameini og eru talin geta
haft fyrirbyggjandi áhrif. „Margir
hafa mikla trú á að reglubundin
neysla slíkra efna komi í veg fyrir
krabbamein. Yfirgripsmiklar rann-
sóknir á virkni þeirra standa nú
yfir erlendis, en mörg ár tekur að
fá svör úr slíkum langtímaneyslu-
rannsóknum.“
í tímaritinu American Health
birtist grein um hollustu sojakjöts
og tófú. Því er haldið fram að tófú
og sojakjöt innihaldi efni sem lengi
tíðahringinn og áhrif þess á horm-
óna líkamans séu svipað áhrifum
tamoxifens, sem er lyf sem krabba-
meinssjúklingum er gefið og vitað
er að minnkar líkur á myndun
bijóstakrabbameins.
Sigurður segist ekki þekkja til
þessara umræddu rannsókna, en
bendir á að í mörgum plöntum séu
efni sem geti mirinkað líkur á
krabbameinsmyndun og talar um
að spergilkál hafi hlotið mesta at-
hygli hvað það varðar.
Með auknum skilningi á tilurð
og eðli bijóstakrabbameins telur
Sigurður að unnt verði að finna
markvissari forvarnaraðgerðir og
fækka þannig nýjum sjúkdómstil-
fellum. Þetta ásamt framförum í
greiningu og meðferð ætti því á
næstu árum að draga úr þeirri
ógnun sem bijóstakrabbamein enn
er. ■
Guðbjörg R. Guðmundsdóttir
Fyrirbyggjandi
aðgerðir
FERTUG kona sem ekki er
með ættarsögu um krabba-
mein en vill sjálf gera eitt-
hvað fyrirbyggjandi. Hvað
getur hún gert?
► l. Látið taka mynd af
brjóstunum, ekki sjaldnar en
annað hvert ár.
►2. Farið til læknis ekki
sjaldnar en árlega til að láta
þreifa brjóstin.
►3. Stundað reglubundna
líkamsrækt og hreyfingu.
►4. Haldið sér sem næst kjör-
þyngd og minnkað fituneyslu.
►5. íhugað hvort ástæða sé
til að taka breytingaskeiðs-
hormóna. Konur ættu að nýta
sér þann möguleika að fara
í beinþynningarmælingu og
fylgjast þannig með ástandi
beina sinna.
►6. Tekið lýsi eða D-vítamín
og kalk.
►7. Ekki reykt.
►8. Drukkið áfengi í hófi.
Ofnotkun áfengis er talin
geta aukið líkur á bijósta-
krabbameini.
►9. Rétt er að hvetja konur
til að þreifa brjóstin ef þær
treysta sér til. í þessu sam-
bandi er vert að minna konur
á þá þjónustu sem Krabba-
meinsfélagið býður konum
upp á og hvetja þær til að
fara reglulega í skoðun.
DAGLEGT LÍF
FERSK te-lauf á blómstrandi grein.
GRÆNT te er hollt og gott.
Grænt
notað í bað
GRÆNT og ógeijað te, sem nú er
fáanlegt í sumum verslunum hér á
landi, er mjög frábrugðið dökku
tei. Samkvæmt kínverskum læknis-
fræðum er áhrifamáttur telaufa
mikill og eru þau meðal annars
sögð styrkja ónæmiskerfi líkam-
ans.
Voruppskera telaufa var tínd í
byijun maí og í Asíu eru menn
þegar famir að dreypa á því. Hjá
versluninni Te og kaffí í Reykjavík
fengust þær upplýsingar að hin
nýja uppskera kæmi líklega ekki
hinjgað fyrr en í haust.
I Wingspan, tímariti japanska
flugfélagsins All Nippon, var ný-
lega fjallað um grænt te og var
fyrstu uppáhellingum af nýtíndum
telaufum lýst fjálglega. Sagt var
að te-sérfræðingar biðu spenntir
eftir að bragða te af nýjum laufum
og væri spennan álíka mikil og
þegar vinsmakkarar bragða upp-
skeruvín, Beaujolais Nouveau í
nóvember.
Grænt te-bað
2 handfyllir af grænum te-laufum
þunnt bómullarstykki (mússulín)
Látið te-lauf í bómullarstykkið
og hnýtið fyrir eða lokið með öðrum
hætti. Látið liggja í heitu baðvatni
í 20 mínútur, áður en farið er í bað.
Sagt er að te-bað sé gott fyrir
húðina, kæli hana til dæmis eftir
sólbruna og styrki. Einnig er full-
yrt að ef farið er reglulega í te-bað
og grænt te drukkið öðru hvoru,
hverfi svokölluð appelsínuhúð, sem
hijáir margar konur. Grænt te er
ennfremur sagt tefja fyrir hrörnun
líkamans.
og ógerjað te
eða með hrísgrjónum
Te-hrísgrjón
Þessi uppskrift er úr bókinni
The Heart ofZen Cuisine eft-
ir Soei Yoneda.
4 dl stutt hrísgrjón
4 dl vatn
1 tsk. salt
1-1 tsk. græntte
Skolið hrísgijónin og
standa í hálftíma áður en þau
eru soðin. Setjið gijón og vatn
þá í pott með loki og þegar
vatnið sýður er hiti lækkaður.
Gijón eru soðin við vægan hita í
15 mínútur, eða þar til vatnið hefur
gufað upp. Látið þau þá standa í
10 mínútur í lokuðum potti.
Saxið te-lauf og blandið salti
saman við þau. Blandið þeim síðan
saman við gijónin rétt áður en þau
eru borðuð.
Zen-búddismi
Zen-búddismi er þekktur á Vest-
urlöndum, þótt hvorki þyki hann
auðveldur né aðgengilegur. í bóka-
flokknum Speki Austurianda er bók
um zen-búddisma og kemur þar
meðal annars fram að gullöld zen,
eins og hennar er minnst í frásögn-
um, um hina kínversku meistara
frá 8., 9. og 10. öld, hafi verið
rósfcursöm, enda tími væringa og
átaka. „Á slíkum tímurn," segir í
bókinni, „þurftu meistararnir að
einblína ófrávíkjanlega á sannleiks-
leit. Á síðari öldum, á tímum meiri
mýktar og mannúðar, hefur zen
haft áhrif á siðmenningu, meðal
annars með skreyti- og ljóðlist.
Sérstaklega gætir þessara áhrifa á
TEKANNA, tákn te-athafn-
ar zen-búddista.
miðöldum í Japan.“
Ekki er fjallað um zen-matar-
gerð í bókinni, en lítillega minnst
á tedrykkjulist. Matargerð zen-
búddista er Soei Yoneda aftur á
móti hugleikin. í zen-matreiðslubók
sinni The Heart of Zen Cuisine,
gefur hann ekki aðeins uppskriftir,
heldur útskýrir einnig áhrif hinna
ýmsu fæðutegunda.
Græn te-lauf í hrísgrjónaréttin-
um segir hann til dæmis hafa fyrir-
byggjandi áhrif á tannsjúkdóma.
„Einnig draga þau úr líkum á
krabbameini, styrkja ónæmiskerfíð
og lækka kólesteról-magn í blóði.
Þau hafa örvandi áhrif á meltingar-
starfsemi líkamans og eru grenn-
andi. Þau eru því bæði góð fyrir
heilsu og fagurt útlit, en til að þau
hafí áhrif, þarf að neyta þeirra í
einhverri mynd á hveijum degi.“
BT
jákvæð áhrif á fyrirbura ^ .
VÖGGUVÍSUR og önnur róandi tónlist getur haft
jákvæð áhrif á líkamsstarfsemi fyrirbura.
Nýlega var gerð þriggja daga rannsókn á fyrirburum
við Kvennaspítalann í Baton Rouge í Louisiana. Tíu fyrir-
burar voru látnir hafa vasadiskó með rólegum vögguvís- Q>
um á meðan aðrir tíu fyrirburar höfðu bara venjuleg
hljóð nýbura- eða vökudeildar að hlusta á. ‘3
I nýju júlíhefti heilsutímaritsins Prevention kemur fram
að rannsóknin hafi sýnt að þegar vögguvísurnar hljómuðu í eyrum fyrirbur-
anna var meira magn af súrefni í blóði þeirra en ella og hjartsláttur og öndun
var eðlilegri en hjá hinum tíu fyrirburunum sem ekkert vasadiskó höfðu.
Steven Spedale, aðstoðarframkvæmdastjóri nýburadeildarinnar við Baton Rouge, ■
segir að Ijúf tónlist hafi róandi áhrif á sum börn og kannski ekki síst þar sem hún
útilokar önnur óþægileg hljóð í umhverfinu. Hann segir frekari rannsókna þörf áður en
hægt sé að mæla með tónlistinni á nýburadeildum almennt og bendir jafnframt á að sum lítil börn þoli
illa allt áreiti frá umhverfinu, jafnvel ljúfa tónlist.
Foreldrum heima er einnig ráðlagt að bíða með að setja vasadiskó á ungbörnin því sérstaklega þarf að gæta að
því hversu hátt tónlistin er stillt og fyllsta öryggis þarf að gæta með snúrur og tæki.
„Fram til þessa hafa margir talið að sem minnst áreiti væri best fyrir fyrirbura én þessi rannsókn bendir til að
það viðhorf geti verið á undanhaldi og þessi rannsókn gefur kannski tilefni til enn frekari athugana." ■
Vögguvísur í
vasadiskói höfðu