Morgunblaðið - 24.06.1995, Side 2

2 C LAUGARDAGUR 24. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Montserrat
yngri og eldri
SÓPRANSÖNGKONAN Montserrat Caballé er einkar hreykin af
dóttur sinni, Montserrat Martí, sem hefur vakið mikla athygli í
söngheiminum þrátt fyrir að hún hafi ekki enn lokið söngnámi.
EGAR sópransöngkonan
heimskunna, Montserrat
Caballé, kom fram á
Hampton Court-hátíðinni
í Bretlandi á síðasta ári, dreif hún
á svið unga söngkonu, sem hún
kvaðst telja óvenju efnilega. „Það
vill einnig svo til að hún er dóttir
mín.“ Hin 23 ára Montserrat Martí
hefur aðeins lagt stund á söng í
ijögur ár en hefur engu að síður
náð ótrúlega langt á þeim tíma,
ekki síst fyrir tilstilli móður sinnar,
sem lætur engan bilbug á sér finna,
þrátt fyrir að hún sé orðin 62 ára.
Blaðamaður European hitti mæðg-
umar að máli.
Martí hefur sungið fyrir prinsinn
af Wales, sungið í tvígang með
Jose Carreras og sungið inn á
geisladisk með móður sinni. Hún
hefur ekki enn lokið söngnámi og
því hlýtur þetta að teljast einstakur
árangur. Blaðamaðurinn sem hitti
mæðgumar að máli, segir dótturina
minna einna helst á Mariu Callas á
sínum yngri ámm. Hún hverfí þó
algerlega í skuggann af móður sinni
þar sem þær sitja saman á hótelher-
bergi sem er þrungið ilmvatnslykt.
Caballé hefur ævinlega glas af köln-
arvatni við hlið sér sem hún vætir
vasaklút sinn annað slagið í og ber
upp að nefinu.
Haldast í hendur
Söngferill Martí kom móðurinni
algerlega í opna skjöldu. Dag einn
bauð Carlos, bróðir Caballé, henni
að koma og hlýða á efnilega söng-
konu og þar var dóttir hennar kom-
in og söng „0 mio babbino caro“
úr Gianni Schicci eftir Puccini. Hún
hafði verið í ballettnámi í Madríd
en slys batt enda á ferilinn fyrir
fimm árum. Konan sem hún leigði
hjá, hreifst af söng Martí, er hún
raulaði heimavið og benti Carlosi
Caballé á hana.
Montserrat Martí, kölluð Mont-
sita, kom í fyrsta sinn fram opinber-
lega árið 1993 á tónleikum sem
haldnir voru móður hennar til heið-
urs. „Það var besta gjöfin mín,“
segir Caballé og ljómar. Þegar
mæðgurnar syngja saman haldast
þær oft í hendur og Caballé viður-
kennir að hún noti ekki sömu söng-
tækni þegar hún syngi með Mont-
situ og annars. „Þegar ég bar hana
undir belti var ég mjög meðvituð
um þungunina, hvað svo sem ég
var að syngja. Ég gætti þess að
reyna ekki um of á röddina. Það
sama á við þegar ég syng með
henni, það er afar einkennileg til-
finning."
Og Montsita hefur ekki áhyggjur
af því að vera borin saman við
móður sína, þrátt fyrir að flestir séu
sammála um að enn skorti hana
þá dýpt og þann mikla hljóm sem
einkennir rödd Caballé. „Það er
auðvelt að syngja með henni. Ég
hef hlustað á hana alla ævi og veit
hvernig hún mun beita röddinni."
Keisaraynj'an
En það verður hægara sagt en
gert að feta í fótspor Montserrat
Caballé. Hún kom fram á sjónar-
sviðið árið 1956 og hefur sungið í
3.800 sýningum frá þeim tíma. Til
samanburðar má geta þess að Call-
as söng aðeins í 600 sýningum.
Rússar kalla Caballé keisaraynjuna
og á einni sýningunni í Kirov var
henni fangað svo ákaft í lok sýning-
ar að leikhússtjórinn varð að biðja
áhorfendur að draga úr lófatakinu
þar sem óttast var að veggskreyt-
ingar hins aldna húss myndu losna
í öllum hávaðanum.
Söngvarar sem komnir eru yfir
sextugt eru flestir farnir að draga
saman seglin en Caballé heldur
ótrauð áfram. Hún söng t.d. lagið
„Barcelona" með rokkaranum
Freddie Mercury skömmu áður en
hann lést, en það fór á topp vin-
sældalista víðs vegar um Évrópu.
Vinsældir hennar urðu til þess að
ein Ermarsundslestanna var nefnd
í höfuðið á henni og hún átti fótum
fjör að launa í Vín nýverið er hópur
ungra aðdáenda bókstaflega réðist
að henni. Nú vinna mæðgurnar að
upptökum á sinfónísku ljóði eftir
gríska tónskáldið Vangelis, „Von
2000“ sem hann samdi sérstaklega
fyrir þær.
Frægðin á kostnað einkalífsins
Frægðin hefur vissulega verið á
kostnað einkalífsins. Caballé ólst
upp í fátækt á dögum spænsku
borgarastyijaldarinnar og þegar
faðir hennar veiktist, varð hún fyr-
irvinna fjölskyldunnar með því að
koma fram og syngja.
Söngnámið tók hún svo alvarlega
að enginn tími var fyrir karlmenn.
Fyrstu og einu ástinni kynntist hún
um þrítugt, en þá söng hún í Mad-
am Butterfly á móti Bernabé Martí.
Hann kyssti hana ástríðufullum
kossi á sviðinu og hún féll fyrir
honum.
Að lifa fjölskyldulífi og syngja
út um allan heim hefur tekið mjög
á og konan, sem Callas sagði eitt
sinn að væri hinn réttmæti arftaki
sinn, viðurkennir að það hafi oft
hvarflað að sér að hætta að
syngja.„Foreldrar mínirtóku bömin
okkar að sér þegar við Bernabé
vorum á söngferðalögum. Ég sakn-
aði barnanna hræðilega mikið.“
Montsita virðist ekki ætla að falla
í sömu gildru. Hún ver miklum tíma
i útivist og foreldrarnir gæta þess
að þrýsta ekki um of á hana. En
ÚTSKORIN hvalbeinsþynna frá Skarði á Landi. Skorin af Brynj-
ólfi Jónssyni sem uppi var um 1600. Spjöldin eru til sýnis meðal
íslenskra kirkjugripa í Þjóðminjasafninu.
Islenskir Kirkjugripir
Bolsjoj í vanda
GÓÐ aðstókn hefur verið að Þjóð-
minjasafni íslands eftir að sýning-
ar þess voru opnaðar 18. maí sl.
Þá höfðu viðgerðir staðið yfir á
húsinu utanverðu og sýningar þar
verið iokaðar í hartnær eitt ár.
Nokkrar úrbætur voru gerðar
á sýningum safnsins í kjölfar við-
gerðanna að utan. Sýning í forn-
aldarsal var endurnýjuð að veru-
legu leyti, ný sýning er um ís-
ienska kirkjugripi frá 17.18. og
19. öld og sömuieiðis var sett upp
sýning um matargerð og matar-
hætti í tengslum við baðstofuna
frá Skörðum sem verið hefur ali-
lengi til sýnis í safninu.
Sýningartextar hafa verið end-
urnýjaðir jafnframt því sem þeir
eru á ensku og þýsku.
STAÐA rússensks balletts hefur
ekki verið eins dapurleg og nú frá
árinu 1919 þegar helmingur dans-
aranna við Mariinskíj-leikhúsið
hafði flúið land, hinn konunglegi
dansskóli var óupphitaður og nem-
endurnir sultu. Jafnvel Bolsjoj-’
ballettinn á í vanda. Þar sleikja
menn enn sárin eftir átökin í
tengslum við brotthvarf Júrí Gríg-
orovitsj, stjórnanda Bolsjoj til þrjá-
tíu ára, og er með öllu óvíst hvort
að ballettin ber sitt barr.
Á upphafsárum Grígorovitsj
vakti hann aðdáun almennings og
gagnrýnenda fyrir frumlegar upp-
færslur á verkum á borð við „Spar-
takus“ og „ívan grimmi“. Fyrirtíu
árum kvað hins vegar við annan
tón. „Leikhús er safn,“ sagði Gríg-
orovitsj þá og hefur frá þeim tíma
þvertekið fyrir að annað verði sett
á svið en sígildar uppfærslur. Nýj-
um verkum var ýtt út í kuldann.
Þegar Grígorovitsj var vikið frá,
tóku tveir fyrrum dansarar við
ballettinn við stjórnartaumunum,
Vladimír Vasílíjev, sem nú er list-
rænn stjórnandi leikhússins, og
Vjateslav Gordejev, sem er list-
rænn stjórnandi ballettsins. Báðir
hyggjast rífa Bolsjoj upp.
Tími Vasílíjevs
liðinn?
Vasílíjev var eitt sitt uppáhald
Grigorovitsj en sá síðamefndi setti
„íkarus", sem margir telja þesta
verk Vasílíjevs á svið árið 1971.
Ótímabærar tilraunir Vasílíjevs til
að koma Grígorovitsj frá reittu
þann síðarnefnda til reiði og hefur
Vasílíjev eytt mörgum árum og
mikilli orku í pólitískt hnútukast
við Grígorovitsj. Telja margir að
tími Vasilijevs sé einfaldlega liðinn
en hann er 55 ára.
En ferill Vasílíjevs hefur áunnið
honum vinsældir og virðingu er-
lendis og segist hann stefna að
því að fá erlenda listamenn til að
stíga á svið í óperunni og ballettin-
um. Nú þegar hafa Isabelle Guer-
in við Parísaróperuna, bassa-
söngvarinn Paata Burchaladze við
Vínaróperuna og spænski tenórinn
Jose Carreras, stigið á svið í
Bolsjoj.
Aginn ofar öllu
Góðar vonir eru bundnar við
Gordejev en einkunnarorð hans
eru fyrst og fremst agi, hvað varð-
ar hann sjálfan og dansarana.
Dæmigerður dagur hjá honum
hefst á því að hann kennir við
Bolsjoj, æfir hjá eigin danshópi
eftir hádegi, og heldur svo aftur
til Bolsjoj þar sem sýningar eru
um kvöldið. Þrátt fyrir að Gordejev
sé orðinn 46 ára, dansar hann enn.
Koma Gordejevs olii óneitanlega
nokkrum skjálfta jneðal dansar-
anna í Bolsjoj. Á fyrsta fundi
Gordejevs með hópnum tilkynnti
hann þeim að þrennt þyldi hann
ekki í fari dansara; drykkjuskap,
veikindi ög þungun. Þótti honum
líkamsástand dansaranna slaklegt
og fyrirskipaði þeim að mæta á
morgunæfingar, jafnvel þótt dans-
ararnir hefðu komið fram á löng-
um og erfiðum sýningum kvöldið
áður. Þá var æfíngum fjölgað um
helming.
Því miður standa listrænir hæfi-
leikar Gordejevs aganum langt að
baki. Segir í The Economist að
sýningarskrá næsta vetrar nægi
engan veginn til þess að rífa rúss-
neskan ballett upp úr þeim öldu-
dal sem hann sé í. Nútímaballett
sé hins vegar á uppleið í Þýska-
landi og Bandaríkjunum, þar sem
söngurinn heillar. „Þegar ég kom
fram opinberlega í fyrsta sinn
fannst mér eins og ég svifi burt
úr líkamanum. Daginn eftir fór ég
í bíó með vinum mínum og þá fannst
mér svo skrýtið að vera allt í einu
ein af fjöldanum. Ég fór heim og
hágrét því að mig langaði til að
upplifa þessa svífandi tilfinningu
að nýju. En mamma gerði mér ljóst
í eitt skipti fyrir öll að það sem
mestu máli skipti væri sambandið
við vini mína.“
Fjölskyldan á búgarð við rætur
Pýrenea-fjalla þar sem slakað er
ærlega á. Caballé málar í frístund-
um og sagt er að málarinn Joan
Miró, sem var í heimsókn hjá Martí
og Caballé, hafi hrifist svo af einu
verka hennar, að hann hafi viljað
kaupa það, án þess þó að vita hver
málarinn var. „Ó, þetta var hræði-
legt. Ekki tala um þetta,“ skríkir
söngkonan sem segist teljast til
naívista í málaralist.
Stefnir ekki að heimsfrægð
Þegar Caballé er spurð hvort að
hún hafi leitt hugann að því að
setjast í helgan stein, bregst hún
hin versta við. „Hver segir þvílíkt
og annað eins,“ segir hún reiðilega.
Caballé er enn að læra ný hlutverk,
auk þess sem hún stefnir að því
að syngja frönsk sönglög og Medeu
eftir Cherubini inn á geisladiska.
Að því ógleymdu að syngja í óperu
með dóttur sinni.
Þrátt fyrir að Montsita hafi enn
ekki lokið námi, er hún nú þegar
bókuð langt fram í tímann. Hún
mun m.a. koma fram með móður
sinni í Vín, Zurich, Munchen,
Frankfurt og Berlín. Hún hefur
áhuga á því að endurvekja gleymd-
ar óperur til lífsins en segir ólíklegt
að sér takist, það sem móðir henn-
ar hafi verið svo ötul við það. Nafn
hennar mun án efa tryggja henni
sess í sviðljósinu, en hún segir enn
of snemmt að spá nokkru. „Ég
stefni að því að ná árangri í söngn-
um en ekki að því að verða fræg.
Ég hef séð hvaða áhrif frægðin
hefur haft á líf móður minnar.“
VASÍLÍJEV í hlutverki
Macbeths.
ljöldi nýrra verka sé settur á svið
á ári hveiju.
Gegn vestrænum
áhrifum
Margir rússneskir dansarar pru
þeirrar skoðunar að nýjungagirni
í dansi sé hættuleg rússneskri
danshefð, sem byggist á sígildum
dansi og þjóðdönsum. Segja þeir
vestræna nútímadansa vera
óþægilega og óskiljanlega rúss-
neskum áhorfendum.
En rússneskur ballett hefur
notið góðs af erlendum áhrifum.
Sá sem jafnan er talinn einna
mestur rússneskra danshöfunda,
var í raun franskur, Marius Petipa.
Kennari dansaranna Önnu
Pavlovu, Vatslavs Níjinskíjs og
Míkaíls Fokíne var ítalinn Enrico
Cecchetti. Og eitt athyglisverðasta
verk sem sett hefur verið á svið
síðasta áratuginn, „Tsjaikovskíj“,
þar sem farið er í saumana á kyn-
hneigð tónskáldsins, var unnið í
samvinnu við Frakkann Lily Sar-
fati.