Morgunblaðið - 24.06.1995, Page 3

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 24. JÚNÍ 1995 C 3
Morgunblaðið/Þorkell
GUÐMUNDA Andrésdóttir
Guðmunda Andrésdóttir
borgarlistamaður 1995
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
BERNARDELL-kvartettinn fékk starfslaun.
Bemardell-kvartett-
inn fær starfslaun
VIÐ OPNUN á sumarsýningu
Listasafns Reykjavíkur að Kjarvals-
stöðum tilkynnti borgarstjórinn í
Reykjavík, Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir, að Guðmunda Andrésdóttir
listmálari hafi verið útnefnd borgar-
listamaður Reykjavíkur árið 1995.
Þessi viðurkenning er veitt reyk-
vískum listamanni sem hefur þótt
skara fram úr og markað spor í
íslensku listalífi.
Guðmunda Andrésdóttir er fædd
í Reykjavík árið 1922. Hún stund-
aði listnám í Gautaborg og Stokk-
hólmi á árunum 1946-1948 og síðan
í Academie de la Grande Chaumiere
og Academie Ranson í París á árun-
um 1951-1953. Guðmunda hefur
haldið fimm einkasýningar og tekið
þátt í fjölmörgum samsýningum,
bæði hér heima og erlendis. Hún
tók þátt í hinni frægu September-
sýningu árið 1952 sem boðaði upj>-
haf geometrískrar myndlistar á Is-
landi. Ennfremur tók hún þátt í
LEIKLIST
Þjóðlcikhúsið
ÓRAR, ÍSLENSK/FINNSK
LEIKSMIÐJA
Leikstjórar: Kári Halldór og Kaisa
Korhonen. Aðstoðarleikstjórn: Dan
Iienriksson. Leikmynd og búningar:
Sari Salmela. Lýsing: Esa Kyllönen,
Esa Pukero og Kári Gíslason. Tón-
list: Kalle Chydenius. Handrit: Seppo
Parkkinen. Íslensk þýðing: Anton
Helgi Jónsson. Leikarar: Arnar Jóns-
son, Bára Lyngdal Magnúsdóttir,
Björn Ingi Hilmarsson, Hannu Val-
tonen, Ingvar Sigurðsson, Jóna Guð-
rún Jónsdóttir, Matti Rasila, Mira
Kivilá, Pirkko Hámáláinen, Raimo
Grönberg, Tinna Gunnlaugsdóttir og
Tuija Vuolle.
Fimmtudagur 22. júní.
ÞAÐ VAR einkennilega heillandi
að sitja í Þjóðleikhúsinu á fimmtu-
dagskvöldið og horfa á leiksýningu
þar sem maður skildi ekki nema
helming þess texta sem fluttur var.
Það er yfirlýstur tilgangur þessarar
finnsk/íslensku leiksmiðju að
„sannreyna að það er eitthvað ann-
að en tungumálið sem er uppistaða
leiklistarinnar“. Engu að síður velti
ég því fyrir mér hvort hluti af töfr-
um þessarar sýningar sé ekki ein-
mitt fólginn í framandleika fínnsk-
unnar, sem er tungumál sem íslend-
ingar skilja að öllu jöfnu ekki stakt
orð í. Finnskan er hljómmikið og
áherslufagurt mál og smám saman
virkar hún líkt og tónlist, undirspil
við hinn íslenska texta sem áhorf-
andinn skilur (hugsanlega er þessu
svo öfugt farið með fínnska áhorf-
endur sem ekki skilja íslenskuna),
ekki síst þegar um er að ræða svo
fagra rödd sem leikkonan Mira Kiv-
ilá býr yfir.
Yfírlýsingin hér að ofan, sem
tekin er úr leikskrá, er athyglis-
verð: Hvað er þetta annað sem er
öllum samsýningum September-
hópsins frá 1974-1990 ein kvenna.
I kynningu frá Listasafni
Reykjavíkur á Guðmundu segir
m.a.: „Guðmunda er ein fárra
kvenna sem tileinkuðu sér mynd-
mál geometríunnar í upphafí 6.
áratugarins. Síðastliðna fjóra ára-
tugi hefur hún rannsakað eðli
þessa myndmáls og tekist að end-
urnýja það og hlaða persónulegri
merkingu."
Guðmunda Andrésdóttir segir
þessa viðurkenningu hafa komið sér
á óvart. „Hún mun sennilega ekki
hafa nein bein áhrif á störf mín,
ég mun halda áfram að mála hér
eftir sem hingað til. Hún breytir
heldur ekki sýn minni á listina en
hún er mér hvatning." Aðspurð
segir Guðmunda að sér lítist vel á
ungt íslenskt listafólk í dag. „Þetta
fólk er allt saman að 'gera mjög
góða hluti og forvitnilega, ég er
mjög hrifín af því.“
uppistaða leiklistarinnar, ef ekki
tungumálið? í leiklistinni mætast
vitanlega mörg táknkerfí; tungu-
mál, líkamsmál; hreyfíngar, svip-
brigði, útgeislun o.s.frv., tónlist,
dans, litir o.fl. og það eru að líkind-
um slíkir þættir, aðrir en tungumál-
ið, sem þessi leikhópur vill láta
mynda uppistöðu þessa tiltekna
verks. En þetta verk getur þó ekki
án tungumálsins verið, fremur en
önnur leikverk með flókinni og sam-
settri leikfléttu. Reyndar má segja
að það felist ákveðin þversögn í
þeirri fullyrðingu að eitthvað annað
en tungumálið eigi að bera uppi
leikverk — og mæta síðan til leiks
með tvö tungumál að vopni!
Órar er leikverk byggt á eldri
leikverkum sem svo aftur eru byggð
á fornum grískum goðsögnum. Það
má því benda á þessar fyrirmyndir
sem eitt táknkerfið sem verkið hvíl-
ir á. Það er óneitanlega mikill kost-
ur fyrir áhorfandann að þekkja eitt-
hvað til þess gríska fjölskylduharm-
leiks sem Órar spretta upp af. Slík
forþekking auðveldar allan skilning
á því sem fram fer á sviðinu og
gerir áhorfandanum kleift að njóta
sýningarinnar betur. Þó er það
kannski ekki forsenda þess að njóta
verksins, að þekkja hinn gríska
efnivið, en ég hygg að skilningur
og upplifun þess áhorfanda hljóti
að vera frábrugðinn skilningi hinna.
Leikurinn gerist á tveimur tíma-
Spegill undir
fjögur augu
LJÓÐABÁLKURINN „Spegill undir
fjögur augu“ eftir Jóhönnu Sveins-
dóttir verður frumfluttur annað kvöld
kl. 21 í Kaffíleikhúsinu í Hlaðvarpan-
um. Jóhanna Sveinsdóttir lést 8. maí
sl. af slysförum, en hún var að ljúka
við þennan ljóðabálk þegar hún féll
frá. Þá verða einnig fluttir tveir stutt-
ir einþáttungar eftir Jóhönnu, sem
hún ætlaði fyrir útvarp.
Það eru vinir og fjölskylda Jó-
hönnu sem standa að þessari dag-
skrá í tilefni af fæðingardegi henn-
ar, sem var 25. júní 1951. Flytjendur
eru Marta G. Halldórsdóttir sópran,
Sigrún Sól Ólafsdóttir, Steinunn Ól-
afsdóttir og Valdimar Öm Flygenr-
ing leikarar. Umsjón méð dagskránni
hefur Hlín Agnarsdóttir leikstjóri.
Húsið verður opnað kl. 19.
------» » ♦------
„Einu sinni var...“
í DAG verður opnuð í Listasafni Sig-
uijóns Ólafssonar, sýning á klippi-
myndum eftir dönsku listakonuna
Gunhild Skovmand. Yfirskrift sýn-
ingarinnar er „Einu sinni var ... “
en þau orð vísa bæði í lífsferil Gun-
hildar og í þann töfraheim sem hún
lýkur upp fyrir áhorfendum með
myndum sínum.
Gunhild hefur klippt myndir í
pappír frá ijögurra ára aldri og hún
hóf sýningarferil sinn árið 1931. Nú
í sumar eru liðin 20 ár frá síðustu
sýningu hennar hér á landi í Nor-
ræna húsinu. Listakonan verður við-
stödd opnunina.
Sýningin verður opnuð kl.15 í dag
laugardaginn 24.júní og stendur til
7. ágúst.
------♦ ♦ ♦
Sumartónleikar í
Grindavíkurkirkju
ÞRIÐJU tónleikarnir í röð sumartón-
leika í Grindavíkurkirkju verða í dag.
Þá verða söng- og hljóðfæratónleikar
og munu þau Rannveig Fríða Braga-
dóttir söngkona og Jónas Ingimund-
arson píanóleikari flytja fjölbreytta
tónlistardagskrá.
Tónleikarnir hefjast kl. 18.
plönum. Elektra, dóttir Agamemn-
ons konungs og Klítemnestru konu
hans er í nútíð í útlegð frá fjöl-
skyldu sinni, á sínu eigin svæði við
sjávartrönd nálægt landamærum
ríkisins, eins og segir í leikskrá.
Atburðir úr fortíðinni eru sviðsettir
sem minningarbrot hennar og sam-
an sýna þeir harmsögu fjölskyld-
unnar þar sem faðir myrðir dóttur,
eiginkona eiginmann, sonur móður
og spurningar um ást, svik, hefnd
og fyrirgefningu eru í fyrirrúmi,
þó fátt sé um svör. Það eru Bára
Lyngdal Magnúsdóttir og Pirkko
Hámáláinen sem leika Elektru. Þær
eru stundum samtímis á sviðinu og
leikur annarrar bergmálar leik
hinnar fyrri, stundum skiptast þær
á að leika einstök atriði, stundum
leika þær á móti íslenskum leikur-
um, stundum finnskum. Þetta á við
alla leikarana, þannig er verkið
saman fléttað og er það svo hagan-
lega gert að útilokað væri að rekja
sundur þá fléttu eftir þráðum
tungumálsins. Þessi leikgerð er
greinilega hugsuð sem ein heild og
sem slík er hún afar vel heppnuð.
Óhjákvæmilegt er að bera saman
íslenska og finnska leikara, hver
persóna er leikin af tveimur leikur-
um, einkum íslenskum og einum
finnskum. Það verður að segjast
eins og er að ef marka má þessa
einu sýningu er greinlegur munur
á íslenskum og finnskum leikstíl.
NÝLEGA var samþykkt í
Borgarráði að Bernardell-
strengj akvartettinn hljóti
starfslaun Reykjavíkurborgar
til strengjakvartetts í eitt ár.
Kvartettinn hefur starfað síð-
an 1993 og haldið fjölda tón-
leika víða um land. Kvartettinn
skipa eftirtaldir tónlistar-
menn: Zbigniew Dubik, fiðlu-
leikari; Greta Guðnadóttir,
fiðluleikari; Guðmundur Krist-
mundsson, víóluleikari og Guð-
rún Th. Sigurðardóttir.
Guðrún Jónsdóttir formaður
Menningar málanefndar
Reykjavíkurborgar sagði á
blaðamannafundi sem haldinn
var af þesssu tilefni að launin
væru til eins árs frá og með
1. september næstkomandi og
upphæðin væri u.þ.b. 180.000
á mánuði auk 200.000 kr. byrj-
unarpeninga sem þau fái 1.
september. Guðrún sagði
launaveitinguna tilraun og tek-
íslensku leikararnir léku nær allir
á (kunnuglegum) dramatískum nót-
um, áherslan var á djúpa tilfinn-
ingalega túlkun með raunsæjum
blæ. Finnsku leikaramir fóru allt
aðra leið í sinni túlkun. Leikur
þeirra var kómískari og grófari,
bæði í svipbrigðum og hreyfingum.
Nálgun þeirra flestra var létt háðsk
á meðan nálgun íslensku leikaranna
var alvarlegri. Héma verður þó að
undanskilja Ingvar Sigurðsson, sem
túlkaði Ægistos á hálf „absúrd"
máta, og var túlkun hans eiginlega
nokkuð á skjön við aðra leikendur.
Þessi ólíka túlkun leikaranna á
sömu persónunni eykur vissulega
gildi sýningarinnar. Það er bráð-
skemmtilegt að upplifa svona mis-
munandi túlkun í leik á einstökum
ur ekki fyrir það að í framtíð-
inni verði fleiri slíkum hópum
úthlutað launum hvert ár. Eng-
ar kvaðir eða skyldur fylgja
laununum, aðeins að þeim sé
varið vel og þau ýti undir
starfsgleði listamannanna og
geri þeim kleift að þroskast
enn frekar í sinni list.
Nafn kvartettsins er dregið
af nafni mannsins sem smíðaði
selló Guðrúnar, en slíkt tíðk-
ast í tónlistarheiminum að
nefna hljómsveitir eftir hljóð-
færasmiðum. Meðlimir kvart-
ettsins líta björtum augum
fram á veginn og lofa borg-
arbúum því að þau muni nýta
styrkinn vel.
Að lokum vildu þau koma
að þakklæti til ráðamanna
borgarinnar og vildu lýsa
ánægju sinni með þann skiln-
ing sem yfirvöld hafa á mikil-
vægi þess að halda uppi öflugu
menningarlífi í borginni.
persónum. Það má kannski segja
að með þessu hafi allir fengið nokk-
uð fyrir sinn snúð: Þeir sem aðhyll-
ast dramatíska, harmræna túlkun
fengu hana, hinir sem frekar vilja
sjá skoplega, háðska túlkun fengu
hana.
Af einstökum leikurum var
Pirkko Hámáláinen í hlutverki
Elektru afar mögnuð á sviðinu og
skyggði sterk (og oft stórkarlaleg)
túlkun hennar nokkuð á fínlegri
túlkun Báru Lyngdal Magnúsdótt-
ur. Tinna Gunnlaugsdóttir var mjög
glæsileg og kynþokkafull Klítem-
nestra, en túlkun hennar minnti þó
sterklega á túlkun hennar á
Nastösju Filippovu í Fávitanum á
nýliðnu leikári Þjóðleikhússins.
Kannski er. þar allt eins við finnska
leikstjórann Kaisa Korhonen að
sakast; en hún leikstýrði, eins og
kunnugt er, Fávitanum. Eins er á
mörkunum að Tinna passi i þetta
hlutverk aldurslega séð. Það var
mestur aldursmunur á henni og
Tuija Vuolle, hinni fínnsku Klítem-
nestru, af „pörunum" í sýningunni.
Fyrir bragðið varð Tuija Vuolle trú-
verðugri í hlutverkinu. Mikið ,jafn-
ræði“ var með öðrum „pörum“ leik-
ins, þótt túlkun væri ólík eins og
áður er getið.
Ástæða er til að hrósa sérstak-
lega búningum og leikmynd. Bún-
ingarnir voru mjög fallegir, í fáum
litum og stílhreinir. Leikmyndin,
sem var aðalleg^ samsett af slæð-
um, hurðum, stólum og fáum litum,
ásamt Ijósanotkun gaf sýningunni
draumkenndan blæ sem var um-
gjörð sem hæfði henni vel.
Kaisa Korhonen, Kári Halldór,
leikarar og aðrir sem lögðu sitt af
mörkum við þessa uppfærslu hafa
með vinnu sinni brotið blað í nor-
rænni leiklistarsögu. Ég vona svo
sannarlega að framhald verði á
þessu ftjósama samstarfi.
Soffía Auður Birgisdóttir.
*
Afram með
norrænt
samstarf!