Morgunblaðið - 24.06.1995, Qupperneq 4

4 C LAUGARDAGUR 24. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LAURENCE Olivier í Þrettándakvöldi.
GAMLA Shakespeare
Memorial Theatre
sem brann 1926.
DEREK Jacobi
í Macbeth.
Shakespeare
sóttur heim
JANE Lapotaire og Kenneth Branagh í Hamlet.
The Royal Shakespeare Company hefur
ákveðið að draga saman starfsemi félagsins
í London. Starfræksla leikhúsanna í Strat-
ford-upon- Avon verður aftur á móti áfram
með sama hætti og hingað til. Sveinn Har-
aldsson fjallar um þessa miðstöð Shake-
speare-hefðarinnar í Englandi.
BÆRINN Stratford-upon-
Avon ætti í rauninni ekki
að vera neitt frábrugð-
inn öðrum smábæjum í
grenndinni, enda íbúar einungis
um tuttugu þúsund. En sú stað-
reynd að William Shakespeare
fæddist þar 1564 og eyddi þar
síðustu æviárum sínum hefur vald-
ið því að Stratford er nú fjölsóttur
ferðamannastaður. Bæjarbúar
hafa að miklu leyti framfæri af
ferðamannastraumnum, enda er
ýmislegt í boði, og óteljandi þeir
staðir sem nota nafn Shakespeares
til að auglýsa vöru sína og þjón-
ustu.
Það var samt ekki fyrr en 1769,
meira en einni og hálfri öld eftir
dauða leikritahöfundarins, að leik-
arinn og leikstjórinn David Garrick
hleypti af stokkunum fyrstu hátíð-
arhöldunum á fæðingardegi
skáldsins í Stratford. Það var einn-
ig þá sem bæjarbúar fóru að íhuga
að varðveita þyrfti byggingar og
annað tengt minningu Shakespe-
ares í bænum.
Upphaf leikhúsbygginga
Fyrsta leikhúsið sem var byggt
beinlínis til að halda uppi minning-
unni um skáldið var The Shake-
speare Memorial Theatre. Því var
valinn staður við ána Avon, á lóð
sem var gefin af Charles Edward
Flower, en fjölskylda hans hafði
auðgast á bruggun bjórs. Bygg-
ingin var í gervigotneskum stíl,
úr sterkrauðum múrsteini skreytt
smáum tumum og tók 800 áhorf-
endur í sæti. Hún var vígð á af-
mæli skáldsins 23. apríl 1879. Þó
að ýmsir annmarkar þættu á
byggingunni kom hún að tilætluð-
um notum. Þar var árlega haldin
Shakespeare-hátíð þar sem leikrit
hans voru sett á svið, 1886-1919
undir stjóm Frank Bensons og síð-
ar W. Bridges-Adams, eða allt þar
til leikhúsið brann árið 1926.
Leikstarfsemin var þá flutt í
kvikmyndahús sem var breytt til
að hýsa leiksýningar á meðan
bygging nýs leikhúss var undirbú-
in á sama stað. Útveggir bruna-
rústanna voru nýttir og innan
þeirra reistur ráðstefnusalur, sem
notaður var til æfinga ef þurfti.
Nútíminn heldur innreið sína
Hið nýja leikhús, undir gamla
nafninu The Shakespeare Memor-
ial Theatre, var vígt 1932. Það
þótti mjög eftir nýjustu tísku þess
tíma, áherslan lögð á notagildið
NÝJA leikhúsbyggingin:
The Other Place.
og ekkert lagt í óþarfa skreyting-
ar. Sviðið er óvenju breitt og áhorf-
endasalurinn rúmar 1.500 manns.
Áður en Bridges-Adams hafði
látið af stjóm hafði hann lengt
sýningartímann úr tæpum mánuði
í fimm, þ.e. breytt leiklistarhátíð-
inni í fullgilt leikhús. Hann varð
framkvöðull að óhefðbundinni
túlkun á leikritum Shakespeares í
Stratford þegar hann bauð rúss-
neska leikstjóranum og leik-
myndahönnuðinum Komis-
aijevskíj að setja upp Macbeth
1933 í uppsetningu þar sem leikar-
amir voru klæddir í nútímalega
einkennisbúninga og í bakgrunni
vora álskermar.
Stríð og friður
Komisaijevskíj hélt áfram starfi
sínu í Stratford í tíð eftirmanns
Bridges-Adams, Ben Iden Paynes.
Paynes er helst minnst fyrir það
að hafa hafið sýningar á verkum
annarra leikritaskálda en Shake-
speares. Hann sýndi t.d. leikrit
eftir Ben Jonson á þijú hundruð
ára ártíð hans 1937 og setti upp
verk eftir Sheridan 1941 og
Goldsmith ári síðar. 1946 varð
Shakespeare aftur einráður um
langa hríð.
AÐALLEIKHÚSIÐ í Strat-
ford: The Royal Shakespeare
Theatre.
Það tókst að halda uppi sýning-
um á hveiju ári meðan að heims-
styijöldin síðari geisaði en nýir
stjórnendur stóðu stutt við. 1945
tók Barry Jackson við taumunum
og breytti ýmsu í rekstri leikhúss-
ins. Frumsýningum var nú dreift
yfir allt sýningartímabilið í stað
þess að framsýna öll verkin í upp-
hafi tímabilsins. Einnig valdi hann
sérstakan leikstjóra fyrir hveija
sýningu í stað leikstjóra sem stýrði
öllum sýningum hvers leikárs.
Meðal nýrra starfskrafta sem
gengu í leikhópinn í tíð Jacksons
vora Paul Scofield og Petef Brook.
Haustið 1948 tók Anthony Qua-
yle við sem stjómandi og kynnti
til sögunnar leikara eins og Peggy
Ashcroft, John Gielgud og Michael
Redgrave í sögufrægum uppsetn-
ingum. Glen Byam Shaw tók við
af Quayle 1956, eftir að hafa starf-
að við hlið hans um árabil. Leik-
ferðir vítt og breitt um heiminn
höfðu hafist fyrir seinna stríð en
nú var farið í ferðir austur yfir
járntjald, til Moskvu 1955 og Len-
ingrad ári síðar.
Endurskipulagning
Árið 1961 var leikhópurinn í
Shakespeare Memorial Theatre
INNVIÐIR The Swan
Theatre.
endurskipulagður og nefndur The
Royal Shakespeare Company
(Hinn konunglegi Shakespeare-
leikhópur), en það þykir mikil við-
urkenning í Bretlandi og víðar að
fá að skjóta þessu lýsingarorði
framan við fýrirtækjaheiti. Raunar
hafði leikhúsinu í Stratford verið
veitt konungleg viðurkenning þeg-
ar árið 1925.
The Shakespeare Memorial
Theatre var í framhaldi af þessum
skipulagsbreytingum nefnt upp á
nýtt og varð The Royal Shakespe-
are Theatre. Peter Hall, fyrsti
stjórnandi hins endurbætta félags,
hóf þegar mikla útþenslustefnu
sem fólst m.a. í því að ná fótfestu
í London. í Aldwych-leikhúsinu
fyrir ofan Strand í London voru
sett á svið ný leikrit og verk eftir
aðra sígilda höfunda en Shakespe-
are auk þess sem leikrit hans sem
sett voru á svið í Stratford voru
færð upp þar. í Stratford vora
Shakespeare-leikritin enn þunga-
miðjan í starfi félagsins og leik-
ferðir voru farnar um heim allan.
The Royal Shakespeare Company
hóf líka að sýna verkin í leikhúsum
víðsvegar um Bretland en þessar
ferðir reyndust of kostnaðarsamar
og varð að gefa þær upp á bátinn