Morgunblaðið - 27.06.1995, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Jón Þ. Árnason
Lífríki og1 lífshættir CXXX
„Misræmið milli tækniframfara okkar og vanhæfni
á stjórnmálasviðinu hrópar nú til himins. Það er svo
augljóst, að yfir því hljótum við að skellihlæja eða
bresta í grát.“
- Arnold J. Toynbee (1889-1975),
enskur sagnfræðingnr og söguheimspekingur.
ÞAR SEM 1 stendur í dag, þyrftu 2 að standa árið 2057 þótt
hundraðshlutfall mannfjölgunar hækkaði ekki.
Yonlaus
stríðsrekstur
Enginn
hagvöxtur
Þverrandi
forði
Ráð
Schweitzers
AÐ MEÐALTALI fæðast 274
mannverur og 97 deyja sérhveija
mínútu á jörðinni og fjölgar því
um 177, eða um 10.620 á klukku-
stund, eða um 254.800 á sólar-
hring, eða um röskar 93.000.000
árlega. Nú nemur fjöldi jarðarbúa
nálægt 5.800.000.000, og ætti því
að hafa náð um 11.600.000.000
árið 2057, eftir rúm 62 ár, og
hefði því tvöfaldast að óbreyttum
hundraðshluta árlegrar mann-
fjölgunar.
A næstu 62 árum verður mann-
kynið þess vegna að tvöfalda, eða
auka um 100%, öll efnisleg verð-
mæti sín og fjármuni, lausafé jafnt
sem fasteignir til þess einungis
að halda í horfínu, verða ekki fá-
tækara, ekki svengra, ekki tötra-
legra. Hagvöxtur yrði þvi ná-
kvæmlega 0.
Allt hækkar um 100%.
Til þess að fá lifað af, eða bara
skrimt, eftir 62 ár, yrði mannkyn-
ið því að uppskera tvisvar sinnum
meira en nú, og framleiða allt um
100% meira en árið 1995:
Við hlið sérhverrar verksmiðju
yrði að standa ein ný, samhliða
sérhverri götu yrði að vera búið
að leggja aðra. Hjá sérhveiju
orkuveri yrði nýtt að hafa hafið
framleiðslu. Fjöldi vinnustaða og
fangelsa, náma og borpalla, skóla
og sjúkrahúsa, íþróttahúsa og
lögreglustöðva yrði að hafa tvö-
faldazt. Ennfremur bílar og búfé,
hús og hýbýli, færibönd og skor-
steinar, bátar og skip. Tvisvar
sinnum fleiri tré yrði að fella og
tvisvar sinnum meiri kjarnorku-
úrgangi yrði að farga. Tvisvar
sinnum meira skolp, skarn og
sorp myndi eitra jarðveg, vatns-
ból, læki, ár, fljót og stöðuvötn,
inn- og úthöf. Loftmengun yrði
tvöfalt meiri og tvöfalt meira
magni eiturefna yrði stráð og
sprautað yfir tún og akra. Loks
myndi óendurnýjanlegur hráefna-
forði jarðar hafa rýrnað um helm-
ing, ýms hráefni raunar gengin
til þurrðar, farið að ganga á vara-
forðann og e.t.v. þrautavaraforð-
ann.
Eins og ástand og horfur benda
til, sýnist engin leið fær út úr
ógöngunum. Manneskjan neyðist
til að eitra og arðpína jorðina, ef
henni hugnast að ösla fram af við
óbreytta hugsunarhætti og lífs-
máta, nema eitthvað nú alveg
óútreiknanlegt komi til. Þannig
kemst hún ekki hálft hænufet í
sólarátt, heldur dæmist til að lúta
ráðandi óstjóm og úrræðaleysi
(Eþíópía, Sómalía og önnur ólán-
slönd sízt undanskilin). Sérhvert
afturhvarf til lifandi lífs hefst að
lokinni hinni ofboðslegu hamfara-
sókn manneskjunnar gegn nátt-
úruríkinu.
Hér að framan hefir ásjónu
mannfjölgunarógnarinnar verið
lýst að nokkm. En þó sennilega
ekki ófiýnilegasta svip hennar.
Af of miklum fjölda leiðir óþol-
andi þrengsli, kæfandi andrúms-
loft. Of mikil þrengsli, skortur á
lífsrými og athafnasvigrúmi leiða
til örbirgðar, hungurs og ofbeldis.
Þau bjóða heim borgarastyijöld-
um, stríðum, kjamorkuhelfömm.
Gegn umhverfisspjöllum og at-
vinnuleysi, gegn húsnæðisleysi og
kjamorkuvá, gegn stríðshættu og
hungrinu í ógæfuheiminum em
daglega famar mótmælagöngur
út um víða veröld. Skemmdarverk
em unnin, skrílslæti höfð í frammi.
Einni ráðstefnu stjómmálakappa
og vísindamanna er naumast lok-
ið, þegar sú næsta hefst. Klerkar
og kennimenn slíta sér út við þind-
arlausa ræðustrauma, græningjar
og friðarvinir sofna sérhvert kvöld
með kreppta hnefa. Hundruð millj-
ónir manna líða og þjást. Tugi
milljarða kostar skvaldrið og ráða-
leysið.
„Banvænt líf, mein meina“.
Við þetta er helzt að athuga,
að hér er að mestu við afleiðinga-
atriði að fást. Vissulega bæði stór
og mikil. En þau era afkvæmi
hins raunvemlega og yfirþyrm-
andi skaðvalds, sem enginn mót-
mælir, enginn hamast gegn, eng-
inn reynir að æpa niður og aðeins
djarfir „kynþáttahatarar" hafa á
orði: Of margir munnar, of marg-
ir magar.
„Óleyst," sagði enska skáldið
og þjóðfélagsgagnrýnirinn Aldous
Huxley (1894-1963), „gerir þetta
vandamál öll önnur vandamál
óleysanleg.“
Landi hans, rithöfundurinn og
vísindamaðurinn C.P. Snow
(1905-1980), komst að svipaðri
niðurstöðu:
„Mannkynssagan hefir aldrei
fyrr stillt okkur upp andspænis
slíkri hættu.“
Þýzki mannfjöldafræðingurinn
Claus Jacobi hnykkir á:
„Of margt fólk er krabbamein
jarðarinnar. Banvænt líf, mein
meina.“
Er mannfjöldi jarðar kominn
yfír það hámark, sem hún fær
með góðu móti brauðfætt? Margt
bendir til þess eins og raun virðist
sanna. Einhvers staðar hefi ég
lesið, haft eftir merkum vísinda-
manni, sem ég man ekki nafnið á
í svipinn, að hann sé þegar orðinn
allt að 3.000.000.000 of hár. (Hef-
ir annars nokkmm komið til hugar
að reyna að reikna út, hversu
margt fólk Island getur þolað á
framfæri sínu? 200.000?). Ef hér
er ekki um misminni mitt að ræða,
eða offjöldinn væri kannski helm-
ingi minni, sem þó samt væri yfr-
inn, finnst mér ástæða til að
spyija:
Hvers vegna veldur viðfangs-
efnið ekki meiri ólgu í blóði flestra
en koss gamallar piparmeyjar?
1.400.000.000 eftir 24 ár.
Astæðan er ekki sérlega lang-
sótt. Kynþáttum og kynkvíslum
mannkyns fjölgar misjafnlega
mikið. Þeim fjölgar gríðarlega í
Asíu, Afríku og Mið- og Suður-
Ameríku, svo og í Mexíkó, en hins
vegar sáralítið - sums staðar ekk-
ert, eða jafnvel fækkar - í Evr-
ópu. Og alkunna er, að leiðtogar
„þróunarþjóða“ umturnast, þegar
vakið er máls á að draga þurfí
úr barneignum þeirra á meðal.
Þeir segja slíkar hugmyndir ekki
annað en árás „heimsveldissinna“
á sig og sína og bera vott um
útrýmingarhugarfar og þjóðamorð
af ótuktarlegasta tagi. Þá hneigir
sig allur „mannúðarlýður" og
mælir í kór: „Fyrirgefíð, fyrirgef-
ið!“.
Sú tíð er löngu liðin, að leiðtog-
ar Vesturlanda vissu að valdið eitt
getur stjórnað, ef nokkuð. Nú
gera þeir bara samþykktir um að
„gera átök“ og strá út yfirlýsing-
um.
Annars á ég bágt með að skilja,
hverri lukku gæti hugsanlega
stýrt, að íbúum svörtu álfunnar
héldi áfram að ijölga um 2,9% á
ári eins og nú er, og yrðu því orðn-
ir röskar 1.400.000.000 árið 2019,
eftir 24 ár. Ég hlýt að játa, að
mér er fyrirmunað að skilja,
hvernig þetta vanbjarga fólk ætti
að freista tilverunnar, eða hveijir
yrðu líklegastir til að forða því frá
hungurdauða. Hins vegar veit ég
með þolanlegri vissu, hveijir til
þess yrðu ólíklegastir..
Ólýðræðislegar athuganir.
Á því leikur enginn efi, að brýna
nauðsyn ber til að veita nauð-
stöddu Afríkufólki strax og fram-
vegis raunhæfan stuðning. Hingað
til hafa leiðtogar hins velmegandi
heims álitið skyldu sinni og for-
ystuábyrgð fullnægt með því að
hrinda skjólstæðingum sínum út í
hugsunarlaust „frelsi og sjálf-
stæði“.
Auðvitað er verkefnið ekki auð-
velt viðureignar, en áreiðanlega
hefði engu spillt og ekkert tafizt,
ef reynsla og þekking þýzka lækn-
isins, guðfræðingsins, rithöfund-
arins, heimspekingsins og friðar-
verðlaunaþega Nóbels (1952), Al-
berts Schweitzers (1875-1965),
sem engum hefír komið til hugar
að væna um „kynþáttafordóma",
hefðu verið höfð til leiðsagnar.
Albert Schweitzer benti fyrir
löngu á (í bók sinni Zwischen
Wasser und Urwald, Múnchen
1926):
„Negrinn er barn, og líkt og við
börn, gagnar ekkert nema agi.
Þess vegna verðum við að haga
umgengnisháttum okkar þannig,
að eðlilegt vald mitt njóti sín. Af
þeim sökum hefí ég komið á þess-
ari reglu: „Ég er bróðir ykkar, svo
sannarlega, en ég er eldri bróðir
ykkar“.“
Venjulega lýkur alþjóðaráð-
stefnum með margra blaðsíðna
yfirlýsingum um mikinn vilja til
að bæta allt heimsins böl. Því er
ósjaldan skotið inn í, að það ætti
ekki að reynast allt of erfitt, með
þeim fyrirvara þó, „að allt bjarg-
ast, ef allir taka höndum saman."
Slík undur gætu þó tæplega
gerzt.nema að undangengnum all-
skrautlegum allsheijaratkvæða-
greiðslum nokkurra milljarða kjör-
klefakroppa í þeim 192 rílq'um, sem
nú teljast sjálfstæð á hnettinum.
VIRKA
MÖRKINNI 3 (VIÐ SUÐURLANDSBRAUT), SÍMI 568 7477
Bútasattmsefní
Bútasaumsvörur, nýjar bækur, ný fondursníð,
nýjar smávörur fýrir bútasaum.
. Handunnir silíur og
gull stortgripir
með íslenskum
náttúrusteinum,
perlum og
demöntum
Athugasemd frá Vátryggingafélagi íslands
Bændur kaupi
ábyrgðartryggingu
VÁTRYGGINGAFÉLAG íslands
fer þess á leit við yður vegna skrifa
í blaði yðar að eftirfarandi grein eða
athugasemd verði birt í blaðinu við
fyrsta mögulega tækifæri.
Að undanförnu hefur mál Málfríð-
ar Þorleifsdóttur verið til umræðu
en hún slasaðist alvarlega er hún
festist í drifskafti dráttarvélar, sem
notuð var sem aflgjafí færibands á
heyhleðsluvagni. Vátryggingafélag
Islánds hefur þá reglu að fjalla ekki
um einstök mál sem til umfjöllunar
em hjá félaginu, en í þessu tilviki
telur félagið nauðsynlegt að koma
sjónarmiðum sínum á framfæri, þar
sem um málið hefur verið fjallað í
blaðinu.
Vátryggingafélag Islands hefur
eins og aðrir mikla samúð með Mál-
fríði. Það er að mati félagsins ljóst
að Málfríður á bótarétt á hendur við-
komandi bónda. 'Jafnframt er ljóst,
að slys Málfríðar hefði fengist bætt
úr sérstakri ábyrgðartryggingu.
bænda, hefði hún verið fyrir hendi.
Félagið mælir með því við bændur,
að þeir kaupi sér sérstaka ábyrgðar-
tryggingu vegna atvinnustarfsemi
sinnar og í raun hafa flestir þeirra
valið þann kost. Sala þessara trygg-
inga hefur átt sér stað í samstarfi
bændasamtaka og vátryggingafé-
laga. Bóndi sá er hér um ræðir hafði,
samkvæmt eigin ákvörðun, ekki
keypt sér þessa sérstöku ábyrgðar-
tryggingu, sem bætt hefði afleiðing-
ar þessa slyss. Ekki er við Vátrygg-
ingafélag Islands að sakast um það.
Skylt er að ábyrgðartryggja drátt-
arvélar sem ökutæki samkvæmt ís-
lenskum lögum. Slík ábyrgðartrygg-
ing nær m.a. til tjóna sem dráttarvél-
ar valda þriðja aðila sem ökutæki. í
þessu máli hefur héraðsdómur kveðið
upp þann úrskurð að Málfríði beri
bætur úr ábyrgðartryggingu dráttar-
vélarinnar, en hún var skyldu-
ábyrgðartryggð hjá Vátryggingafé-
lagi Islands. Að mati Vátryggingafé-
lags Islands er hér um ræða vemlega
breytingu frá fyrri skilningi á því
hvað telst ökutæki í notkun sam-
kvæmt umferðarlögum og því nauð-
synlegt að fá álit Hæstaréttar á þess-
ari breyttu túlkun. Niðurstaða
Hæstaréttar hefur ekki aðeins áhrif
í þessu máli heldur einnig í öðmm
sambærilegum málum og getur kom-
ið í veg fyrir ágreining síðar.
Vátryggingafélag íslands vill jafn-
framt nota þetta tækifæri og benda
á að ekki er skylt að ábyrgð-
artryggja vinnuvélar. Hætt er við að
óvátryggðar vinnuvélar séu víða í
notkun. Nauðsynlegt er að Alþingi
taki á þeim málum.
Pétur Már Jónsson,
deildarstjóri tjónadeildar.