Morgunblaðið - 28.06.1995, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
AFMÆLI
MIÐVIKUDAGUR 28. JÚNÍ 1995 33
VALDIMAR
JÓHANNSSON
í DAG er tengdafaðir
minn, Valdimar Jó-
hannsson bókaútgef-
andi, áttræður og
munu vinir og fjöl-
skylda fagna þessum
tímamótum með hon-
um. Valdimar er ætt-
aður norðan úr Svarf-
aðardal, sonur Jó-
hanns Páls Jónssonar
og Önnu Jóhannsdótt-
ur, yngstur fjögurra
barna þeirra og einka-
sonur. Systur hans,
þær Sigurbjörg, Guð-
rún og Jóna Júlíana
sé sagt frá. Nútíma-
manni þykir ótrúlegt
að fyrir nokkrum ára-
tugum skuli íslenskur
maður hafa verið
hnepptur í varðhald
vegna skoðana sinna.
Þessir atburðir hafa
án efa mótað bæði
Valdimar og hans
nánustu og aukið
skilning þeirra á mikil-
vægi skoðana- og mál-
frelsis.
Valdimar og Ing-
unn Ágeirsdóttir,
kona hans, keyptu árið 1976 land
í Reykjadal í Hrunamannahreppi.
Þá voru þar aðeins uppblásnir
melar og hvergi hríslu að sjá. Þau
hjónin réðust af kappi í skógrækt
og nú njóta vinir og ættingjar
skjóls í skóginum þeirra. Ungviðið
hefur fylgst með uppvexti ýmissa
trjátegunda og þegið pönnukökur
og rabarbaragraut. Heiti potturinn
hafði mikið aðdráttarafl og þar
var látið líða úr sér eftir erfíði
dagsins. Þegar vorar hefjast um-
ræður um ástand gróðursins,
hvernig landið hafí komið undan
snjónum og börnin fylgjast spennt
með: Hvenær verður farið í sveit-
ina? Við sem fylgdumst með úr
fjarlægð skynjuðum hve skóg-
ræktin var þeim mikil hvíld. Þar
var Valdimar í essinu sínu að
skipuleggja landið, gróðursetja og
útskýra hlutverk hverrar tegund-
ar. Hann er tengdur landinu og
ber virðingu fyrir því, hefur gott
minni og kann skil á nöfnum allra
íjalla og hóla. Oft fylgja sögur af
mönnum, þannig landið fær annað
yfírbragð. Ég hef undrast þekk-
ingu hans á örnefnum, en hann
lærði ungur að lesa landakort sér
til ánægju og hafa samferðamenn
hans notið þess. Á yngri árum fór
Valdimar á reiðhjóli um landið,
m.a. frá Akranesi og norður í
Steingrímsfjörð. Eiginlega var það
þrekvirki ef ástand vega er haft í
huga.
Valdimar veiktist fyrir sjö árum
og dró sig í hlé frá amstri bókaút-
gáfunnar. Hann hefur náð nokk-
urri heilsu og skiptir þar mestu
seigla hans; „aldrei að gefast upp“
gætu verið einkunnarorð þessa
ljúflings. Þau hjónin hófu bókaút-
gáfu með tvær hendur tómar og
umsetningin var ekki mikil fyrstu
árin, en fýrirtækið varð öflugt og
einkum þekkt af fjölbreyttri út-
gáfu. Hver þekkir ekki Ævintýra-
eyjuna, Aldirnar eða Alistair
McLean? Og er þá aðeins stiklað
á örfáum bókaflokkum. Bækur
hafa verið líf hans og yndi og stytt
stundirnar síðustu árin. Hann er
sílesandi af sama krafti og ungl-
ingurinn forðum og sækir í ís-
lenskan fróðleik, sögur af gengn-
um mönnum og horfnum bú-
skaparháttum: Lýsingar á samfé-
lagi sem hann ólst upp við.
Ég sendi Valdimar mínar bestu
afmæliskveðjur og víst er að marg-
ir hugsa hlýlega til hans á þessum
merkisdegi.
Guðrún Sigfúsdóttir.
eru látnar.
Allir menn þurfa með einhveij-
um hætti að finna lífí sínu farveg
og fljótt var ljóst hvert hugur
Valdimars stefndi, hann var fróð-
leiksþyrstur og las mikið. Á upp-
vaxtarárum Valdimars var bóka-
eign ekki jafn algeng og nú svo
bókelskur unglingur fékk bækur
lánaðar eftir ýmsum krókaleiðum.
Hann hafði látið sig dreyma um
að fara í menntaskóla en veiktist
af berklum svo hugmyndir fátæks
unglings um langskólanám urðu
að engu. Síðar fer hann í Kennara-
skólann og lýkur prófí þaðan árið
1937. íslensk menning og þjóðlíf
er honum hugleikið eins og ævi-
starf hans ber vott um. Hann var
m.a. blaðamaður áður en hann
stofnaði bókaútgáfuna Iðunni árið
1945. í stuttri grein er erfitt að
lýsa langri ævi, hvað þá að tíunda
sérkenni margbrotins manns. Þeir
sem kynnst hafa Valdimar vita
að hann er að upplagi slíkur mað-
ur að fylgja sannfæringu sinni af
einurð og sterk réttlætiskennd
hefur verið leiðarljós í samskiptum
hans við ólíka menn.
Í stórafmælum er litið yfír far-
inn veg og í hugann streyma minn-
ingar um samskipti okkar Valdi-
mars. Fyrstu búskaparárin bjugg-
um við Jóhann Páll í kjallaranum
hjá þeim hjónum, Ingunni og
Valdimar, á Grenimel 21. Þessi
sambúð var um margt sérstök, því
fullorðna fólkið lét unga fólkii af-
skiptalaust og virtist lítt fylgjast
með. Ákveðin lífsafstaða lá tii
grundvallar; þeim hjónum er hátt-
vísi í blóð borin. Eitt kvöldið sátum
við Jóhann og hlustuðum á tón-
list, þegar Valdimar knúði dyra
og bar fram erindi við son sinn.
Eitt leiddi af öðru, allt í einu var
Valdimar farinn að segja frá sögu-
legum atburðum, þegar hann ung-
ur maður var settur í fangelsi
vegna greinar sinnar um fiskveiði
breskra í íslenskri landhelgi. At-
burðarásin er með ólíkindum, en
hlustandinn hrífst því frásagnar-
gleði Valdimars er grípandi. Var
hann að segja sannleikann? Hafði
hann verði í fangelsi á jólunum?
Frásagnaraðferð Valdimars fylgir
kankvíslegur svipur og hann horf-
ir útundan sér á viðmælandann,
líkt og til að fylgjast með áhrifum
orða sinna, þannig að bæði orð
hans og athafnir mögnuðu áhrif
sögunnar. Hann stekkur upp á
loft og nær í dagblöð til að sýna
vantrúaðri stúlku að satt og rétt
ggggzzmy/aa
s
Skór fyrir kröfuharða krakka
Flottir og þasgilegir
Brúnt og evart leður
Svart lakk - Rósótt - Gull
Stærðir 26-38 Verð kr4.500,-
lEN&lABÖRNÍN
Bankastrceti 10 sírni 552-2201
'SSSSSS

- kjarni málsins!