Morgunblaðið - 02.07.1995, Blaðsíða 12

12 B SUNNUDAGUR 2. JÚLÍ1995
MORGUNBLAÐIÐ
N E W Y 0 R K
Árum saman hafa menn beðið eftir því, að þýska
myndlistarmanninum George Grosz yrði lyft á
stall svo sem hann verðskuldaði og það gerðist með
hinni miklu sýningu í Nýja Þjóðlistasafninu sem nú
hefur verið flutt til Dusseldorf, þar sem hún stendur
til 30. júlí nk., skrifar Bragi Ásgeirsson. Hann fjallar
hér frekar um þennan mannfjandsamlega heimsbetr-
unarsinna, sem vildi opinbera öllum að heimurinn væri
afskræmdur, sjúklegur og ósannur.
B E R L I HB
EG HJÓ eftir því á dögunum, er ég
var að fletta í þýskum uppsláttar-
bókum, að á eftir nafninu George
Grosz, kemur skýring á uppruna-
lega hugtakinu „groteske", sem í orðabók-
um er útlagt kynlegur, skrípalegur, rudda-
legur. Einnig nær hugtakið yfir vissan þátt
í myndlist Fom-Rómverja, sem lá oftar en
ekki falin undir rústum bygginga og vísaði
á það sem var undir yfirborði jarðar og er
þá skylt hugtakinu hellir, „grotte“, og þótti
jafnframt kynlegt, jafnvel furðulegt.
Á veggjum undir rústunum uppgötvuðu
menn í lok fimmtándu aldar myndskreyttar
vistarverur með jurta- og dýraformum, Ijós-
stikum, vösum, mann-
verum og ýmissi virkt
í húsagerð, ásamt
margvíslegum skreyti:
kenndum formum. í
upphafi endurreisnar
vöktu þessir fundir
óskipta athygli fyrir
svipmikil einkenni, því
hér var dregin fram í
dagsljósið stórmerk
list fomaldar.
Fimm hundrað
áram seinna eru menn
norðar í álfunni í óða
önn að endurreisa
listamenn frá fyrri
hluta þessarar aldar,
sem segja má að hið
ruddalega og afbrigði-
lega hafi einkennt.
Vora gæddir miklu
hugarflugi og höfðu
fágæta tilfínningu fýr-
ir hinu kynlega og
furðulegum fommun-
um, og eru hér einna
fremstir Þjóðverjarnir
Otto Dix og Gorge Grosz. Fyrir fáeinum
áram (1991) var sett upp farandsýning á
málverkum og teikningum Otto Dix í tilefni
þess að hundrað ár vora frá fæðingu hans,
og fór hún víða um Evrópu. Tókst mér að
ná í skottið á henni í London vorið eftir og
var það einkum mikil lifun að uppgötva hve
frumverkin voru stórum hrifmeiri litprent-
unum í bókum og málunartæknin einstæð.
Lengi hafði mér verið ljóst, hve framúr-
skarandi listamenn þetta voru og ástæðan
til þess að þeir voru vanmetnir var fyrst
og fremst listpólitísks eðlis. Bitist var um
forystuna í listum í Evrópu, og svo voru
Frakkar og Þjóðveijar lengstum svarnir
fjandmenn og hætti
til að gera lítið úr
menningu hvor ann>
ars. Berlín og París
töldust meginásar í
myndlist Evrópu og
þar slógu púlsar há-
menningarinnar hvað
ákafast.
Á Norðurlöndum
vora menn hallir und-
ir rökfræði Frakk-
anna um hið „gró-
teska“ og raddalega
í list Þjóðveija og yf-
irleitt mun hrifnari
af ljóðrænni blíðunni
og mýktinni í list lat-
neskra þjóða, helst
öllu sem kom frá Par-
ísarborg. Arfurinn
frá meistaranum frá
Aix, Paul Cézanne,
var svo afgerandi, að
þeim tókst illa að
sætta sig við hinn
hráa tjákraft Þjóð-
verjanna og þetta var
ÉG mun öllu útrýma sem hindrar
mig og takmarkar völd mín“.
Túskteikning 1922. Princeton,
N.J., Arfur frá Grosz.
„SJÁLFSVÍG" 1916, olía á léreft.
Tate Gallery, London.
HINN ástsjúki 1916, olía á léreft.
Listasafn Norðurrínar- Vestfalíu.
hluti af listrænu uppeldi ungra á Norður-
löndum og víða um heim langt fram eftir
þessari öld. Að auki var ekki laust við að
í Þýskalandi sjálfu ætti frönsk list sína
áköfu fylgismenn. Straumhvörfum olli svo
sýningin mikla París - Berlín á Pompidou-
menningarmiðstöðinni seinni hluta áttunda
áratugarins, er var önnur í röð fimm stór-
sýninga, sem drógu upp mynd af víxlverk-
unum áhrifa víða um heim, öðra fremur
Parísarskólans, á heimslistina.
EINKUM kom hún flatt upp á franska
listrýnendur, er urðu að viður-
kenna sjálfstæði og styrk Þýskrar
listar, og sýningin kom giska
öðruvísi út en þeir áttu von á. Hún jók svo
um munaði á sjálfsvitund þýskra listamanna
og mun óefað hafa átt sinn þátt í hinu
mikla blómaskeiði og uppgangi þar í landi
og ekki sér endann fyrir. Engir í Evrópu
hafa verið jafn iðnir við að byggja yfir list-
ina og mun þeim í Frans þykja nóg um