Morgunblaðið - 07.07.1995, Blaðsíða 6

6 FÖSTUDAGUR 7. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Alþjóðlega víkingahátíðin Landnám sett að viðstöddum forseta íslands á Þingvöllum í gær
' - , . .. i
PRUÐBUNIR vikingar a Völlunum við Oxarárfoss.
570 manns gengu og riðu fylktu liði.
Vigdís Finnbogadóttir forseti íslands
og Halldór Blöndal samgönguráð-
herra voru við setninguna.
Ullarskikkjurkomu sér vel í nepjunni.
Hópreið niður
Almannagjá
ALÞJÓÐLEGA víkingahátíðin
Landnám var sett á Þingvöll-
um í gær. Heiðursgestur var
Vigdís Finnbogadóttir forseti
Islands.
Setningarathöfnin hófst á
hópreið og göngu víkinga nið-
ur Almannagjá og niður á Vell-
ina norðan við Öxarárfoss.
Fremstir í flokki voru 70 reið-
menn og á eftir fylgdu um 500
göngumenn.
Ellert Borgar Þorvaldsson
formaður stjórnar Landnáms
setti hátíðina. Hann bauð þátt-
takendur hvaðanæva úr heim-
inum velkomna og flutti þakk-
ir til þeirra sem veittu aðstoð
við skipulagningu og undir-
búning. Hann þakkaði sérstak-
lega Lars Bæk Sörensen, sem
var ráðgjafi hátíðarinnar.
Magnús Magnússon, formað-
ur Scottish Natural Heritage
og sérfræðingur um víkinga,
flutti ávarp þar sem hann fjall-
aði um Þingvelli á þjóðveldis-
öld og útskýrði þýðingu staðar-
ins fyrir íslensku þjóðina. Jón-
as Kristjánsson, prófessor og
fyrrverandi forstöðumaður
Stofnunar Árna Magnússonar,
talaði þvínæst um Island á
landnámsöld og fornbók-
menntir Islendinga.
Einnig fluttu ávörp Parker
W. Borg, sendiherra Banda-
ríkjanna á íslandi og Geoffrey
Bibby, fyrrverandi deildar-
stjóri fornmynjasafnsins í
Moesgárd í Danmörku. At-
höfninni á Þingvöllum lauk
með hestasýningu, þar sem
danskir knapar sýndu listir
sýnar.
Aðalhátíðin hefst í dag
Aðalhátíðin hefst í dag kl.
9.30 með fyrirlestrahaldi í
Víðistaðaskóla. Sýningin
„Saga Hafnarfjarðar frá land-
námi til hernáms“ verður opn-
uð í byggðasafninu Smiðjunni
við Strandgötu kl. 12 á hádegi
og fjölbreytt dagskrá verður á
Víðistaðatúni frá kl. 13 og
fram eftir degi.
Niðurstöður rannsóknar á högum foreldra og barna á íslandi
Meðalfjöldi fermetra í íbúðarhúsnæði
Giftir Ein- Eklgur Fráskilin Fráskilin
í sambúð hleypir -ekklar með forsjá án forsjár Hcild
Fjöldi svefnherb. 3,3 2,5 3,6 2,5 2,6 2,8
Fjöldi fermetra 127,0 98,0 124,0 91,0 99,0 107,0
Samskipti svarenda við aðra fjölskyldumeðlimi
Samband við fjölskyldu mína
Giftir Ein- Ekkja Fráskilin Fráskilin
í sambúð hleypir -ekkill með án forsjár Heild
forsjá
Veijumoftfrítímumsaman 14,7 33,1 17,6 19,3 8,0 19,6
Hittumst oft á stórhátíðum 70,1 82,4 58,5 69,9 41,1 69,5
Samband við tengdafjölskyldu mína
Giftir Ein- Ekkjur Fráskilin Fráskilin
í sambúð hleypir -ekklar með forsjáán forsjár Heild
Verjum oft frítímum saman 6,9 • — 11,1 1,1 0,0 5,4
Hittumst oft á stórhátíðum 41,7 - 27,8 7,7 5,9 27,6
Svör hópsins um heilsufar
Giftir Ein- Ekkj Fráskilin Fráskilin
í sambúð hleypir -ekkill með forsjá án forsjár Heild
Verið hraust(ur) 73,2 67,5 77,5 64,4 67,7 68,8
Svefnleysi 13,2 15,9 27,5 15,4 25,8 16,1
Hræðsluköst 2,9 9,3 10,0 11,8 6,5 7,9
Þunglyndi 11,4 11,9 17,5 19,3 35,5 16,4
Stöðugur kvíði 8,6 13,2 15,0 21,0 18,6 14,3
Höfuðverkur 25,4 33,8 17,5 27,8 16,1 26,7
Slöpp/slappur 14,3 13,9 15,0 22,9 17,7 17,6
Magaverkir 13,6 15,9 7,5 17,6 14,5 15,3
Bakverkir 30,7 27,8 32,5 26,1 16,1 27,5
Lystarleysi/offita 5,7 7,9 7,5 9,8 4,8 7,6
Annað 11,1 18,5 5,0 13,1 12,9 13,0
Munur á að-
stæðum bama
mikill eftir
fj ölskyldugerð
AÐSTÆÐUR íslenska barna virð-
ast fremur ráðast af gerð þeirrar
fjölskyldu sem þau búa í en af
stéttarstöðu. Þetta kemur fram í
nýrri rannsókn á högum foreldra
og barna á íslandi sem unnin var
á vegum Landsnefndar um Ár fjöl-
skyldunnar 1994 og félagsmála-
ráðuneytisins. Fram kemur að ein-
stæðir foreldrar, sem eru að
stærstum hluta konur, búi almennt
við lakari aðstæður en giftir for-
eldrar og. að það skapi börnum
þeirra mun óhagstæðari stöðu.
Rannsóknin er ein sú fyrsta sem
gerð hefur verið hér á landi á
högum íslenskra fjölskyldna og
segir Páll Pétursson, félagsmála-
ráðherra, að niðurstöðurnar komi
sumar á óvart en annað staðfesti
það sem þegar var vitað.
Aðstæður einstæðra
foreldra
Sigrún Júlíusdóttir, félagsráð-
gjafi og dósent við Háskóla ís-
lands, segir að mesta athygli yeki
sá munur sem kemur fram á að-
búnaði barna eftir fjölskyldugerð
sem og munur kynjanna með til-
liti til ábyrgðar á uppeldi barna
en konur axli höfuðábyrgðina.
Áhugi karla á aukinni fjölskyldu-
ábyrgð sé þó að eflast og tekur
Berglind Ásgeirsdóttir, ráðuneyt-
isstjóri í félagsmálaráðuneytinu
undir það en hún er nýkomin frá
Finnlandi þar sem hún tók þátt í
ráðstefnu um stöðu og hlutverk
feðra innan fjölskyldunnar. Sigrún
segir að aðstæður einstæðra for-
eldra séu sérstakar að því leyti
að þeir vinni mikið, húsnæði þeirra
sé að jafnaði lakara og með færri
herbergjum en annarra foreldra.
Þeir búi einnig við lakari bílakost
en aðrir, en almennt sé viðurkennt
að barnafólki sé nauðsynlegt að
hafa til umráða góðan bíl. Það sé-
því ljóst að daglegt líf þessara fjöl-
skyldna sé erfitt.
Við skilnað tapa allir
Einnig kemur fram að aðstæður
fráskilinna foreldra séu hvað erfið-
astar. „Stundum er sagt að allir
tapi við skilnað," segir Sigrún og
víst er að við skilnað verður um-
talsverð breyting á högum allra
fjölskyldumeðlima. Félagsleg og
efnaleg staða breytist og börnin
tapa daglegu sambandi við það
foreldri sitt sem ekki hefur for-
sjána, sem oftast er faðirinn. Þar
á ofan þurfa börnin oft að skipta
um skóla sem og félaga.
Forsjárlausir feður
Ennfremur kemur á daginn að
við hjónaskilnað tapi feðurnir fyrst
og fremst tilfinningalega en þá
losnar um tengsl þeirra við börnin
og það dregur úr samskiptum við
stórfjölskylduna. Þessir menn eru
ósáttir við hlutskipti sitt og í rann-
sókninni kemur fram að 76% for-
sjárlausra feðra vilja hafa sam-
eiginlega forsjá. Einungis 20% frá-
skilinna mæðra vilja sameiginlega
forsjá en óska þess á hinn bóginn
að feður taki meiri þátt í fram-
færslu barnanna en þeir gera.
Auk þessa glíma margir forsjár-
lausir feður við sama vanda og
ekkjur og ekklar, þ.e.a.s. sorg,
svefntruflanir og einmanakennd.
Þess ber þó að geta að stór hópur
þeirra hirti ekki um að svara í
könnuninni. Lágt svarshlutfall
bendir oft til óánægju fólks með
aðstæður sínar þannig að gild rök
eru fyrir því að þeir sem hafi
mestan metnað til að hafa áhrif á
aðstæður sínar svari best.
Lifir fólk
innihaldsríku lífi?
Friðrik H. Jónsson, sálfræðing-
ur og dósent við Háskóla íslands,
segir að rannsakendur hafi m.a.
haft áhuga á að vita hvort fólk
lifi áhugaverðu lífi, hvernig það
noti tímann og hvort það _ eyði
honum með börnum sínum. I ljós
kemur að forsvarsmenn barnafjöl-
skyldna vinna að jafnaði yfir 40
vinnustundir á viku. Fráskildir feð-
ur án forsjár barna sinna vinna
manna mest eða 51 stund á viku
að meðaltali. Þetta þykir segja sína
sögu um möguleika fólks til að
hlúa að hjónabandi eða rækja upp-
eldishlutverk sitt. Á óvart kemur
hversu fábreyttu og litlu félagslífi
gift fólk lifir og vekur það upp
spurningar um hvort tímaleysi
komi í veg fyrir tilgangsrík sam-
skipti utan fjölskyldu. Einnig kem-
ur í ljós að frístundalíf karla án
forsjár barna er mjög fábreytt en
mæður með forsjá njóta mun fjöl-
breyttari félagslegra tengsla utan
fjölskyldu sem innan. „Eg óttast
að allir geti tekið sig á til að gera
líf sitt og sinna áhugaverðara og
betra en það er,“ segir Friðrik.
Svörun með besta móti
I rannsókninni voru sendir út
spurningalistar til giftra foreldra,
fráskilinna foreldra með og án
forsjár barna, ekkna, ekkla og ein-
hleypra foreldra. Svör bárust frá
846 fjölskyldum, eða frá 75% þátt-
takenda og telst það mjög góð
svörun. Formaður Landsnefndar
um Ár fjölskyldunnar 1994, Bragi
Guðbrandsson, segir að markmið
rannsóknarinnar hafi verið þrí-
þætt. í fyrsta lagi að leggja drög
að heildstæðri fjölskyldustefnu, í
öðru lagi að auka vitund og skiln-
ing fólks á mikilvægi fjölskyldunn-
ar og að síðustu að beina athygli
fólks að börnunum. „Með rann-
sókninni fæst nákvæmari sundur-
greining á aðstæðum íslenskra
fjölskyldna en áður var til,“ segir
Bragi.
Páll Pétursson, félagsmálaráð-
herra, segir að nota beri niðurstöð-
ur rannsóknarinnar til leiðbeining-
ar við stjórnvaldsaðgerðir og að
mikilvægt sé að efla ráðgjöf við
fólk áður en það grípi til róttækra
ráðstafana sem hafi áhrif á fjöl-
skylduhagi þess. Þá segir hann
einnig að mikilvægt sé að fólk
geti verið öruggt um sína meðan
það er í vinnunni. Það sé mikil-
vægt svo að fólk geti axlað ábyrgð
á fjölskyldunni sameiginlega og
til að jafnrétti kynjanna náist.
Að rannsókninni unnu auk Sig-
rúnar Júlíusdóttur og Friðriks H.
Jónssonar þau Nanna K. Sigurðar-
dóttir, félagsráðgjafi, og Sigurður
J. Grétarsson, sálfræðingur og
dósent við Háskóla íslands. Niður-
stöður rannsóknarinnar hafa verið
gefnar út á bók: Barnafjölskyldur.
Samfélag-lífsgildi-mótun.