Morgunblaðið - 08.07.1995, Blaðsíða 14
MORGUNBLAÐIÐ
14 LAUGARDAGUR 8. JÚLÍ 1995
IMEYTENDUR
Afnotagjöld þótt
enginn sé heima
Morgunblaðið/Syerrir
Nokkur
holl ráð
fyrir grill-
meistara
heimilanna
►SMYRJIÐ alltaf grillgrindina
með olíu áður en kjötið er sett á.
►Þerrið kjötið og hreinsið mar-
ineringuna af, því hún hefur þeg-
ar gert sitt gagn þegar kjötið fer
á grillið. Penslið kjötið létt með
olíu. Mjög gott er að nota olíu sem
búið er að setja í lauk og krydd-
jurtir.
►Snyrtið mestu fituna af kjötinu,
en látið einhverja fitu verða eftir
því hún gefur kjötinu gott bragð
í steikingunni.
►Ef grUla á fisk er nauðsynlegt
að roðið sé á honum því annars
vill hann fara í sundur. Mjög gott
er að nota grillklemmu til að
grilla fiskinn í. Athugið að marg-
ar fisktegundir, t.d. ýsa, henta
ekki til eldunar á grilii.
►Kaldar sósur og kryddsmjör
eru engu síður gómsætar með
grillkjöti en heitar sósur.
►Gott er að baka brauð á grilli,
t.d. vefja brauðdeigi utan um
grilltein og setja á meðalheitt
grillið og snúa öðru hverju. Einn-
ig er hægt að fletja deigið út,
stinga út kökur og setja beint á
grillið. Þannig fást brauð sem eru
eins og koddar í laginu.
►Margir ávextir henta vel til eld-
unar á grilli, ýmist sem meðlæti
eða eftirréttir. Epli sem eru skor-
in í báta og sett á tein, pensluð
með bræddu smjöri og stráð kan-
elsykri þykja tilvalinn eftirréttur.
► Athugið að matur sem vafinn
er í álpappír fær aldrei hið eina
sanna grillbragð því soðnar ein-
göngu í eigin safa og er þá jafn
gott að setja hann í ofn í álpapp-
írnum.
►Kaupið vönduð grill og áhöld
ef þið ætlið að grilla oft, því fjár-
festing í góðu grilli og áhöldum
borga sig.
SUMARFRÍ getur kostað sitt og
einhveijum kann að sáma að þurfa
líka að borga venjubundin heimilis-
gjöld meðan verið er í burtu. Afnota-
gjald Ríkisútvarpsins og afnotagjald
Pósts og síma er ekki hægt að fella
niður þegar farið er í fríið.
Afnotagjald fyrir sjónvarp og út-
varp er 2.000 kr. á mánuði, en 600
kr. ef aðeins er útvarp á heimili.
Virðisauki er innifalinn í upphæðun-
um. Theodór Georgsson, innheimtu-
stjóri RÚV, segir ekki mega inn-
sigla sjónvarp fyrir styttri tíma en
3 mánuði, þetta sé bundið í útvarps-
lög frá 1985. Ef fólk kemur með
sjónvarpið kostar ekkert að láta inn-
sigla klóna, en séu menn frá RÚV
Ostabúð
á Skóla-
vörðustíg
Ný ostabúð verður opnuð í haust,
neðarlega á Skólavörðustíg, við
hlið úra- og skartgripaverslunar
Komelíusar Jónssonar. Dómhildur
Sigfúsdóttir, forstöðumaður til-
raunaeldhúss Osta- og Smjörsöl-
unnar, segir að verið sé að teikna
innréttingar verslunarinnar en gert
er ráð fyrir að hún verði tilbúin í
byijun október.
Síðan ostabúðinni í Kringlunni
var lokað í febrúar s.l hefur aðeins
verið ein verslun starfandi á vegum
Osta- og smjörsölunnar, á Bitru-
hálsi. Dómhildur segir að sií versl-
„ÞÓ AÐ slökkt sé á sjónvarpi er
enn straumur á svo lengi sem það
er í sambandi. Það getur skapað
elþhættu. Enn meiri eldhætta skap-
ast þegar aðeins er slökkt á sjón-
varpi með fjarstýringu. Það er
fyllsta ástæða fyrir fólk að taka
sjónvörp og önnur raftæki úr sam-
bandi áður en haldið er í frí,“ segir
Gísli Þór Gíslason frkvstj. hjá Land-
sambandi ísl. rafverktaka. „Mjög
gott er að láta tengja tengla fyrir
slík tæki við rofa á vegg þannig
að auðvelt sé að tjúfa straum til
þeirra að lokinni daglegri notkun.
fengnir í heimahús til að innsigla
tæki er gjaldið 2.000 kr.
Theodór segir að minna sé'um
að fólk láti innsigla sjónvörp til að
sleppa við afnotagjald eftir að leyft
var að hafa fleiri en eitt tæki á
heimili. Áður hafi þurft að borga
af hveiju tæki. Nú sé eitt afnota-
gjald tekið fyrir þau útvörp og sjón-
un hafi gengið vel og salan hafi
farið stöðugt vaxandi. Miðað við
reynsluna af Kringlunni segist hún
gera ráð fyrir annars konar við-
skiptum á Skólavörðustígnum,
Oft vill bera við að fólk trassi
að gera hjá sér fyrirbyggjandi að-
gerðir. Sjónvörp skapa mikla eld-
hættu, þau hitna mikið og draga í
sig ryk svo, ekki þarf nema lítinn
neista til þess að rykið fuðri upp
og sjónvarpið verði alelda. Gömul
tæki em oft í eldfimum trékassa
og nýrri eru yfirleitt úr plasti og
geta þá bráðnað. Æskilegt að láta
viðurkennda rafeindavirkja yfirfara
og hreinsa raftæki og þá helst sjón-
vörp og tölvur.
Ymis önnur rafmagnstæki eru
varasöm, t.d. kviknaði í gamla iðn-
varpstæki sem fólk hefur á heimili
sínu og í sumarbústað. Ef ekkert
sjónvarp sé i þúinu borgi fólk 600
fyrir viðtæki á heimili og í bíl.
Símagjöld ekki felld
niður sé númer geymt
Afnotagjald Pósts og síma er
1382 kr. ársfjórðungslega og er
meira verði um smá innkaup, en
þeir sem leggja leið sína á Bitru-
hálsinn kaupa yfirleitt í meira
magni.
skólanum út frá gömlum grammó-
fón fyrir nokkrum árum. Gömul
útvörp eru eldfim, sérstaklega þau
sem eru með hitalampa. Sama á
við um tölvur myndbandstæki."
Haukur Ársælsson yfireftirlits-
maður hjá Rafmagnseftirliti ríkisins
segir að eldhætta sé af flestum
rafmagnstækjum og það sé góð
regla að taka þau tæki úr sam-
bandi þegar heimilisfólk fer í frí.
Sjónvarpstæki hitna mikið auk þess
að stundum detta eldfimir aðskota-
hlutir ofan í tækin, t.d. kertavax,
laufblöð, bréfaklemmur og fleira.
virðisauki reiknaður með. Gjaldið
er ekki fellt niður þótt fólk farí að
heiman um tíma, að sögn Guðbjarg-
ar Gunnarsdóttur, upplýsingafull-
trúa.
Gjald er líka tekið þótt númer
sé geymt, eins og þeir geta gert
sem eru langdvölum burtu en vilja
halda gamla símanúmerinu þegar
snúið er heim. Sama gildir ef síma
er lokað: Afnotagjaldið þarf að
greiða nema símanum sé sagt upp.
Síðan kostar nýtt númer 10.645 kr.
og hver metur miðað við lengd fjar-
vistar hvort borgar sig að halda
síma með tilheyrandi fastagjaldi eða
hætta með hann og fá nýjan seinna.
Reiðnám-
skeið fyrir
þroska-
heftaí
Eyjafirði
AÐ BOTNI í Eyjafirði eru haldin
reiðnámskeið fyrir þroskahefta í
sumar. Jónsteinn Aðalsteinsson seg-
ir að hestanámskeið fyrir þroska-
hefta hafí verið haldin sl. 6-7 ár í
hesthúsahverfi í Breiðholtshverfi á
Akureyri, en nýlega bættist við
starfsemina að Botni þar sem rekn-
ar eru sumarbúðir fyrir þroskahefta
og áhersla lögð á hestamennsku og
umönnun hesta.
Námskeiðin eru haldin á vegum
Svæðisstjómar málefna fatlaðra á
Norðurlandi eystra og hafa áður
verið haldin hálfsmánaðar dags-
námskeið í hesthúsahverfinu í
Breiðholtshverfi. Starfsmenn sum-
arbúðanna auk Jónsteins eru Áslaug
Kristjánsdóttir og aðstoðarmenn eru
Diljá Ólafsdóttir og Dagný Björg
Gunnarsdóttir.
Þetta er þriðja sumar sumarbúð-
anna að Botni. Jónsteinn segir að
námskeiðið sé góð líkamleg þjálfun
fyrir krakkana og andleg upplyft-
ing. Þeim finnist ævintýralegt að
fara á bak hestunum og samskipti
við dýrin hafi holl áhrif. Að auki
er farið í sund og ýmsa leiki.
Sumarbúðirnar eru með 4-6 sér-
þjálfaða hesta fyrir þroskahefta, og
skipt er upp í fjögurra manna hópa
í senn, svo að hægt er að hafa 12-15
krakka í einu í sumarbúðunum að
Botni og geta krakkar sótt þar nám-
skeið 1-2 vikur í einu. Opnir dagar
eru á þriðjudögum og fimmtudögum
frá klukkan hálf eitt til hálf tvö.
Morgynblaðið/Sverrir
ÚR OSTABÚÐINNI í Kringlunni sem var lokað í febrúar.
Ráðlegt að taka sjónvörp
o g raftæki úr sambandi
Kyngikraftur
íslenskrajurta
Grasaferð í Elliðaárdal um helgina
ÁSLAUG Sverrisdóttir ætlar að kenna gestum
Árbæjarsafns jurtalitum í Árbæ á sunnudaginn.
RANNVEIG Haraldsdóttir,
„Nornin á Patró“.
GRASALÆKNINGAR hafa verið
stundaðar í árþúsundir. Elstu heim-
ildir um þær eru 5000 ára gamlar,
frá Egyptalandi, Babýlon, Kína og
Indlandi. Á íslandi er sagt frá
grasalækningum í þjóðsögum og
fomsögum. Oft var talið að jurtir
byggju yfír yfirnáttúrulegum krafti.
Tungljurt, sem einnig var kölluð
lásagras, átti að geta opnað lása
ef hún var borin að þeim. Sortulyng
var talið veita vemd gegn draugum.
Brönugras átti að auka fijósemi og
kyngetu. Algengast var þó að jurtir
væru notaðar til lækninga. Eftir
því sem fjölgaði í stétt Iærðra lækna
á 18. öld fóru grasalækningar úr
tísku, þó að eflaust hafi þær verið
töluvert stundaðar í laumi áfram.
Nornin á Patró
Rannveig Haraldsdóttir flutti til
Patreksfjarðar fyrir 10 árum og
Nýting íslenskra jurta
til lækninga og annarra
nota er að komast í
tísku eftir að hafa þótt
fomeskjuleg og gamal-
dags síðustu 100
árin. Helgi Þorsteins-
son kynnti sér ýms
konar fróðleik um grös
gerðist kennari við bamaskólann.
Fljótlega eftir komuna fékk hún
mikinn áhuga á íslenskum jurtum
og notagildi þeirra til lækninga.
Hún fór með fjölskyldu sinni upp á
heiðar að tína grös á hveiju sumri
og grúskaði í gömlum íslenskum
bókum til að fræðast um grasa-
lækningar. í upphafi litu nágrann-
amir hana hornauga og einhveijir
tóku upp á því að kalla hana Norn-
ina á Patró. En jafnframt voru aðr-
ir, víða að, sem tóku að leita ráða
hjá henni vegna ýmissa sjúkdóma.
Hún hefur aðstoðað fólk með asma,
liðagigt, psoriasis og alla mögulega
aðra kvilla.
- Gamalt fólk hefur mesta trú á
grasalækningum Rannveigar en
fólk á öllum aldri leitar t.il hennar.
Nemendur hennar í bamaskólanum
á Patreksfírði eru farnir að sýna
fræðunum mikinn áhuga. „Börnin
eru mjög opin fyrir þessu. Þau eru
farin að koma til mín þegar eitt-
hvað amar að og biðja um jurtaolíu
eða krem.“
Rannveig notar margs kyns jurt-
ir til lækninga og matar en þekkt-
astar þeirra jurta sem íslendingar
hafa hagnýtt sér eru sennilega
fjallagrösin. Fræðiheiti fjallagrasa
er Cetraria islandica en þau vaxa
víða um lönd. Eins og íslenska nafn-
ið gefur til kynna er þau helst að
finna upp til heiða og fjalla. Oft eru
þau á sama stað og beijalönd.
Fjallagrös eru lengi að vaxa og
þurfa allt að 20 árum til að ná full-
um þroska.
Best er að tína fjallagrös snemma
á sumrin og helst þegar jörðin er
rök. Öll plantan er nýtt.
Fjallagrös eru talin styrkjandi,
hægðamýkjandi, blóðhreinsandi og
ormdrepandi. Þau þykja góð við
hægðatregðu, uppþembu, lystar-
leysi, kraftleysi, blóðsótt og niður-
gangi og fjallagrasaseyði blandað
hunangi dugar gegn kvefi og hósta.
Fjallagrös eru einnig næringarrík
og ágætis fæða. Nýlegar rannsókn-
ir benda einnig til að fjallagrös
geti hindrað vöxt sýkla og krabbav
meinsfruma og örvað virkni ónæm-
iskerfisins.
Á Árbæjarsafni á sunnudaginn
verður sýnt hvernig fjallagrös 'voru
I
*
I
>
>
>
i
l
!
í
1
>