Morgunblaðið - 09.07.1995, Blaðsíða 6

V 300 r t TfíT 0 t^/nrTT^T/np
6 SUNNUDAGUR 9. JÚLÍ 1995
ERLENT
Ógæ íuleg- byrjun
í Areneníu
Þingkosningar sem
áttu að heita „frjálsar“
fóru fram í Armeníu í
síðustu viku. Stjórnar-
andstaðan hefur mátt •
sæta margvíslegum
þvingunum og vonir
um að lýðræðið nái að
skjóta rótum í landinu
fara ört dvínandi.
ERLENDIR sendimenn
sem fylgdust með fram-
kvæmd þingkosninga í
Armeníu á miðvikudag
hafa kveðið upp þann dóm að leik-
reglur lýðræðisins hafi verið
hundsaðar með öllu. Armenía
hafði fram til þessa verið það ríki
Sovétríkjanna sálugu þar sem lýð-
ræðisþróunin var talin eiga einna
besta möguleika. Nú halda mann-
réttindahópar, lögmenn og full-
trúar stjórnarandstöðunnar því
fram að forseti landsins, Levon
Ter-Petrosjan, sé að leggja grunn
að nýrri aíræðisstjórn.
Stjórnin var farin að fagna sigri
á föstudag og virtist stjórnar-
skrárbreyting, sem færir forset-
anum aukin völd á kostnað þings-
ins, hafa verið samþykkt með
rúmlega 70 af hundraði atkvæða.
Tvær milljónir manna voru á
kjörskránni en strax í upphafi
kosningabaráttunnar tók að bera
á ásökunum um að stjómarand-
stöðunni væri gert erfitt fyrir með
ýmsum hætti. Þessar ásakanir
staðfesti alþjóðleg sendinefnd á
vegum ÖSE, Öryggis- og sam-
vinnustofnunar Evrópu, á
fimmtudag, þótt ekki tæki hún
jafn djúpt í árinni og andstæðing-
ar forsetans.
Stjórnarandstæðingar
fangelsaðir
Þetta áttu að heita fyrstu
„frjálsu" þingkosningarnar í
Armeníu frá því að Sovétríkin liðu
undir lok við áramótin 1991-1992.
Stjómarandstaðan varð fyrir
miklu áfalli í upphafi baráttunnar
þegar 105 ára gömlum stjórn-
málasamtökum, Byltingarsam-
bandi Armeníu, sem yfirleitt er
nfefnt Dáshnak, var meinað að
taká þ'átt' í kosningunúm. Margir
helstu leiðtogar samtakanna voru
fangelsaðir, án þess að fram hefðu
farið réttarhöld, á grundvelli
ákæru um „starfsemi sem beind-
ist gegn hagsmunum ríkisins."
Dagblöð sem samtök þessi gáfu
út hafa verið bönnuð og haft hef-
ur verið í hótunum við ýmsa aðra
fjölmiðlamenn í Armeníu, glæpa-
flokkar hafa iðulega ruðst inn á
skrifstofur og unnið þar tjón. Lög-
menn hina handteknu hafa sætt
misþyrmingum á götum úti.
Lýsingar á borð við þessar eiga
prýðilega við í flestum fyrrum
ríkjum Sovétríkjanna en á óvart
kemur að þróunin skuli hafa orðið
þessi í Armeníu. Landsmenn eru
lausir við þá eilífu baráttu hinna
Reuter
LEVON Ter-Petrosjan, forseti Armeníu, greiðir atkvæði í
þingkosningunum sem fram fóru í landinu á miðvikudag.
ýmsu niinnihlutahópa, sem svo
mjög einkennir þjóðlífið víða í
Austur-Evrópu og í ríkjum þeim
sem áður heyrðu Sovétríkjunum
til, og um átta milljónir Armena
búa utan heimalandsins og veita
öflugan stuðning. Af þessum sök-
um þótti mörgum sem Armenar
væru sú þjóð fyrrum Sovétríkj-
anna sem mesta möguleika ætti
á að losna undan skugga sovét-
tímans og komast í hóp raunveru-
legra lýðræðisríkja. „Með sama
áframhaldi verðum við brátt efst-
ir á lista yfir ríki þau sem stunda
mannréttindabrot,“ segir lögmað-
urinn Ruben Rshtuni en hann
hefur tekið að sér að veija einn
leiðtoga Dashnak.
Pólitík og orkuskortur
Auk þess sem kosnir voru 190
fulltrúar til setu á þingi Armeníu
fór jafnframt fram þjóðarat-
kvæðagreiðsla um nýja stjórnar-
skrá sem kveður á um að forseta-
embættið skuli vera miðstöð fram-
kvæmdavaldsins í landinu. Alls
fengu 13 flokkar að taka þátt en
níu voru af ýmsum ástæðum
dæmdir úr leik. Talsmenn stjórn-
arandstöðunnar fullyrða að gróf-
lega hafí verið brotið gegn réttind-
um andstæðinga forsetans. Þann-
ig hefur rafmagn löngum verið
skammtað í Yerevan, höfuðborg
Armeníu, en skortinn má rekja til
deilu Armena við nágrannaþjóð-
ina Azera um yfirráð yfir héraðinu
Nagorno-Karabakh. Orkuskortin-
um var ekki fyrir að fara daginn
fyrir kjördag þegar Ter-Petrosjan
flutti sjónvarpsávarp. Þvert á
móti logaði á hverri týru og allir
gátu meðtekið boðskap forsgtans.
Orkuskorturinn var aftur orðinn
sérlega alvarlegur þegíir roðin var
komin að stjórnarandstöðúhiíi.
Stöðugleika og
efnahagshjálp ógnað
Forsetinn lagði einkum á það
áherslu í kosningabaráttunni að
flokkur hans einn, Armenska
þjóðernisfylkingin, gæti tryggt
nauðsynlegan stöðugleika í land-
inu. Fengi hann ekki meirihluta á
þingi myndi upplausn ríkja innan
skamms og öll erlend aðstoð við
Armeníu brátt heyra sögunni til.
Levon Ter-Petrosjan lýsti einnig
yfir því að stríðið við Azera myndi
blossa upp á ný höfnuðu kjósend-
ur forystuhlutverki flokks hans.
Stjórnarandstaðan hefur eink-
um beint spjótum sínum að kjör-
nefnd þeirri sem skipulagði kosn-
ingamar. Nefnd þessi neitaði að
viðurkenna Dashnak-hreyfinguna
og kom þannig í veg fyrir að einn
helsti stjórnarandstöðuflokkurinn
gæti keppt um þau 40 þingsæti
sem kosið var um samkvæmt
landslistum. Hins vegar voru um
30 frambjóðendur á vegum
flokksins í framboði í 150 ein-
menningskjördæmum en þá undir
því yfirskyni að þar færu óháðir.
Kvennalistar takast á
Kjömefndin neitaði einnig að
viðurkenna fjögurra ára gömul
stjórnmálasamtök kvenna, „Kon-
ur Armeníu", sem einnig teljast
til stjórnarandstöðunnar. Hins
vegar lagði nefndin blessun sína
yfir framboð annars kvennalista,
sem barinn var saman í miklum
flýti, en þar var að finna m.a.
eiginkonur utanríkisráðherra
Armeníu og ritara forsetans.
Aðgerðimar gegn Dashnak
hófust í desember í fyrra eftir að
borgarastjóri Yerevan, Hambarts-
um Galtsian, var ráðinn af dögum.
Galtsian hafði verið samstarfs-
maður forsetans en síðan snúið
við honum baki og gengið til liðs
við stjómarandstöðuna. Ter-Pet-
rosjan gaf út tilskipun þess efnis
að flokkurinn skyldi leystur upp
á þeim forsendum að flokksmenn
tengdust morðinu. Líklegt er talið
að enn verði töf á að réttarhöld
hefjist yfír þeim gmnuðu. Einn
þeirra sem ákærðir hafa verið
fyrir illvirkið hefur þegar látist í
fangelsi.
Einkavæðing og erfið kjör
Dashnak flokkurinn, sem nýtur
mikils stuðnings Armena í Banda-
ríkjunum, hafði í málflutningi sín-
um einkum lagt áherslu á hrakleg
og versnandi lífskjör almennings,
sem sagt var að rekja mætti m.a.
til einkavæðingar í Armeníu. Das-
hnak er sósíalísk hreyfing og þyk-
ir sýnt að málflutningurinn féll í
frjóan svörð meðal þessarar fá-
tæku þjóðar en mánaðarlaun rík-
isstarfsmanns eru nú um 500
krónur. Levon Ter-Petrosjan virð-
ist hafa ákveðið að láta til skarar
skríða gegn hreyfíngunni áður en
svigrúm hans yrði takmarkað
frekar.
Lýðræðið stendur víða höllum
fæti í Sovétríkjunum sálugu og
Austur-Evrópu en von Armena
felst einkum í þrýstingi erlendis
frá enda em Armenar víða áhrifa-
miklir minnihlutahópar, ekki síst
í Bandaríkjunum.
MORGUNBLAÐIÐ
Tyrkir ljúka aðgerðum gegn Kúrdum
Herför Tyrkja
mótmælt í Irak
Ankara, Nikosiu. Reuter.
TYRKIR sögðu á föstudagskvöld
að herlið sem sent var á fimmtudag
inn í norðurhéruð íraks til að leita
uppi kúrdíska skæruliða væri á för-
um heim á ný. írakar mótmæltu
herförinni harðlega og sögðu að
hún væri „ósvífin árás á fullveldi“
íraks.
Skæmliðamir hafa bækistöðvar
sínar í írak, þar sem fjöldi þjóð-
bræðra þeirra býr, en hafa gert
þaðan árásir inn á tyrkneskt land-
svæði. Talsmenn tyrkneska hersins
sögðu að innan við 3.000 menn
hefðu tekið þátt í aðgerðinni, 90
skæmliðar hefðu fallið og fimm
hermenn. Tyrkneska liðið er stutt
herþotum og þyrlum.
3.000 manns á flótta
Talsmenn Tyrklandsstjórnar
sögðu að engir óbreyttir borgarar
hefðu látið lífið eða særst í aðgerð-
inni. Kúrdískur embættismaður í
írak sagði í gær að 3.000 Kúrdar
hefðu lagt á flótta í norðurhluta
íraks. „Þeir bíða ekki rólegir eftir
því að fá næstu sprengju í haus-
inn,“ sagði hann.
Skæruliðamir eru úr röðum
Kúrdíska Verkamannaflokksins,
PKK, sem hefur barist fyrir sjálf-
stæði Kúrda í Tyrklandi í meira en
áratug. í mars sl. sendu stjórnvöld
í Ankara um 35.000 manna lið á
sömu slóðir til að gera út af við
hreyfinguna. Hernaðurinn stóð í sex
vikur og var því lýst yfir að skæru-
liðar hefðu goldið afhroð en heimild-
armenn sögðu að PKK myndi rísa
upp á ný. Það þykir sýna vel að
aðgerðin í mars hafi verið árangurs-
lítil að nú þegar skyldi vera gerð
ný innrás í Norður-írak.
Kasparov
Titilvörn í
New York?
New York. Reuter.
GARRY Kasparov vill veija
heimsmeistaratitil sinn efst á
World Trade Center í New
York til að geta notið útsýnis-
ins þar.
Rudolph Giuliani, borgar-
stjóri New York, kvaðst hafa
böðið Kasparov að tefla á 110.
hæð byggingarinnar og að
samkomulag kynni að nást um
það í vikunni.
Gert hafði verið ráð fyrir að
Kasparov myndi tefla við Visw-
anathan Anand í Köln í Þýska-
landi og einvígi þeirra á að
hefjast 10. september.
Reuter
„Leiðtoginn
mikli“
syrgður
NORÐUR-Kóreumenn minntust
þess í gær, laugardag, að ár er
liðið frá andláti Kims U-sungs,
„leiðtogans mikla“. Sonur hans,
Kim Jong-il, tók þátt í minningar-
athöfn af þessu tilefni og er þetta
í annað sinn á tveim dögum sem
hann hefur komið fram opinber-
Iega en hann hefur lítið látið á
sér bera frá andlátinu.
Á myndinni syrgja kóreskir
íbúar í Japan Kim Il-sung, sem
var leiðtogi Norður-Kóreu frá
stofnun ríkisins árið 1948 til
dauðadags.
Lögreglustjóri London gagnrýndur
Segir svarta fremja
flestar líkamsárásir
London. Reuter.
LÖGREGLUSTJÓRI London, Paul
Condon, kallaði yfir sig hávær mót-
mæli á föstudag þegar hann hélt
því fram að ungir svartir karlmenn
fremdu flestar líkamsárásir í höfuð-
borg Bretlands.
Condon skoraði á frammámenn
í borginni að „taka á brenninetl-
unni“ og horfast í augu við vand-
ann. „Það hefur ríkt skiljanleg var-
kárni í umræðum um þessa hluti,“
sagði lögreglustjórinn í samtali við
dagblaðið The Daily Telegrapli. „Ég
óttast að þessi varkárni geti leitt
til aðgérðarleysis."
Leiðtogar svartra, mannréttinda-
hreyfingar og forystumenn stjórn-
arandstöðunnar gagnrýndu orð
Condons harkalega. „Það er rétt
eins hægt að slá fram tölum um
að hvítir, miðaldra karlar úr yfir-
stétt fremji yfirgnæfandi meirihluta
fjármálaglæpa í London," sagði
Paul Boateng, svartur þingmaður
Verkamannaflokksins.
Líkamsárásum í London hefur
fjölgað úr 13 þúsund í 23 þúsund
á ári á undanförnum fimm árum.
Samkvæmt tölum lögregiu bera
átta af hveijum tíu fórnarlömbum
líkamsárása því vitni að svartir
karlar á táningsaldri eða rétt yfir
tvítugu hafi ráðist á þau.