Morgunblaðið - 09.07.1995, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 9. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Fátt virðist jafn vænlegt
til vinsælda og gróða
um þessar mundir, en
útgáfa á endurunnum
verkum framliðinna
tónlistarmanna. Upp-
töku- og hljóðblöndun-
artækni býður nú upp á
ótakmarkaða mögu-
leika og horfnar stjörn-
ur eru gæddar nýju lífi.
Vinsældir á
líkum reistar
efast um að hann hefði orðið fyrir
valinu hefði Hendrix verið á lífi.
Aðdráttarafl dauðans
Dauðinn virðist hafa sérstakt
aðdráttarafl í poppheiminum og
einstakt sölugildi.' Geisladiskar
með upptökum Hendrix seldust
í 3,5 milljónum eintaka á síðasta
ári. Verið er að undirbúa mynd
um kappann og reisa safn hon-
um til heiðurs í Seattle fyrir 60
milljónir Bandaríkjadollara.
Plötur Selenu hafa selst í 2,5
milljónum eintaka frá andláti
hennar. Geisladiskur með óraf-
mögnuðum upptökum hljómsveit-
arinnar Nirvana, sem kom út eftir
að söngvari hennar, Kurt Cobain,
framdi sjálfsmorð, seldist í sjö
milljónum eintaka.
Nú er verið að undirbúa útgáfu
safnplötu með Bob Marley heitnum
og henni mun fylgja þriggja síðna
auglýsingapési með verðlista yfir
„opinberan Bob Marley varning".
Þar er verið að selja boli og pijóna-
húfur, en ekki fylgir sögunni hvar
náðist í velþóknunarstimpil
reggae-kóngsins frá Jamaica.
Þegar ferill Natalie Cole, dóttir
Nat King Cole, virtist vera á leið
inn í blindgötu meðalmennskunnar

og John Lennon er aft-
ur genginn til liðs við
Bítlana, þótt hann hafi
reyndar verið skotinn
til bana fyrir 15
árum...
NU ER að koma ný plata
með Jimi Hendrix, sem
reyndar hefur verið látinn
í aldarfjórðung...
og svo er það Marvin
Gaye, sem syngur gam-
alt lag sitt í nýrri út-
gáfu með irsku rokk-
stjörnunni Bono...

en Bob Marley lætur sér nægja að kynna prjónahúfur, sem eru
hluti af „opinberum“ varningi hans.
brá hún á það ráð að bæta sinni
röddu inn í upptöku föður síns á
laginu Unforgettable. A mynd-
bandi með laginu mátti sjá þau
bæði detta inn og út úr mynd.
Lagið rauk á tinda bandarískra
vinsældalista og ferli Cole var
bjargað um sinn. Nú hefur írski
rokksöngvarinn Bono úr hljóm-
sveitinn U2 leikið svipaðan leik
með lag Marvins Gayes, Save the
Children. Rödd Gayes, sem var
drepinn af föður sínum fyrir nokkr-
um árum, var dýrkuð út úr gam-
alli upptöku og niðurstaðan er sögð
vera bæði ljóðræn og grípandi.
Þetta lag verður á geisladiski, sem
kemur út í september með útgáfum
ýmissa listamanna á lögum Gayes.
Fyrst nú er svo komið að lifandi
geta sungið með látnum hlýtur að
vera skammt í næsta skrefið: að
hægt verði að taka söng einstakra
listamanna, sundurgreina nótu fyr-
ir nótu og skeyta því næst saman
að nýju. Þannig mætti láta Janis
Joplin syngja lög, sem ekki höfðu
verið samin þegar hún dó, eða Jimi
Hendrix leika fáheyrð gítarsóló.
Maður sér augu hljómplötuútgef-
enda fyllast dollaramerkjum: Janis
Joplin syngur lög eftir Madonnu,
María Callas syngur í óperu eftir
Philip Glass.
Þessi tækni býður skallapoppur-
um, sem farnir eru að missa rödd-
ina, upp á þann möguleika að láta
þróttmikla æskurödd sína flytja
nýjustu tónsmíðarnar. Þar geta til
dæmis Bob Dylan og Frank Sin-
atra farið að hugsa sér gott til
glóðarinnar.
Listamenn verða oft ofurseldir
lögmálum markaðsaflanna og oft
og tíðum er réttara að tala um
iðnað heldur en list. Viðkomandi
þurfa þá hins vegar sjálfir að semja
af sér og selja sig. Eftir dauðann
verður samningsrétturinn hins
vegar harla Iítilfjörlegur. Það eru
helst ættingjar, sem geta sagt af
eða á um útgáfu á verkum hinna
látnu, og útkoman virðist yfirleitt
batna eftir því,
sem hlutur þeirra
er meiri.
Shakespeare og
Wagner
Það kann að
virðast ofureðli-
legt framhald af
því hvernig farið
er með verk ann-
arra listamanna
að fara með upp-
tökur látinna
manna að vild.
Leikstjórar skir-
rast ekki við að
uppfæra leikrit
Shakespeares
eftir eigin höfði.
Hamlet er hik-
laust gerður að
drykkjusjúklingi
og færður til nút-
íðar. Einnig hafa
óperur verið
færðar til í tíma og uppfærslur á
Niflungahring Wagners hafa
fremur minnt á framtíðarsýnir
Ridleys Scotts í kvikmyndinni
Bladerunner, en fornar germansk-
ar sagnir.
Hér er hins vegar um að ræða
verk, sem eru afrakstur sköpunar-
gáfu viðkomandi listamanns og
hann hefur skilið eftir sig. En það
er ekki það sama að útsetja lag
látins manns að vild og að nota
rödd hans í lagi, þar sem nýir
hljóðfæraleikarar sjá um undirleik
og jafnvel eru fengnir nýir með-
söngvarar. Þetta er svipað og að
birta falsaðar fréttamyndir, en
halda því fram að það sé allt í
lagi ef sagt er frá því. Hér er
nýja lagið með Elvis Presley, sem
reyndar hvorki samdi það, né
söng, en léði því rödd sína með
því að syngja allt annað lag endur
fyrir löngu.
Með þessu áframhaldi gætu
tónlistarútgefendur reyndar hætt
að ráða nýja tónlistarmenn með
öllu og látið nægja að gefa í sí-
bylju út nýtt efni með gömlum
brýnum. Engin áhætta, öruggur
gróði. Sama yrði hægt í Holly-
wood. Tölvutæknin gæti gert
Marilyn Monroe og Laurence
Olivier kleift að taka að sér aðal-
hlutverkin í hverri stórmyndinni á
fætur annarri: Óþelló II og Some
Like it Hotter.
Eitt er í það minnsta víst: á
meðan hægt er að gera út á vin-
sældir látinna poppgoða mun þessi
tækni freista. Hvert tangur og
tetur af gömlurn upptökum verður
vendilega yfirfarið, hvort sem
ætlunin var nokkurn tíma að nota
þær eða ekki. Rétt eins og rithöf-
undurinn ræður ekki hvað kemur
út að honum látnum og getur lítið
sagt þótt gengið sé frá hálfkláruð-
um handritum verður það hlut-
skipti tónlistarmanna vera vinsæl-
astir neðan moldar þegar óútgefn-
ar upptökur þeirra verða dregnar
fram í dagsljósið. Sýnt er að slík-
ar útgáfur seljast í gámavís, en
hvort hinn framliðni hefði nokkru
sinni lagt nafn sitt við þær verður
seint fullyrt.
K'ER er réttur hins látna?
Stórstígar tækniframf-
arir á sviði fjölmiðlunar
hafa gert hið ómögu-
lega mögulegt: gosdrykkja-
framleiðendur klippa Hump-
hrey Bogart og Louis Arm-
strong inn í auglýsingar með
stjömum samtímans, tónlist-
armenn syngja með löngu
framliðnum stórstjömum og
flytjendur eiga hvern smellinn
á fætur öðram, þótt komnir
séu undir græna torfu.
Kvikmyndin Forrest Gump
sýndi að auðvelt er að blanda
saman fortíð og nútíð á hvíta
tjaldinu. Þar stóð Tom Hanks
í hlutverki Gumps við hlið
hveijum Bandaríkjaforset-
anum á fætur öðrum án þess
að sæist misfella.
Stafræn upptöku- og hljóð-
blöndunartækni býður upp á
sömu möguleika í tónlist.
Hægt er að taka ævafornar
upptökur, hreinsa þær, bæta
og auka, lauma inn undirleik
og skjóta inn röddum þangað
til komið er efni, sem heita
má glænýtt.
Draumur bítlakynslóðar
rætist
Það var löngum draumur
bítlakynslóðarinnar að átrún-
aðargoðin fjögur frá Liverpool
kæmu saman á nýjan leik. Sá
draumur varð að engu þegar
John Lennon var skotinn fyrir
utan heimili sitt á vesturhlið Man-
hattan fyrir fimmtán árum. Nú er
ekki nóg með að þessi draumur
sé kominn fram á ný, hann er að
verða að veruleika. í desember
verða gefnir út geisladiskar með
tónlist Bítlanna. Þar á meðal verða
nokkur ný lög og í einu þeirra mun
Lennon syngja, eða ætti ef til vill
fremur að segja að þar muni rödd
hans heyrast. Áður óútgefnar upp-
tökur með söng Lennons hafa ver-
ið teknar og við þær bætt nýjum
upptökum með söng Bítlanna
þriggja, sem eftir eru.
Annað dæmi er Selena, drottn-
ing suður-amerískrar danstónlist-
ar, sem var skotin til bana af aðdá-
anda. Bróðir Selenu hefur lokið við
geisladisk með lögum hennar á
spænsku og ensku og þegar hann
kemur út síðar í þessum mánuði
er búist við að hún muni ná til
sýnu stærri áheyrendahóps, en hún
gerði í lifanda lífi. í einu lagi plöt-
unnar er notaður söngur á
spænsku, sem tekinn var upp fyrir
mörgum árum, og bætt við enskum
söng hljómsveitarinnar Barrio Bo-
yzz.
Arfur Hendrix
Jimi Hendrix tók vart svo upp
gítar að ekki væri segulband í
gangi. Margt af þessum upptökum
er argasta drasl, en inn á milli leyn-
ast gullkorn. Nú er væntanlegur
nýr geisladiskur með gítargoðinu,
sem dó árið 1970, og nefnist hann
Voodoo Soup. Þar spinnur hann
við nýupptekinn trommuleik Bruc-
es Garys úr hljómsveitinni Knack,
sem mun hafa átt fylgi að fagna
á áttunda áratugnum. Gary þessi
hefur aldrei verið í fremstu röð
trymbla í heiminum og hafa ýmsir
aðdáendur Hendrix leyft sér að