Morgunblaðið - 09.07.1995, Blaðsíða 17
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 9. JÚLÍ 1995 17
gerviakstur á kappakstursbraut o.
fl. Eins og annað hefur það sína
kosti og líka ókosti.
Hvatinn að baki er auðvitað vonin
um að geta látið fólk kaupa þessa
tækni. En hver veit hveijar verða
samfélagslegar afleiðingar þessa?
Maðurinn er samfélagsvera. Hvemig
mun sá sem hefur verið innilokaður
í þessum gerviheimi bregðast við er
hann kemur út í ósvikinn raunveru-
leika? Yrðu þetta í rauninni framfar-
ir? Ef allur fjöldinn fer nánast aldrei
út úr húsi, lifir í daumaheimi? Annað
kemur til. Til þess að skapa sér þann-
ig sinn eigin raunveruleika yrði mað-
ur að hafa ákaflega fullkomið per-
sónugert tölvukerfi með mjög full-
komnum hugbúnaði, síma og sjón-
varpstækni með öllu tilheyrandi.
Þetta yrði gífurleg samsteypa og
óskaplega dýr. Maður yrði áð fá þetta
inn á hvert heimili um miklu sterk-
ara ljósleiðarakerfi. Það mundi kosta
milljarða. Þá vaknar spurningin hver
á að borga fyrir þetta allt? Fyrirtæk-
in segja að notendur muni á endanum
borga. Þau hafa undanfarin 5-6 ár
gert rannsóknir í 30-40 borgum
víðsvegar um heiminn. Taka heimili,
koma þar fyrir öllum græjum með
hvatningu um að nota þær og fylgj-
ast svo með því hvernig fólk gerir
það. Um þetta er iðnaðurinn farinn
að nota orðið „killer application",
drápstæki. Þetta þýðir að gegn um
þessar tilraunir eru þeir að leita að
einhverju sem allir verða og vilja
hafa og kaupa. Það sem réttlæti að
eyða öllum þessum milljörðum. En
þeir finna bara ekki slíkt tæki. Allar
kannanir sýna að fólk hefur ekki
áhuga á þessu og er ekki reiðubúið
til að borga hátt verð fyrir slíka þjón-
ustu. Flest það sem fólk vill og notar
getur það fengið með þeim tækjum
sem nú þegar eru til. Hvaða upplýs-
ingar getur maður ekki fengið gegn
um síma, sjónvarp, fax og tölvij?
Maður getur ekki fengið 100 sjó-
varpsrásir. Flestir segja að sér nægi
minna. Auk þess yrði það of dýrt til
að allir gætu eignast það?
Þá er það stóra spurningin hvort
allt þetta sé ekki skelfilega langt á
undan tímanum," segir dr. Melody.
í stað þess að þróa nýja glæsitækni
vilji menn heldur setja í forgang að
útbreiða þá tækni sem fyrir er til
allra þeirra sem ekki hafa hana nú,
en það er hálfur heimurinn. Eins og
þú getur ímyndað þér þá hafa Mic-
rosoft, sjónvarpsiðnaðurinn eða
símaiðnaðurinn ekki mikinn áhuga á
því. Heldur ekki kvikmyndaiðnaður-
inn. Þama er bara fátæka fólkið.
Þetta er gott dæmi um ríka og fá-
tæka á upplýsingaöld. Við erum að
auka bilið milli þeirra sem hafa allt
og þeirra sem ekki hafa það. Og það
bjánalegasta er að allar kannanir
okkar í ríku löndunum sýna að við
kærum okkur ekki eins og er um
meira af öllu þessu fína dóti. Við
getum fengið allt sem við viljum
gegn um þau kerfl sem við höfum
nú þegar, og þau eru sífellt að auka
möguleikana.
Aldamótastefnuskrár
Núna eru margar þjóðir einmitt
að koma fram með stefnuskrá fyrir
upplýsingasamfélagið árið 2000.
Bandaríkjamenn byijuðu undir for-
ustu Gores varaforseta og tala um
Global Information Infrastructure.
Það sem þeir eiga við er í raun breið-
ur ljósleiðarakapall, sem nái til allra.
Það er þeirra forgangsverkefni. Ef
litið er t.d. til Danmerkur þá er for-
gangsverkefnið endurbætur á stjóm-
un ríkisins, sem þýðir að nota þessa
tækni til að bæta sambandið milli
stjómvalda og borgaranna, svo að
ríkið geti bætt þjónustuna við íbúa
landsins og veitt árangursríkari svör-
un við þörfum þeirra, þ.e. bætt
menntun og félagslega þjónustu.
Þetta er allt hægt að gera með þeirri
tækni sem fyrir er. Þarf bara betri
stjórnun á þessari tækni.
Þá getum við farið að segja sem
svo: Við skulum nota okkar fína
hugbúnaðarkerfi til þess að þróa
betri þjónustu, meiri þekkingu, sem
gerir betur færa stjórnun ríkisins.
Þetta er þó ekki eins gott og ég lýsi
því, því ekkert þessara landa hefur
gert neitt í málinu, bara gefið út
prentaðar stefnuskrár.“
Upplýsingar ólíkur varningur
Við víkjum talinu að áhyggjum
af vaxandi atvinnuleysi á upplýsinga-
öld. Að fara úr iðnaðarsamfélaginu
yfir í upplýsingasamfélagið eykur
kröfur um meiri menntun til starfa
og mjög lítið rými er fyrir ófag-
lærða. Ekki verða nægilega mörg
störf fyrir alla. Því fylgja alvarleg
atvinnuleysisvandamál, sem þegar
sjást merki um, að því að dr. Melody
segir. „Þau eiga eftir að aukast því
við vitum ekki hvemig á að stýra
efnahagmálum upplýsingaaldar.
Hagfræðikenningar og hagfræði-
stefna, sem stjómar öllum þjóðum
og efnahagsmálum heimsins, byggir
á aðstæðum iðnaðarins, því að fram-
leiða hluti. Upplýsingar eru gjörsam-
lega ólíkur vamingur. Þær eru vits-
munaleg eign. Hún býr í fólki. Þegar
maður nýtir kartöflur eða bíl, þá
getur annað fólk ekki nýtt það líka,
en ef maður notar upplýsingar þá
nýta aðrir þær jafnframt. Þá er ekki
fjárfest í byggingum eða verksmiðj-
um, heldur þarf að fjárfesta í fólki.
En fólk veikist og deyr, flytur og
hættir. Hvemig getur fyrirtæki þá
metið sig til verðmæta? Andspænis
bönkunum hafa mörg upplýsingafyr-
irtæki engar eignir sem tryggingu.
Við vitum hreinlega ekki hvaða verð-
gildi á að setja á mikið af vitsmuna-
legum eignum. Vitum ekkert hvernig
með það á að fara í viðskiptum, því
fyrirtæki geta ekki höndlað það sem
sína eign. Við erum rétt að byija að
skilja hvað þetta þýðir allt saman.
Áhrifin eru þau að í upplýsingahag-
fræðinni verður flest fólk að eiga
sína eigin vitsmunalegu eign. Annars
fær það engin störf. Maður verður
að hafa fæmi, sem þýðir að við verð-
um að auka mikla menntun og færni
hjá miklu stærri hluta samfélagsins.
Svo það á eftir að verða mjög erfið
efnahagsleg aðlögun til að fást við
væntanlega aukningu á atvinnuleysi.
Ef við ekki aukum þekkingu og skiln-
ing á því að þróa atvinnustefnuna,
þá munum við um aldamót tala um
verulega aukið atvinnuleysi frá því
sem nú er.
Eins og ég sé þetta, þá eru breyt-
ingar smám saman að verða um
leið og við erum að fara inn í upplýs-
ingaöld. Þessi öfl hafa smám saman
verið að koma fram á undanförnum
10 árum með hægri aukningu. Gæti
vakið spurningu um hvernig efna-
hagsmálum verði stýrt, þar sem
15-25% af fólki á atvinnumarkaði
fá ekki vinnu, annars vegar til að
sjá almennilega fyrir því frá velferð-
arsjónarmiði með stjarnfræðilegum
kostnaði og fylgir lélegri lífsaf-
koma.“
Dr. Melody segir þörf miklu meiri
þekkingar til að ráða við þessa til-
hneigingu til aukins atvinnuleysis í
veröldinni. Þekkingu sem leiði stór-
fyrirtæki til betri ákvarðanatöku í
fjárfestingum. Því mikið af atvinnu
framtíðarinnar verði að koma með
fjárfestingum frá þessum alþjóðlegu
fyrirtækjum. Önnur hlið sé að þetta
hljóti að ráðast af vilja baijkanna og
fjármálafyrirtækja til að lána fé til
lítilla fyrirtækja, þegar þau hafa
ekkert annað sem tryggingu en eigin
vitsmunalegar eignir.
Tölur hafi sýnt að næstum alls
staðar verða nýju störfin til í smáfyr-
irtækjum. Stóru fyrirtækin kaupa
svo upp vel rekin smáfyrirtæki. Ný-
myndun starfa kemur því frá litla
fólkinu með hugmyndir. Stóru fyrir-
tækin hafa engar hugmyndir, þau
taka bara hugmyndir þeirra smáu.
En ef umhverfi smáfyrirtækjanna er
þannig að þau geta ekki fengið neitt
fjármagn, þá verður erfítt að byija
og skapa atvinnu. Bankarnir verði
því að endurhugsa aðferðir sínar við
að lána fé. Fjármálamarkaðurinn
verði að endurhugsa hvernig eigi að
meta vitsmunaleg verðmæti til eign-
ar. Hvað er mest virði? Eignir eða
það sem er í höfðinu á manni? Þetta
eru vandamál sem við erum ekki
búin að átta okkur á ennþá fyrir
upplýsingasamfélagið. Þangað til
munum við sjá aukið atvinnuleysi.
Björtu hliðamar em svo, bætti dr.
Melody við, að þetta mun veita færri
störf af þeirri tegund sem fólk vill
ekki vinna, erfiðisverkin. Svo að ef
við bemm gæfu tH að stjórna upplýs-
ingasamfélaginu almennilega þá get-
um við færst yfir í það sem margir
mundu kalla óskadrauminn, við get-
um þá öll verið í vitsmunalegum,
skapandi störfum. En eigi það að
ganga, verðum við að geta látið það
borga sig fjárhagslega. Þetta er ge-
rólík ný hagfræði.
Sumarbúðirnar
í Vatnaskógi
auglýsa
Ævintýraflokkur með nýstárlegri dagskrá fyrir 13-15 ára
pilta dagana 27. júlí -3. ágúst næstkomandi.
Boðið verður upp á hjólreiðaferð, kanóútilegu, gönguferð
á hæsta tind Skarðsheiðarinnar,
ævintýraleik með óvæntum uppákomum,
burtróður, sjóbrettasiglingu, myndbandsgerð og fleira.
Skráning og nánari upplýsingar í síma 588 8899
kl. 08-16 mánud.-föstud.
A *
Veorið 6. júlí 1995
Royal Magaluf
Igarve
Brisa Sol
Eitt hus a Iris 17. juli
Laust vegna forfalla
aafsiunrinu
IVIallorcai
Okkur tókst að útvega viðbótargistingu á Barceló
Cala Vinas og Royal Magaluf.
Ferðir: 17. júlí, 24. júlí og 28. ágúst
Barceló Cala Vinas
Friðsælt hótrfWið litla og gullfallega vík. Mjög rúmgóð og vel búin stúdíó. Sundlaug <
BarnalaiájÉrTómstundaherbergi • Billiard • Barir • Veitingastaðir • Skemmtidagskrá
fyrir tówlog fullorðna á daginn og kvöldin.
rábær staðsetning á frábæru hóteli. Rúmgóð og glæsileg nýuppgerð stúdíó og íbúðir.
Stór sundlaugargarður • Barnalaug • Barir • Verslanir • Skemmtidagskrá alla daga og
öll kvöld • Sérstök barnadagskrá.
á Brisa Sol - vinsælasta íbúðahóteli
rTdinga á Algarve. Gisting í sérflokki.
Ferðir: 26. júlí og 30. ágúst.
Nýtt og gullfallegt íbúöahótel með afar vel búnum, loftkældum stúdíóum og íbúðum.
Stór sundlaugargarður • Barnalaug • Kaffihús • Veitingasalur • Heilsurækt •
Veggtennis • Tennisvöllur.
Urvals-fólk
Örfá sæti laus 11. september í 4 vikur
Gist á Royal Magaluf.
Orfá sæti laus 13. september.
Gist á hinu glæsilega Ondamar hóteli.
" " ^
ÚRVALÚTSÝN
Með sérsamning við sólina
Lágmúla 4: sími 569 9300,
Hafnarfirði: sítni 565 2366, Keflavík: sími 421 1353,
Selfossi: sírni 482 1666, Akureyri: sími 462 5000
- og bjá umboðsmönnum um land allt.