Morgunblaðið - 09.07.1995, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 9. JÚLÍ 1995 19
Við þurftum að ganga á undan
með góðu fordæmi til þess að
sýna f ram á að hér væri eng-
inn fíflagangur á ferðinni.
íslands, sem átti fyrsta veðrétt. Það
voru hinsvegar engir peningar á
lausu nema hjá Keldhverfingum og
þar skildi að. „Auk þess kom til
álita að við gengjum til samstarfs
við þá ÍSNÓ-menn, sem vildu kaupa
fyrirtækið upp á nýtt, en það kom
ekki til mála af okkar hálfu vegna
þess að við vorum ekki sammála
um hvemig reka ætti fyrirtækið
áfram. Fyrri eigendur vildu halda
kvíaeldi áfram við Vestmannaeyjar
og sömuleiðis vildu þeir halda í
seiðaeldisstöð á Öxnalæk í Ölfusi.
Við á hinn bóginn vildum fara
af stað með aðhald að leiðarljósi
og flytja alla starfsemi hingað norð-
ur, þar með talið skrifstofuhald.
Við litum sérstaklega hýru auga til
sjókvíanna í Vestmannaeyjum enda
hef ég persónulega litla trú á kvía-
eldi þar vegna þess hversu sterkir
sjávarstraumarnir em í Klettsvík-
inni þar sem eldisfiskurinn synti á
haf út í miklu fárviðri. Kvíarnar
hefðu eflaust farið líka ef stöðvar-
stjórinn í Eyjum hefði ekki brugðið
á það ráð að hlekkja þær við Heima-
klett. Hann bjargaði án efa því sem
bjargað varð. Við höfðum aftur
búið við það í nokkuð mörg ár hér
fyrir norðan að vera með það léleg-
ar sjókvíar að þær vom ekki á vet-
ur setjandi og ekki þyrfti að spyija
að leikslokum ef þær hefðu verið
notaðar hér áfram,“ segir Ólafur.
Hreyfing fólksins
Heimamenn staðgreiddu það
kaupverð, sem um samdist, samtals
22 milljónir króna. Fiskur var met-
inn á 6 milljónir kr. og fasteignir
á 16 milljónir, þar með taldar sjókví-
arnar í Vestmannaeyjum sem, að
mati Ólafs, voru lífsnauðsynlegar
nýju fyrirtæki. Hluthafar í Rifósi
eru 96 talsins. Stærsti hluthafinn
er Búnaðarfélag Keldhverfinga með
um 30% eignaraðild, en það lagði
fram 7,5 milljóna kr. hlutafé, sem
Framleiðnisjóður landbúnaðarins
veitti félaginu í formi styrks sökum
búháttabreytinga í sveitinni. Keldu-
neshreppur er síðan næststærstur
hluthafa með um 8% eignaraðild
og algengt var að einstaklingar
legðu fram hálfa eða heila milljón
í formi hlutafjár og standa þá jafn-
vel stórir sem smáir í fjölskyldunni
að baki þeim fjármunum. Vinir og
aðstandendur Keldhverfinga allt í
kringum landið voru sömuleiðis
fljótir að taka við sér þegar fréttist
af „hreyfingu fólksins", eins og
Ólafur orðar það, enda bárust
nokkrar milljónir í stofnsjóð utan
heimabyggðar.
Hafbeitinni var að verða sjálf-
hætt þegar heimamenn tóku við
rekstrinum þar sem endurheimtur
á laxi voru alltaf fremur lélegar og
illa gekk að fá hana til að borga
sig. Rifós er því eingöngu með
seiðastöð, þar sem laxaseiði eru
alin í hálft annað ár eða þar til þau
ná um 40 gramma þyngd. Þá eru
þau tilbúin til að fara út í sjókvíar
í lóninu þar sem fiskurinn er alinn
áfram í tvö ár til viðbótar þar til
hann nær þriggja til fjögurra kílóa
þyngd, sem er eðlileg sláturstærð.
Því má segja að laxinn hátt í tí-
faldi þyngd sína á tveimur árum.
Slátrað er hjá Rifósi í um 60 daga
á ári og bætist þá við starfsmanna-
fjöldann svo um munar.
Minnkandi yfirbygging
Ólafur segir að mesta umbylting-
in, sem gerð hafi verið með nýjum
eigendum, hafi verið sú að koma
rekstrinum öllum í heimabyggð. Þar
með hafí verið hægt að auka fram-
leiðslugetuna til muna og minnka
kostnað. Sem stendur er Rifós með
28 nætur í sjó, sem þýðir um 35
þúsund rúmmetra eldisrými. Líf-
massi, það er lifandi fiskur syndandi
úti, er yfirleitt á bilinu 250-300 tonn.
Talið er að í lónunum séu einhver
bestu skilyrði til kvíaeldis, sem
þekkjast á íslandi. Uppspretta heits
ferskvatns er í grennd við seiðastöð-
ina, en þar bullar upp um tíu gráðu
heitt vatn í gríðarlega miklu magni
eða um 15 tonn á sekúndu. Um er
að ræða rigningarvatn af Þeysta-
reykjarsvæðinu sem fellur á milli
heitra hraunlagana og myndar hálf-
gerða neðanjarðará, sem svo aftur
nýtist jafnt í seiðaeldisstöðinni sem
og til að hita sjávarlónið, sem skipt-
ist með malarrifi í tvo hluta, svoköll-
uð Ytrilón og Innrilón. Samtals er
lónið um 3,6 ferkílómetrar að stærð
og allt að tíu metrar að dýpt.
Innlendur markaður
Megnið af framleiðslu Rifóss fer
til tveggja innlendra fyrirtækja,
Eðalfisks hf. í Borgamesi og Is-
lensks- fransks hf. í Reykjavík, en
bæði þessi fyrirtæki hafa verið með
heilmikla vöruþróun í gangi. „Þetta
þýðir að fólk á Suðurlandi hefur
atvinnu af því að framleiddur er lax
hér fýrir norðan. Fólk á Akureyri
hefur atvinnu af því að framleiða
fóður fyrir okkur, en fóðurkostnað-
ur hjá Rifós nemur um 30 milljónum
kr. á ári. Einn maður hefur af því
atvinnu að keyra fóðrinu til okkar
auk þess sem við þurfum á ýmissi
annarri þjónustu að halda. Þetta
eru þessý margfeldisáhrif, sem tín-
ast til.“ Ólafur segir að Rifós haldi
góðu sambandi við erlenda markaði
og stundum sé slátrað á þá enda
engin vandkvæði á því markaðs-
lega. „Það er ekkert vandamál að
selja lax. Spurningin er hinsvegar
um verð, sem hefur farið hríðlækk-
andi. Ef skilaverð á laxi heim í stöð
væri það sama nú og var um miðrj-
an níunda áratuginn þegar verð á
laxi var hvað hæst, væri það um
1.100 kr. kg á móti 300-350 kr. nú.
Verðþróunin hefur því ekki hjálp-
að til. Hinsvegar höfum við notið
góðs af því starfi, sem unnið hefur
verið á sviði fiskeldis hingað til.
Teknar hafa verið upp bólusetning-
ar við bakteríusjúkdómum og mikl-
ar kynbætur hafa verið í gangi til
að laxinn vaxi hraðar og sé sterk-
ari fyrir öllum umhverfisáhrifum.
Við njótum þess m.a. nú að fluttir
voru inn tveir norskir stofnar árið
1985 sem búnir voru að ganga í
gegnum fisksjúkdómasöguna alla,
en um tíma voru Norðmenn að
kikna undan fiskisjúkdómum. í kjöl-
farið komu þeir sér upp stofnum,
sem lifðu af hremmingarnar. Kyn-
bætur á þessum stofnum eru komn-
ar vel á veg hérlendis líka.“
Trú á bleikjueldi
Ólafur hefur nú ákveðið að taka
sér launalaust leyfi frá Rifósi í
nokkra mánuði til þess að gera til-
raun í Presthólalóni með bleikjueldi
ásamt mági sínum Sigurði Árnasyni
á Presthólum. Tilraunin gengur út
á það að kanna líffræðilegar og
efnahagslegar forsendur fyrir
bleikjueldi í kvíum. Hann segir að
bleikjan henti íslenskum aðstæðum
mun betur en laxinn og horfir fyrst
og fremst til stöðuvatna og þeirra
ónýttu fjárfestinga, sem búið er að
kosta til með kvíaeldi á laxi í sjó.
Sjókvíarnar vill hann flytja í stöðu-
vötnin og sér bleikjueldi fyrir sér
sem vaxtarbrodd fyrir þá bændur,
sem búa við minnkandi búskap en
eiga kannski stöðuvatn innan land-
areignar.
„Við ætlum að reyna að staðfæra
kvíaeldi á laxi í sjó yfir í það að
ala bleikju í kvíum í stöðuvötnum.
Ég hef nefnilega tröllatrú á bleikju-
eldi og bleikju þarf að markaðssetja
með þeim formerkjum að okkur
takist eldið sæmilega vel. Allir aðr-
ir þættir liggja fyrir. Bleikjan er
alin í tönkum til að byija með og
eldið síðan klárað í stöðuvatninu.
Bleikja er tiltölulega óþekkt fiskteg-
und á mörkuðum erlendis og mun
hraðvaxnari en laxinn, en markaðs-
stærð er um eitt kíló. Ef okkur tekst
að markaðssetja hana með góðu
móti, er ég ekki í vafa um vel-
gengni. Við þurfum bara að vera á
undan öðrum.“
ÚTSALA - ÚTSALA - ÚTSALA - ÚTSALA
hefst á morgun.
30-50% afsláttur
Allt nýjar vörur.
BARNASTÍGUR Opið kl. 10-18.
Barnafataverslun Skólavörðustíg 8.
WMN 862
Þuottavél
Vél með rafeindastýringu sem
skynjar misvægi í hleðslu og
stjórnar vinduhraða. Tekur inn
á sig heitt og kalt vatn.
Vinduhraði er 500/800 sn.mín.
Afköst:5kg.
Uerð: 52.500,-
WDN 1053
Þuottavél
og Durrkari
Alsjátfvirkt þvotta- og þurkkerfi.
Þéttir gufu og er því þarkalaus.
Tekur inn á sig heitt og kalt vatn.
Afköst: 5 kg. þurrkaraafköst: 25 kg.
Uerð: 15.300,-
Umboösmenn um land allt.
Heimilistæki hf
SÆTÚNI 8 SÍMI 563 1500