Morgunblaðið - 09.07.1995, Blaðsíða 6

6 B SUNNUDAGUR 9. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Flýgur safa-
rík saga
SAFARÍKA
slúðursögu
rak á okkar
fjölmiðlafjörur í
vikunni. Kvik-
myndaleikara nokkrum varð
svo brátt í brók, sem hann ók
glæsivagni sínum eftir Sunset
breiðgötunni í Los Angeles
vestur, að hann leitaði um líkn
til vændiskonu, sem þar beið
til reiðu fyrir slík tilfelli.- Tímdi
að vísu ekki eða hafði nennu
til að fara með henni afsíðis í
hótelherbergi og var því napp-
aður af lögreglu, þar sem slík
þjónusta er bönnuð í bíl á al-
mannafæri. Flaug fiskisagan.
Enginn þykist hafa áhuga á
slúðursögum - samt virðast
allir njóta þeirra, svo sem al-
kunna er. Því smjöttuðu menn
auðvitað í kvikmyndaborginni
á frásögninni. Vildu fá meira
að heyra. Og fjölmiðlar borg-
uðu þessari aumingja stelpu,
sem skuldar fúlgur í fíkniefna-
sektir, fyrir lýsingar á athæf-
inu. Hún skildi auðvitað ekkert
í því af hveiju þessi kúnni
hennar mátti þetta ekki eins
og allir hinir. Þekkti hann ekki.
En enginn hafði fyrr boðist til
að borga bónus ofan á hennar
lágu gjaldskrá. Málið
var semsagt þarna
vestra hið safaríkasta
slúðurmál. Aðdáend-
urnir höfðu af því mest-
ar áhyggjur að blessað-
ur drengurinn, sem
búið var að skapa í
kvikmyndum sem
óspillta piltinn, mundi
missa eitthvað af gei-
slabaugnum og hátekj-
um fyrir næstu kvik-
myndir. Aðrir töldu að
þetta muni nú bara
verða honum til fram-
dráttar og auka tekj-
urnar. Málið semsagt
hið áhugaverðastá -
líka uppi á íslandi, þar
sem fólk kryfur undir nafni í
blöðum ástæður kvikmynda-
stjörnunnar ljúfu. Einn kven-
spekingurinn leitar ástæðunn-
ar og spyr hvort Bretar séu
bara „perrar“ undir niðri. Hef-
ur líklega heyrt fleyg orð Ge-
orgs nokkurs Makes á 6. ára-
tugnum, að meginlandsfólk
eigi sér kynlíf í bólinu, en Bret-
ar noti þar heita vatnsflösku.
Sem þykir að vísu úrelt speki
eftir öll nýleg kynlífsvandræði
stjómmálamanna þar í landi.
Þið sjáið að Gáruhöfundur
er vel upplýstur, enda skít-
pljgtugur til að fylgjast með
fréttum allra fjölmiðla, og þeir
fylgja náið bresku pressunni
er situr um vesalinginn og sam-
býliskonu hans og reyna að
ráða reiði eða fyrirgefingu í
svip hennar. Málið hvort Hugh
Grant missi nú kærustuna sína,
hana Elísabethu Hurley. 'Það
eru margar áhyggjurnar í
heiminum sem leggjast á okkur
„meðvitað fólk“ hér uppi á ís-
landi. Ekki þurfum við að láta
okkur varða eða vera að hafa
áhyggjur af því þótt einhverj-
um verði brátt hér á landi eða
eigi erfitt með tippið á sér. Það
má sem best leysa hér án svona
vesens eða afskiptasemi. Bara
bregða sér á bar eða danshús
og fara heim með einhverri eða
einhverjum ókunnugum ef um
semst - útgjöld engin eða
kannski bara drykkur í glasi.
Veldur engu írafári, hæsta lagi
að menn láta söguna ganga í
hvísli, helst betri en hún barst
þeim. Sambýlisfólkið fær litla
opinbera samúð.
Væri annars ekki hið skondn-
Cárur
eftirElínu Pálmadóttur
asta skoðunarefni
hvaða persónu-
fréttum íslenskir
ijölmiðlaneytend-
ur og þá fjölmiðlar
sýna mestan áhuga.
Það er til dæmis hún Díana
blessuð og svo Fergie. Kannski
af því að hér er löng hefð fyrir
áhuga á kóngafólki, a.m.k.
dönsku eða frá Norðurlöndum,
og þessar tvær voru nærri
„konungbomar", um skeið að
minnsta kosti, meðan þær voru
í sambúð með ríkisörfum. ís-
lendingar fýlgja samviskusam-
lega hveiju fótmáli Díönu, þótt
hún segi aldrei neitt, enda allt-
af sama fallega dúkkulísan, í
nýjum og dýrum fötum.
Kannski er þó dálítið annað
mál með kóngsmaka, sem verð-
ur kóngamóðir. Líf þeirra og
framhjáhald getur haft varan-
leg áhrif til hins betra eða verra
í samfélaginu, eftir því hvemig
á málið er litið Var það ekki
hjúskapur Önnu Boleyn og
Hinriks 8. á árinu 1533, sem
olli sambandsslitum konungs
og páfa í Bretlandi þegar kóng-
inum varð brátt og þurfti að
losa sig í snarheitum við fyrstu
drottningu sína til að giftast
Önnu. Hún varð móðir Elísa-
betgar I, en eftir nokkurra ára
hjónaband sakaði konungur
hana samt um hjúskaparbrot
og lét hálshöggva hana. Það
var því henni að þakka að þjóð-
höfðinginn fékk það hlutverk
að verða höfuð Ensku biskupa-.
kirkjunnar og er það enn. Og
kannski verður það CamiIIa
Parker og hjúskaparbrot og
kvennastúss Karls Breta-
prins.sem hann gat ekki þagað
yfir, sem verður til þess að
næsti þjóðhöfðingi verður að
kveðja æðstu stöðu kirkjunnar.
Hafa verið uppi raddir um það
í hans heimalandi. Allur þessi
nákvæmi fréttaflutningur uppi
á íslandi af hjúskaparmálum
kóngafólksins í Bretlandi gæti
þá skipt einhveiju, þó það sé
kannski ekki þetta sem menn
hafa jafn miklar áhyggjur af
eins og hvort Díana hefur feng-
ið sér nýja greiðslu eða nýjan
glæsikjól. Og hvort hún vill eða
vill ekki vera í konungsfjöl-
skyldunni, þrátt fyrir allt.
í fijálslyndu landi þar sem
fólki er alveg sama hvort þjóð-
höfðinginn á maka, er fráskil-
inn eða einhleypur og finnst
sér réttilega ekkert koma það
við, er þó dulítið skrýtið hve
miklar áhyggjur fólk hefur af
mökum og einkalífi kóngafólks
í útlöndum og kynlífsvandræð-
um leikara, eða hvað?
Nú liggur Gáruhöfundur
laglega í því. Orðinn slúður-
dálkur. Rógburður er víst sölu-
vara kjaftakindarinnar og að
ljá henni eyra er vissulega ekk-
ert annað en að veita henni
stuðning. Þar fór í verra.
MANIMLÍFSSTRAUMAR
SAGNFRÆÐI /ar Hitlergebveikur?
íleitaðNód
HÚN ER undarleg mannskepnan! Á vissan hátt er hún sífellt í sporum
Kains. „Á ég að gæta bróður míns?“ spurði hann. En ólíkindalætin
dugðu honum skammt, auðvitað átti hann að gæta bróður síns og
hann vissi það vel sjálfur. „Sekt mín er meiri en svo, að ég fái borið
hana!“ játaði hann yfirkominn af iðran og botnlausri sektartilfinningu.
Allar götur síðan hefur þessi Adolfs Hitlers og við það viljum
allt um faðmandi ábyrgðartil- við una sátt.
finning fylgt mannkyni og á tíðum
gert því lífið leitt. Það er nefnilega
svo að við eigum enga undan-
komuleið líkt og Kain forðum.
Hann sagði sig
einfaldlega úr
mannlegu samfé-
lagi og fluttist til
Nód. Móðir Jörð
býður okkur ekki
lengur upp á
neina svona
flóttaleið. í
kreppuástandi
verðum við því að skapa nýja Nód
sem er ekki af þessum heimi.
Við erum breysk, viljum vel en
breytum ver. Önnur vinsæl afsök-
un er að skáka í skjóli óheppilegra
áhrifa vímugjafa en stundum verð-
ur sálarháski okkar svo mikill að
engin venjuelg meðöl duga til
lækninga. Þá verður að grípa til
viðamikilla skýringa á mannlegu
eðli. Mikil grimmdarverk kalla á
róttækar afsakanir sem verða þó
að vera þannig vaxnar að þær
fríi allt „venjulegt“ fólk frá grun-
semdum um að búa yfir snefil af
því sama og illvirkjamir.
Þannig er þessu til dæmis farið
með Hitler og áhangendur hans.
Talað er um að alræðisvald gjör-
spilli og að einungis geðveikir
menn hafi valist til forystu í Hitl-
ers-Þýskalandi. Hitler var ekki
með réttu ráði og því fór sem fór
er skrýring sem við viljum gjaman
sættast á. í henni felst sú mikil-
væga skilgreining mannlegs eðlis
að enginn heilbrigður einstakling-
ur getur gengið í spor illvirkjans
En hversu geðveikur var Hitler?
Hversu mikið illmenni var hann í
augum Þjóðveija, þegna sinna?
Athugum það að ekki ein einasta
tilraun var gerð til að myrða hann
(að minnsta kosti veit ég ekki um
neina) öll þau ár er hann ríkti
fyrir stríð og hefði þó verið tiltölu-
lega hægur vandi að fyrirkoma
honum ef einhver hefði tekið sig
til. Og getur sá maður verið stór-
kostlega brenglaður sem tekist að
fá heila þjóð til að trúa á hinn
hávaxna, ljóshærða og bláeygða
Germana, ofurmennið sjálft, en er
sjálfur lítill og dökkhærður (þess
ber að geta að augu Hitlers voru
með bláum lit).
Staðreyndin virðist vera sú að
Hitler var mjög vel gefinn. Hann
var stálminnugur, hafði góða
ályktunarhæfileika, mikinn vilja-
styrk og var einn af mestu ræðu-
snillingum sögunnar. Þýski herfor-
inginn Heinz Guderian segir í
ævisögu sinni að Hitler hafi búið
yfir þeim einstaka hæfileika að
geta alltaf fangað áheyrendur sína
og það þrátt fyrir að hann byijaði
nánast allar ræður sínar á sömu
orðunum: „Þegar ég árið 1919
ákvað að gerast stjórnmálamað-
ur...“ Og niðurlagsorðin voru líka
alltaf þau sömu: „Ég mun aldrei
láta undan, ég mun aldrei gefast
upp.“
Bandaríski blaðamaðurinn Will-
iam L. Shirer reyndi eitt sinn að
Iýsa þeim áhrifum er Hitler hafði
á hann og gerði þá að umtalsefni
augu foringjans; hvernig þau virt-
ust horfa í gegnum viðmælendur
HITLER - „Hann var stálm-
innugur, hafði góða álykt-
unarhæfileika, mikinn vilja-
styrk og var einn af mestu
ræðusnillingum sögunnar.*1
hans og lama þá. Það var engu
líkara en að hann gæti dáleitt jafn-
vel reyndustu herforingja og feng-
ið þá á sitt band með augnaráðinu
einu saman.
Ég held að hvort sem fleiri eða
færri heimildir yrðu kannaðar þá
hlyti niðursrtaðan alltaf að vera
sú sama: Hitler var miklum hæfi-
leikum búinn og langt því frá að
vera geðveikur, hvað sem gerðist
í sálarlífi hans þegar tók að halla
á Þjóðveija í stríðsrekstrinum.
Þetta setur okkur óneintanlega í
óþægileg spor. Erfiðast eigum við
þó með að horfast í augu við þá
staðreynd að það þarf enga vit-
skerðingu til að standa fyrir ill-
virkjum á borð við þau er Hitler
og aftaníossar hans frömdu. Ég
og þú gætum því verið ágætis
efni í böðla og illmenni. Leit okkar
að Nód á ekki að felast í því að
spinna lygavef um illmenni sög-
unnar, geðveiki er ekki rétti stimp-
illinn til að reka framan í samvisku
okkar henni til nokkurrar fróunar.
Við eigum þvert á móti að viður-
kenna að í okkur öllum blundar
bæði fól og dýrlingur.
ettir Jón
Hjaltoson
ÞfÓDLÍFSÞANKAR/isr lúpínan að leggja undir siglandið?
Lúpínanog
hennar vinaher
FYRIR tveimur árum var ég á ferðalagi með manni sem sagði mér í
óspurðum fréttum að til væri hópur manna sem hefði vægast sagt illan
bifur á lúpínunni. Þetta þóttu mér einkennilegar fréttir og nánast ótrú-
legar. „Hvernig má þetta vera,“ spurði ég. „Lúpínan, sem hefur gert
svo margt gott, grætt upp svo margan uppblásinn melinn?“ Og maður-
inn svaraði: „Svona er þetta líf, það ríkir oft á tíðum lítið réttlæti," -
og við gengum áfram í þungum þönkum.
Ivor var ég aftur á ferðalagi með
þessum sama manni og aftur
varð lúpínan okkur að umræðu-
efni.„„Ætli menn séu eins argir
út í lúpínuna núna og fyrir tveim-
ur árum,“ sagði ég. „Uss, blessuð
vertu, nú eru þeir
miklu heiftugri,"
svaraði samfylgd-
armaður minn.
Hann sagði mér
að óvinum lúpín-
unnar hefði fjölg-
að fremur en hitt
og þeir vildu helst
reyna að uppræta
hana. Þeir teldu hana ráðríka í
Flóru íslands og gera sig líklega
til að leggja undir sig landið. „Ér
það ekki bara í lagi, í það minnsta
þar sem enginn gróður er,“ sagði
ég. „Óvinir lúpínunnar segja að
hún leggi ekki síður undir sig
ræktað land en óræktað, en þar
er ég nú ekki sammála þeim, lúp-
ínan er kurteis jurt að mínu mati
n
eftir Guðrúnu
Guðlaugsdóttur
og víkur gjarnan fyrir öðrum
gróðri hefur mér sýnst,“ sagði
maðurinn.
Lúpínuvinafélagið?
Enn var ég á ferðalagi um dag-
inn og þá með nokkrum ágætum
konum og enn kom lúpínan til
umræðu. Eg sagði þeim frá hinum
vígreifu óvinum lúpínunar sem
vildu hana feiga. Allar konurnar
urðu stórhneykslaðar við að heyra
þetta og ein konan lagði til að
Lúpínuvinafélagið yrði stofnað sem
fyrst. Er þeirrí ágætu hugmynd
komið hér með á framfæri. Lúpínan
sem hér um ræðir og menn óttast
svo mjög er að ég held kölluð Ala-
skalúpína og hefur náð miklum
blóma á melum umhverfis Reykja-
vík og raunar miklu víðar.
Lúpínuseyðið
Það er ekki aðeins að lúpínan
bindi jarðveginn og sé til augna-
yndis heldur er hún líka til ýmissa
nytja. í þessu sambandi má geta
þess að Ævar Jóhannesson hefur
verið að gera tilraunir með lækn-
ingamátt lúpínuseyðis sem hann
hefur sett saman og telur að styrki
ónæmiskerfið. Fjölmargt fólk hef-
ur fengið þetta seyði hjá Ævari
og sumir talið sig fá bót af inn-
töku þess. Kannski mætti líka
vinna eitthvað fleira út lúpínunni
til gagns og nytja. Ég legg til að
menn hætti að fjandskapast út í
lúpínuna og leyfi henni að njóta
sannmælis. Hún hefur veitt heil-
mikla hjálp við að græða upp ör-
foka mela og það veitir ekki af
liðveislu hennar í þeim efnum.
Þetta land gerir sig líklegt til að
fjúka smám saman á haf út ef
ekkert verður að gert. Með tilliti
til þess fínnst mér gáfulegra að
fjölga fremur lúpínum en fækka
þeim. Einkunnarorð Lúpínuvinafé-
lagsins, ef það verður stofnað,
gætu sem best verið: Lifí lúpínan
og hennar vinaher.