Morgunblaðið - 09.07.1995, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 9. JÚLÍ 1995 B 11
Minkahundurinn Gái er oft á ferð
með Guðjóni sem er snjall minka-
bani. „Hundurinn fer með mig í
mink, það sem ég kann í veiði-
mennsku hefur hann kennt mér,“
sagði Guðjón, „Gái og Þorvaldur
Björnsson. Gái er alltaf í veiðihug
og ef hann finnur minkalykt verður
hann þrælspenntur eins og þið við
stýrið á bílunum ykkar og þá heyrir
hann ekkert. Hann finnur lykt langt
að.“
„Gái“, hváði ég.
„Það má aldrei vera err í hunds-
nafni, það mátti aldrei í gamla daga,
því err hljóðið var til að siga. Gái
nýtist oft því það er minkur um allt
hér og vont að ná honum í grjótinu
til dæmis í Heiðadalnum."
„Er það ekki svolítið spennandi?"
„Þetta er allt jafn leiðinlegt, en
það hefur allt sinn gang. Það er
ekki einu sinni hægt að spá í veður-
útlitið vegna loftmengunar af meg-
inlandi Evrópu. Stundum á sumrin
er kolsvört blika sem fylgir suðaust-
anáttinni. Ég sé þennan mun, að
mínu mati að minnsta kosti, oft
korgablikað loft á hásumri nema að
sjónin sé farin að bila, nei og þó..
Maður sá rollurnar í túninu heima,
en núna sér maður bara að þetta
eru sauðkindur.“
Það er þreytandi alla tíð
andófið
„Hefur þér þótt skemmtilegt að
vera bóndi?"
„Búinn að vera í andófinu alla
tíð, heldur þú að það sé skemmti-
legj,, nei, það er þreytandi alla tíð
andófið. Menn segja að ég sé á
móti öllu, alveg sama hvað er, en
það gerir mér ekkért til.“
Yfirfullt af frelsurum
i öllum áttum
„Þú vilt fara varlega í sambúð
tækninnar og Dyrhólaeyjar?"
„Mér finnst ástæðulaust að eyði-
leggja Dyrhólaey, hún er góð eins
og hún er. Mér gerði ekkert til þótt
hún væri lokuð, en ég vil lýðræði
og hún er friðlýst og frjáls aðgangur
fólki.
Annars er þetta orðið skelfílegt
þjóðfélag á íslandi og skakklappa-
legt. Þeir mega rækta eins mikið
af káli og þeir vilja fyrir mér í öllu
þessu lífræna og vitræna eða hvað
þeir nú kalla það, en að ætlast til
þess að við hættum að bera áburð
á túnin, það vil ég ekki meðtaka.
Ég er búinn að fá nóg af því að
hendast út um allar mýrar eftir
slægju. Fyrr má nú vera landbúnað-'
ur. Þetta er allt orðið yfirfullt af
sægreifum og landgreifum og frels-
urum í öllum áttum. Ætli það sé
ekki full ílagt. Mér líst ekkert á
þetta lífræna samfélag. Það er eins
og menn viti ekki hvar í heiminum
þeir eru staddir. Mér hefði aldrei
dottið það í hug að þessir menn
ættu eftir að frelsa heiminn þótt
eitthvað sé ugglaust hægt að gera
í því.“
Það þurfti nú ekki
að grafa djúpt
„Samfélagið með dýrunum?"
„Öll dýrin hafa sitt vit. Hrossin
finnst mér skemmtileg og hundar,
maður gælir meira við þau dýr en
kindur og kýr. Það er einkennilegt
hvað kindur búa yfir miklum þráa.
Þær liggja kannski við girðingu á
sama stað dag eftir dag þangað til
þær fara eitthvert eða jafnvel bara
yfir girðinguna til að leggjast hinum
megin við hana. Líf dýranna er samt
við sig, mannlífið er meira breyting-
um undirorpið í samfélagi einstakl-
inganna. Mannlífið var gott hér í
gamla daga, en það hefur fækkað
mikið hér og breyst. Nú er þetta
ekkert orðið. Við vorum með sér-
staklega góða nágranna í Dyrhólum,
mikil samheldni og samskipti og
greiðasemi. Nú er þjóðfélagið í heild
ópersónulegra og það smitar inn í
litlu samfélögin. Björn á Loftsölum
og Eyjólfur á Dyrhólum voru sér-
stæðir persónuleikar og eftirminni-
legir."
Hver og einn verður sérstæður
af tvennu, sjálfum sér og viðmæl-
anda sínum og gott dæmi er þegar
Ómar Ragnarsson var með þeim
Mýrdælingum á fjörum Dyrhólaeyjar
fyrir um 15 árum, þar sem lagt var
íann á áraskipi. ðmar hreifst af
persónuleika Guðjóns og spurði eins
og honum er lagið: „Hver uppgötv-
aði þig?“ „Það þurfti nú ekki að
grafa djúpt,“ svaraði Guðjón að
bragði.
A röltinu um fjöruna fannst þeim
bræðrum sérstætt að æðarkolla átti
hreiður í fjöruborðinu, svo neðarlega
að ekki er óalgengt á sumrin í hvell-
veðrum að aldan teygi sig svo langt
upp. Annaðhvort er þetta einstak-
lega veðurglögg kolla og forspá, eða
ekki.
„Það er alltaf spennandi að fara
á fjöruna,“ sagði Guðjón, „en ég
sakna selsins, það var oft selur á
kambinum sem fylgdi manni eftir á
göngunni. Stundum voru fimm haus-
ar upp úr. Líklega er þetta allt skot-
ið núna, maður finnur stundum
dauðan sel á fjörunni á vetrum. Ég
hef gaman af að fara í Drangana.
Það var skemmtilegra áður, nú þarf
maður að færa lappirnar með hand-
afli og týnir eggin á jafnsléttunni,"
segir bjargmaðurinn sem þekktur
er fyrir að fara tæpustu vöðin nán-
ast eins og fuglinn fljúgandi um
syllur og fláa, bringi og tær.
Nú heyrist aldrei
rynya í Bolabás
„Ég hef átt heima hér alla tíð og
mér finnst alltaf jafn fallegt hér um
slóðir, umhverfið allt, að sjá Reynis-
fjall, Geitarfjall, Búrfell, Dyrhólaey
og þannig má halda áfram, því þetta
er stórkostlega fallegt umhverfi,"
sagði Óskar Þorsteinsson í spjalli
okkar. „Ég hef alltaf haft það fyrir
meginreglu að eyðileggja ekki fyrir
öðrum og gagnkvæmt legg ég mikið
upp úr því að menn gangi með virð-
ingu um náttúruna. Ég vona að eng-
in slys hendi Dyrhólaey í því sam-
bandi í framtíðinni. Það sem hefur
gert sig af náttúrunnar hendi á að
fá að standa.
Sjávarniðurinn er stórkostlegur.
Hann talar sínu máli og menn lærðu
að skilja hann og bera virðingu fyr-
ir honum. Reynslan er ólygnust.
Bolabás heitir í Dyrhólaey þar sem
veröld Eiðisbola er. Ef það heyrðist
í honum heim á bæi taldi gamla
fólkið að það væri að létta upp í
þurrk. Eins var það ef Hatta stóð
upp úr þokunni, þá taldi gamla fólk-
ið að það væri að koma þurrkur.
Það var mikið meira tekið eftir hlut-
unum í gamla daga. Nú heyrist aldr-
ei rymja í Bolabás, fjaran hefur
breyst, þetta er aldrei eins, það eru
svo afskaplega miklir straumar
kring um drangana."
Dró fyrr en varði með 5 lýsum
Talið barst að fiskveiðum við
Dyrhólaey, því löngum hafa Mýrdæl-
ingar róið frá sandinum við erfiðar
aðstæður í aldanna rás. Óskar hefur
verið lunkinn með færið og hann
komst allur á ið: „Þegar við komum
einu sinni að Lundadrangi, við Steini
í Vatnsskarðshóium á bátnum hans,
þá var ég svo vitlaus, eins og ég er
vanur, að ég lagði út færi. Eg var
svo að keypa með þetta, en dró upp
fyrr en varði með 5 lýsum. Við fórum
vestur fyrir Mávadrang, en náðum
svo aftur að krækja í við Lundadr-
ang og maður var svona að gæla
við að fá lúðu því þetta var á varp-
tímanum og alltaf að hrynja svart-
fuglsegg af bælunum í sjóinn. Þar
bíður lúðan eftir eggjunum. Mér
hefur alltaf gengið mjög vel að draga
fisk. Ég skal segja þér eina sögu:
Það var þegar ég fór með Reyni á
plastbát frá Vík. Þannig var að ég
fór með bílinn minn í skoðun, en
fékk ekki skoðun vegna bilunar.
Reynir Óskarsson verkstæðisform-
aður sagði mér að koma með bílinn
næsta morgun. Það gerði ég og þeg-
ar ég var búinn að skila lyklunum
labbaði ég fram á fjöru. Það var
brimslæðingur, en mér fannst að
sjórinn dæði skyndilega enda var
norðan blíðskaparveður og sjórinn
yrði orðinn vatnsdauður seinni part
dagsins. Ég segi þá við Reyni Þor-
steinsson: Ferð þú aldrei á sjó á
plastbátnum? Jú, svaraði hann og
það varð úr. Þegar við vorum komn-
ir dálítið langt út verð ég strax var
og dreg upp. Með okkur var Þórður
Magnússon og hann var ekki fisk-
inn. Reynir var aðallega í talstöð-
inni. Ég hríðdró hvað eftir annað
og stundum voru tveir og þrír á
færinu í einu. A þessum slóðum
voru einnig Eyjabátar og reyndar
fleiri og einn mótorbáturinn renndi
upp að okkur og þeir kölluðu að við
værum að fáann. Þegar að landi var
komið voru 200 fiskar í bátnum og
ég hafði dregið 150. Þegar við kom-
um inn á um kvöldið var skipt á
ufsa og þorski við aðra báta. Mér
hefur alltaf fundist afskaplega gam-
an að fara á sjó, en vildi ekki beint
verða sjómaður, því ég var svo voða-
lega sjóveikur. Það var synd því
maður kemst svo nálægt náttúrunni
á sjónum. Ég er mikill náttúruvernd-
armaður og hef alltaf haft mikið
gaman af að fara um fjöll og firn-
indi. Þá hefur það ekki síður heillað
mig að tala við mína kunningja, en
nú er þetta allt búið, ég heyri ekki
almenna spjallið og það er mjög leið-
inlegt að heyra ekki gang lífsins.
Ég hef afskaplega gaman af því
þegar fólk kemur, yfirleitt er þetta
mjög gott fólk og svona einn og einn
sérvitringur. Við höfum átt svo mik-
ið vinafólk á Litlu-Heiði, Stóru-
Heiði, Þórisholti og á fleiri bæjum.“
Slök heyrn hefur hijáð Óskar síð-
ustu misserin honum til mikillar ar-
mæðu. Ástandið er misslæmt en það
er smíðað úr öllu. Gestur kom í
Garðakot fyrir skömmu og Guðjón
fór til dyra. Þeir skeggræddu stund-
arkorn í fremri ganginum. Gesturinn
spurði um líðan Óskars, sem hvíldist
á dívan inni í stofu. „Hann hefur
það þokkalegt en hann heyrir ekk-
ert,“ svarar Guðjón. „Ég hef nú
heyrt að hann heyri það sem hann
vill heyra“, segir gestur. „Hver seg-
ir það,“ gall þá við í Óskari úr stof-
unni. Hann hló létt þegar ég bar
þetta undir hann.
Að láta gaman og alvöru
hjálpast að
„í gegn um tíðina hafa menn í
sveitum hér um slóðir haft gaman
af að glettast og segja sögur,“ hélt
Óskar áfram, „færa svolítið í stílinn
og láta gaman og alvöru hjálpast
að þótt oft kunni nú mörkin þar á
milli að vera ógreinileg. Allt er þetta
í góðu gert þegar upp er staðið þótt
stundum kunni málin að vera torskil-
in fyrir aðkomumenn. Það hefur
ekki sist verið þegar hugsjónaandinn
hefur rokið í menn. Það er nú meira
hvað hugsjónir geta ruglað menn. í
sambandi við skarðið sem ég vék
að fyrr og lendingarbæturnar þá
kveikti sú gjörð hjá okkur orðaleiki
eins og hugsjónagrandi, bjálfabraut
sem var áframhaldandi í glópaskarð
og svo var það skorupjakkur, því
hver fékk náttúrulega sitt fyrir það
að reyna að ríma á móti hugsjónum
sínum.
Það er ekkert undarlegt þótt menn
takist á hér í þessu náttúruríka
umhverfi. Það dregur'hver dám af
sínum sessunaut og margir trúa því
ekki hvað hafrótið getur verið mikið
hér. En á eftir storminum kemur
logn bæði í mannlífinu og náttúr-
unni. Ef sjórinn gekk til að mynda
ÓSKAR í Garðakoti spáir í birtuspilið í gamla fjárhúsinu.