Morgunblaðið - 13.07.1995, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
FIMMTUDAGUR 13. JÚLÍ 1995 37
Sigrún Klara
Hannesdóttir
FYRIR nokkrum
dögum birtist svolítill
dálkur í Morgunblað-
inu. Tilefnið var að
Háskóli íslands aug-
lýsti lektorsstöðu á
Intemetinu og menn
héldu að í auglýsing-
unni væri prentvilla
þar sem getið var um
launin. Staða við Há-
skólann, þar sem gerð-
ar væru kröfur um
8-10 ára háskólanám,
gæti ekki verið launuð
með rúmum 80.000
krónum á mánuði.
Þetta hljómaði eins og
brandari. En því miður
reyndist þetta ekki prentvilla held-
ur blákaldur sannleikur. Þetta eru
byrjunarlaun háskólakennara.
I samfélagi okkar gengur allt
út á yfirvinnu og menn tala um
að enginn á íslandi vinni á grunn-
taxtanum einum saman. Háskóla-
kennarar geta aukið við tekjur sín-
ar með því að kenna meira og með
því að rannsaka eða skrifa meira.
Háskólakennarar fá enga óunna
Myndi 28-30 ára há-
menntaður vísindamað-
ur með þung námslán á
baki gera það fyrir
gamla ísland,
spyr Sigrún Klara
Hannesdóttir, að koma
heim í háskólakennslu
fyrir 80.000 krónur í
laun á mánuði?
yfirvinnu né bílastyrki. Ef þeir fá
greidda yfirvinnu verða þeir að
vinna hana. Þá skulum við skoða
hvernig yfirvinnan er fengin.
Ætlast er til að kennslan taki
48% vinnutíma okkar. Við fáum
tvo til þrjá klukkutíma til að und-
irbúa kennslustund fyrir utan þann
tíma sem við stöndum fyrir framan
bekkinn. Þetta finnst sjálfsagt ein-
hverjum mikið en ég ætlað að biðja
þig, lesandi góður, að hugsa um
það eitt andartak hvað þú værir
lengi að undirbúa þig ef þú ætlað-
ir að halda klukkutíma ræðu fyrir
stórum hópi fólks svona 30-100
manns, jafnvel þótt þú þekktir efn-
ið þokkalega vel. I umræðu um
gæðamat og gæðakröfur er ætlast
til að kennarar fylgist með í sinni
grein því það þykir ekki boðlegt
að vera með eitthvað „eldgamalt“
efni - sem oft er ekki nema nokk-
urra ára. Sífelld endurnýjun er því
nauðsynleg - og slíkt tekur að
sjálfsögðu mikinn tíma.
Stjórnun telst fjórir tímar á viku
sem eru 12% vinnuskyldu okkar. í
þessu felast viðtalstímar við nem-
endur, oftast tveir tímar í viku
fyrir utan alls kyns viðtöl utan við-
talstíma, bréfaskriftir, skýrslu-
gerð, meðmæli-og ótal margt ann-
að sem fylgir umsýslu um kennslu
og nemendur. Kennarar eða ein-
stakar greinar hafa yfirleitt ekki
sérstaka skrifstofuaðstoð enda eru
ekki til þess neinar fjárveitingar.
Fyrir venjulegan kennara í grein
með 80-200 nemendur er vinna
sem fellur undir stjórnun því miklu
meiri en 4 tímar á viku.
Þá komum við að nýjustu kjara-
bót háskólakennara sem er Vinnu-
matssjóður. Þar lagði ríkið fram
peninga til þess að greiða þeim
kennurum yfirvinnu sem stunduðu
yfirgripsmiklar rannsóknir. Til
þess að fá greiðslu úr Vinnumats-
sjóði þarf að leggja fram ritverk
fyrra árs. Sérstök nefnd skoðar
verkin og áætlar
hversu langan tíma
það hafí tekið að
skrifa hverja grein.
Hér er ekki neitt plat
- viðkomandi verður
að leggja fram verkin
til þess að þau verði
metin til yfirvinnu.
Niðurstöður úr Vinnu-
matssjóði eru trúnað-
armál svo ég get ein-
göngu notað sjálfa
mig sem dæmi hér.
Fyrir árið 1994
voru ritverk mín metin
á 1.264 yfírvinnu-
stundir. Þá er búið að
draga frá, rannsókna-
skylduna sem er 40% af vinnutíma
mínum. En í bréfi sem ég fékk
þann 26. maí síðastliðinn frá
Vinnumatsnefnd segir að sam-
kvæmt reglum séu aðeins 50% yfir-
vinnustundanna til útborgunar á
þessu ári, 30% á að greiða á næsta
ári (1996) og 20% á þamæsta ári
(1997). Jæja, hugsar þreyttur há-
skólakennari. Það verður líka gott
að fá þessa yfirvinnu greidda þó
það verði ekki fyrr en á næsta
ári. Að sjálfsögðu reikna menn
með því að fá greidda yfirvinnu
sem þeir hafa sannanlega unnið.
Finnst ykkur það ekki bara sann-
gimismál?
En hér með er ekki öll sagan
sögð. í sama bréfi er nefnilega
önnur málsgrein: „Vegna tak-
markaðrar fjárveitingar í Vinnu-
matssjóð er þó einungis unnt að
greiða u.þ.b. 18% af vinnustundum
þeim sem komu í þinn hlut eftir
að búið er að reikna 50% hlutfall."
Sem sagt. Eg hafði sannanlega
unnið 1.264 yfirvinnustundir fyrir
ritstörf og rannsóknir árið 1994.
En sjóðurinn gat aðeins greitt mér
fyrir 18% af þeim helmingi sem
koma átti til greiðslu 1995 eða 114
tíma. Fyrir yfirvinnu mína árið
1994 sem nam 1.264 tímum fékk
ég 90.190 krónur í vasann eftir
að skatturinn var búinn að taka
sín 41,93%. Til viðbótar fæ ég eitt-
hvað árið 1996 og 1997. Alla hina
klukkutímana vann ég fyrir stofn-
unina, þjóðina mína eða nemendur
án þess að fá borgað fyrir. Hvað
þætti öðmm stéttum um svona
hluti? Þætti þetta ekki lögbrot?
Við sem kennum við Háskóla
íslands höfum valið okkur þetta
starf. Það pínir okkur enginn til
að vera hérna. Við gætum farið
eitthvað annað, til dæmis til út-
landa þar sem vinna okkar væri
meira metin. En við sem erum
héma núna erum langflest fædd
og alin upp á meðan íslensk þjóð-
ernistilfinning var hvað sterkust.
Litla þjóðin, sem var að reyna að
sanna fyrir þeim stóru að hún
ætti tilverurétt, kallaði á starfs-
krafta okkar. „íslandi allt“ sögðum
við og vildum í alvöru alit gera
fyrir þetta land. Við lögðum nótt
við dag og oft á tíðum vorum við
að byggja upp ný fræðasvið, þróa
greinar og reyna að koma Háskóla
Islands upp á það stig að vera
sambærileg stofnun við bestu skóla
í heiminum.
• HSM Pressen GmbH
• Kraftmiklar pressur - margar stæröir
• Sjálfstæöar eða sambyggöar
tæturum
• Vönduð vara - gott verð
J. tiSTVRlDSSON HF.
Skipholti 33,105 Beykjavlk, simi 552 3580
En í dag eru aðrir tímar. Fjöl-
þjóðahyggja opnar nýjar leiðir fyr-
ir ungt, vel menntað fólk. Erlendir
háskólar og stofnanir bjóða því góð
kjör og líta á það sem jákvæðan,
hagkvæman og í raun sjálfsagðan
hlut að fá það til starfa, til að
mennta þá sem era að hefja há-
skólanám, til að innleiða nýjar
hugmyndir, þróa fyrirtæki og sam-
félög. Ef þú værir núna 28-30 ára
hámenntaður vísindamaður með
námslán sem næmi nokkrum millj-
ónum eftir 8-10 ára erfítt og krefj-
andi nám, mundir þú vilja gera það
fyrir gamla ísland að koma hingað
og fá 80.000 krónur í laun á mán-
uði fyrir háskólakennslu? Hvað
yrðir þú lengi að greiða upp náms-
lánin? Hvað yrðir þú lengi að vinna
fyrir því að vera hæfur í húsbréfa-
kerfið? Jafnvel þótt þú legðir nótt
við dag við rannsóknir fengir þú
ekki greitt fyrir yfirvinnuna þína.
Launin okkar eru feimnismál
jafnvel fyrir okkur sjálf í landi þar
sem gildi fólks er gjarnan reiknað
út frá launum þess. Miðað við vísi-
tölufjölskylduna og útreikninga
sem fyrir liggja um kostnað við
að búa í þessu landi getur prófess-
or með 20 ára starfsreynslu ekki
rekið heimili með útborguð laun
sem nema 94.066 krónum á mán-
uði. Hvaða möguleika hefur þá sá
sem er á byijunarlaunum? Já, ég
veit að það eru margir sem hafa
lægri laun en við en þeir voru
kannski ekki í 8-10 ár kauplausir
eða á námslánum við að búa sig
undir að taka við starfinu.
Kannski hafa íslendingar ekki
efni á að eiga háskóla. Það getur
vel verið. Litlar þjóðir hafa oft á
tíðum ekki bolmagn til þess. Við
höfum ekki trúað því hingað til.
Það sýnir að í stað eins háskóla
erum við að reyna að byggja upp
Er okkur alvara?
marga. Er þörf fýrir Háskóla ís-
lands? Nóg er eftirspumin ef nota
má markaðslögmálin til að meta
þörfína fyrir þjónustu Háskólans.
Á hveiju ári kemur stærri og stærri
hópur hvers fæðingarárgangs inn
fyrir dyr Háskólans.
En ef okkur er alvara um að
vilja hafa hér háskóla sem stendur
undir nafni verðum við að athuga
okkar gang. Eftir nokkur ár getur
mjög vel verið að fáir íslenskir
háskólamenn komi aftur heim til
að kenna við Háskólann. Vísinda-
mennirnir okkar verða komnir í
góðar stöður erlendis - ekki af því
að þeir hafi brugðist þjóðinni sinni
heldur vegna þess að þjóðin hafði
ekki efni á að borga þeim laun sem
gerði þeim kleift að flytja aftur ''
heim til íslands. Laun háskóla-
kennara eru ekki brandari. Þau eru
dauðans alvara.
Höfundur er prófessor við
H&skóla íslands.
Laugavegi 44, Kringlurmi