Morgunblaðið - 15.07.1995, Blaðsíða 4

4 LAUGARDAGUR 15. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Morgunblaðið/Baldur Sveinsson
ÖNNUR tveggja Panavia Tornado GR.1 árásarflugvéla sem þátt
taka í æfingunni lendir á Keflavíkurflugvelli í gær. Tornado-vél-
arnar eru notaðar af Bretum, Þjóðveijum og ítölum og voru
mikið notaðar í Flóabardaga.
Heræfingin Norður-Víkingur 95
Fyrstu flug-
vélamar komnar
FYRSTU flugvélararnar, sem
taka þátt í heræfingunni Norður-
Víkingi, komu tíl landsins í gær
en í kvöld verða flestar þær flug-
vélar og lið sem þeim fylgir
komnar á staðinn.
Lofthernaðarhluti æfingarinn-
ar felst í þjálfun á liðsflutningum
til landsins, fjarskiptasamskipt-
um, stjórnun og skipulagi
varnarsveita. Ennfremur felst í
æfingunni þjálfun þess hluta liðs-
ins sem notað er sem árásarað-
ili. Arásar- og vamarþáttur æf-
ingarinnar hefst mánudaginn 17.
júlí og þá koma stóru sprengju-
þoturnar, B-52 og B-l, sem æfa
lágflugsárásir á flugvöllinn og
lenda síðan. Loftvamaþáttur
þessarar æfingar er töluvert
viðameiri en í þeim æfingum sem
á undan hafa farið.
Flug-völlurinn oflítill
Boeing B-52 Stratofortress
kemur nú í fyrsta skipti til ís-
lands. Keflavíkurflugvöllur er
raunar varla í stakk búinn að við
slíkum vélum. Vandamálið liggur
aðallega í tvennu, í fyrsta lagi
breidd akbrauta og í öðm lagi
þyngd vélarinnar. Ekki er með
góðu móti hægt að aka B-52
nema um eina akbraut á Kefla-
víkurflugvelli, en það er akbraut-
in frá gömlu flugstöðinni í norð-
ur út að austur-vesturbrautinni.
Því gæti þurft að aka vélinni
eftir flugbrautum.
Margar flugvélategundir
Árásarliðið er skipað fleiri og
öflugri tegundum en áður og
með fleiri hjálparvélar til tmfl-
unar á ratsjám. Helstu tegundir
sem þátt taka em:
Rauðgula liðið (árásaraðilar)
2 breskar BAC Tornado
sprengjuþotur frá 13. flugsveit.
3 breskar BAC Jaguar árásar-
og sprengjuþotur frá 6. flugsveit.
2 bandarískar Lear-jet þotur
sérútbúnar til að tmfla ratsjár.
2 bandarískar Lockheed EC-
130H Hercules (Compass Call)
vélar með könnunar og tmfl-
unarbúnað frá 43. sveit.
2 bandarískar Boeing B-52H
Stratofortress sprengjuþotur frá
5. deild.
4 bandarískar hljóðfráar
Rockwell B-IB Lancer sprengju-
þotur frá 7. deild.
2 Boeing KC-135 Stratotanker
eldsneytisvélar frá 911. sveit.
Bláa liðið (varnarlið)
12 bandariskar Mcdonnell
Douglas F-15C Eagle þotur frá
33. deild. (6 staðsettar hér og 6
aukavélar frá Bandaríkjunum).
1 bandarísk Boeing E-3C
Sentry ratsjárvél frá 966 sveit.
1 Boeing E-3 Sentry ratsjárvél
frá NATO.
3 bandarískar Boeing KC-135
Stratotanker eldsneytisvélar frá
911 sveit (auk þeirrar sem ávallt
er staðsett hér).
Utanríkisráðherra segir mál Más hafa verið á alvarlegn stigi
Réttarstaða íslendinga
lögð fyrir í Brussel
RÉTTARSTAÐA íslenskra skipa í norskum höfnum verður, að
sögn Halldórs Ásgrímssonar utanríkisráðherra, tekin fyrir á vett-
vangi Evrópska efnahagssvæðisins í Brussel á þriðjudaginn. „Við
munum reyna að fá á hreint hver réttur íslenskra skipa sé í norsk-
um höfnum með því að taka málið upp á vettvangi Evrópska efna-
hagssvæðisins í Brussel. Væntanlega mun svo útgerðin kæra
málið til ESA. Þeir hafa sagt að þeir undirbúi það og til þess var
þessi stofnun sett upp að aðilar gætu leitað réttar síns.“
TOGARINN Már sigldi af stað áleiðis í Smuguna um kl. 14 í gær.
Ríkisstjórnin vill vísa máli Más til EFTA
*
Utgerðin tekur
ákvörðun eftir helgi
ÞORSTEINN Pálsson sjávarút-
vegsráðherra segir það samdóma
álit ríkisstjómarinnar að æskilegt
sé að láta á það reyna fyrir eftir-
litsstofnun EFTA að Norðmenn
meinuðu togaranum Má frá Ól-
afsvík að koma til hafnar í Nor-
egi. Rætt var um mál togarans á
ríkisstjómarfundi í gær. Svavar
Þorsteinsson, útgerðarstjóri Más,
segir að málið verði skoðað um
helgina og í byrjun næstu viku
verði tekin ákvörðun um hvort
að málinu verði skotið til eftirlits-
stofnunarinnar.
Sjávarútvegsráðherra segir að
það sé útgerðarfyrirtækið sjálft
sem verður að taka ákvörðun um
hvort það vill fara með málið í
þann farveg. Lögfræðingur út-
gerðarinnar hefur að sögn Svav-
ars kynnt sér lagalegar forsendur
vegna þessa máls og ráðfært sig
við sérfræðinga á sviði EES og
EFTA. Svavar kvaðst ekki vilja
tjá sig um að svo stöddu hvort
að útgerðin muni gera skaðabóta-
kröfu á hendur norskum stjóm-
völdum,
Ótvírætt brot
„Ég mæli með því að þetta verði
gert til þess að fá álit eftirlitsstofn-
unarinnar á samningsákvæði um
þjónustu og þær takmarkanir sem
menn urðu sammála um að lytu
eingöngu að löndun á físki, ef
vemlegur ágreiningur er um skipti
á veiðiheimildum," sagði Þor-
steinn. Hann sagði að í sínum
huga hefðu Norðmenn ótvírætt
brotið gegn samkomulaginu.
Halldór segist ekki geta tjáð sig
um hvort norsk stjórnvöld hafi
komið í veg fyrir að togarinn Már
frá Ólafsvík fengi þjónustu strax
í upphafi. Hins vegar hafi deilan
verið leyst vegna samskipta ís-
lenskra og erlendra stjórnvalda.
Alvarlegt stig
Halldór rifjaði upp að norsk
stjómvöld hefðu heimilað skipinu
að fara inn í norska lögsögu með
því skilyrði að fyrir lægi samning-
ur um þjónustu björgunarfyrirtæk-
is við skipið. Sjálfstætt björgunar-
fyrirtækið hefði hins vegar svikið
samning við skipið vegna utanað-
komandi hótana og hlyti því í raun
að vera skaðabótaskylt gagnvart
útgerð Más. „Þegar svo Má var
vísað umsvifalaust út úr norskri
lögsögu var málið komið á svo al-
varlegt stig, að okkar mati, að við
kölluðum á sendiherrann og stöð-
ugt samband var við norsk stjóm-
völd í gærkvöldi og í morgun.
Endirinn varð sá að ákveðið var
að skera úr skrúfunni, frá varð-
skipi, rétt utan við fjórar mílur,“
sagði Halldór.
Misvísandi upplýsingar
Halldór segir að skýringin á því
hve langan tíma hafi tekið að leysa
deiluna felist m.a. í því að ekki
hafi verið nægilega mikill vilji til
að leysa málið í Noregi. Önnur
ástæða sé fjarvera manna á há-
sumarleyfístímanum. Aðspurður
sagðist hann hins vegar ekki telja
að sumarleyfi íslenskra starfs-
manna hafi komið að sök. Með því
að vísa með því til starfsmanna í
Noregi væri hann ekki að ásaka
einn eða neinn. Aðeins væri um
staðreynd að ræða.
Hann sagði að upplýsingar í
málinu hefðu verið mjög misvísandi
og vildi ekkert fullyrða um hvort
norsk stjómvöld hefðu komið í veg
fýrir að Már fengi þjónustu í upp-
hafi. „Ég vil ekkert fullyrða um það
vegna þess að þetta hefur allt geng-
ið með þeim eindæmum að mjög
erfitt er að átta sig á því,“ sagði
hann í því sambandi. Hann tók hins
vegar fram að deilan hefði verið
leyst vegna samskipta íslenskra og
norskra stjórnvalda.
Kúvending varð í afstöðu norsku strandgæslunnar tii Más í gærmorgun
Fékk fyrírmæli
frá stjórnvöldum
NORSKA strandgæslan tilkynnti
togaranum Má um klukkan 11 í
gærmorgun að hún væri tilbúin til
að veita aðstoð við að losa net úr
skrúfu hans, færi hann fram á slíkt.
Útgerð Más lagði fram beiðni um
aðstoð skömmu seinna og um
klukkan 13 í gær sendi varðskipið
Nomin kafara til skipsins, sem fóm
niður að skrúfu þess. „Norska
strandgæslan fylgdi norskum lög-
um í þessu máli, en stjómvöld í
Noregi sögðu strandgæslunni í dag
[í gær] að hún gæti veitt skipinu
aðstoð," sagði John Espen Lien,
talsmaður stjómstöðvar vamar-
mála í Norður-Noregi, í samtali við
Morgunblaðið.
Hefði fengið aðstoð fyrr
„Málið var mjög snemma fært á
pólítískt stig af völdum útgerðar
Más og það hafa verið viðræður á
milli hermálayfirvalda og stjóm-
málamanna í Noregi, auk sambands
víð íslenska utanríkisráðuneytið.
Að sjálfsögðu hafa fulltrúar yfir-
valda því blandast í málið,“ segir
Lien. Hann fullyrti að Már hefði
fengið aðstoð norsku strandgæsl-
unnar fyrr, hefði togarinn farið
fram á slíkt.
„Már hafði ekki beðið norsku
strandgæsluna um aðstoð heldur
vildi leggjast að landi í norskri höfn,
en hefði togarinn t.d. beðið um hjálp
í Barentshafi hefði hann fengið
hana þar, að því tilskildu að það
væri mögulegt. Már hefði fengið
hjálp fyrr hefði hann óskað eftir
henni, enda hjálpum við oft íslensk-
um togurum, einnig í Smugunni,
og það mun að sjálfsögðu halda
áfram. Undir þessum kringumstæð-
um hefðum við hins vegar ekki
boðið sjálfkrafa fram aðstoð okkar,
þar sem togarinn var mjög nærri
laadi, og því urðum við að taka þá
afstöðu að vera ekki í beinni sam-
keppni við borgaralega aðila sem
væm kannski tilbúnir til að vinna
sama verk og þiggja fé fyrir.
Þegar í ljós koma að engir einka-
aðilar vildu vinna verkið var sú
ákvörðun tekin að veita Má aðstoð
á alþjóðlegu hafsvæði utan lögsögu
Noregs. Norska ríkisstjómin átti
vitaskuld þátt í þessu máli þar sem
norsk lög og reglur segja að togar-
ar sem hafa stundað veiðar í Smug-
unni megi ekki sigla í landhelgi
Noregs. Þetta er meginreglan en
við gátum farið í kringum hana í
þessu tilfelli. Þarna var um að ræða
tilhliðrun í því skyni að leysa þenn-
an vanda á skynsamlegan hátt. Við
unnum verkið á alþjóðlegu haf-
svæði og fyrir vikið voru norsk lög
og reglugerðir ekki brotin," segir
Lien.
Kafarar Nomarinnar fjarlægðu
netið og var það gert á rúmsjó utan
fjögurra mílna lögsögu Noregs. Um
hálfa klukkustund tók að fjarlægja
netið og sigldi Már af stað að nýju
um klukkan 14 og var ákveðið {
gærkvöldi að hann héldi aftur til
veiða í Smugunni. Svavar Þor-
steinsson, útgerðarstjóri Más, segir
að engum vandkvæðum hafi verið
bundið að losa úr skrúfunni.
Nauðsyn að skýra stöðu
íslenskra skipa við Noreg
Aðspurður um hugsanlegar skýr-
ingar á stefnubreytingu Norð-
manna kveðst Svavar telja að þrýst-
ingur sá, sem íslenska utanrikis-
ráðuneytið lagði á norsk stjórnvöld,
hafí skilað þessum árangri.
„Utanríkisráðuneytið hefur hald-
ið á þessu máli af mikilli festu og
kunnum við því miklar þakkir fyrir
því að áherslan sem ráðuneytið
lagði á málið var gríðarlega þýðing-
armikil fyrir lausn þessa máls. Eg
er sannfærður um að kúvending
Norðmanna í málinu hafí verið
vegna þrýstings frá íslandi því þeir
gerðu sér að endingu grein fyrir
alvöm málsins," segir Svavar. „Ég
er ánægður með að hafa fengið
þessa neyðarþjónustu við Nóreg en
legg áherslu á að menn verði að fá
afdráttarlausa niðurstöðu um stöðu
íslenska skipa á svæðinu og tryggja
að mál sem þetta komi ekki upp
aftur, hvemig svo sem það verður
útfært.“
Svavar segir að útgerðin hafi í
fyrrakvöld og fyrrinótt verið búin
að skoða aðrar lausnir á vanda Más
og ýmsar leiðir hafi verið til staðar
en hins vegar hafi aðstoð strand-
gæslunnar verið farsællegasta nið-
urstaðan að hans mati.
Svavar segir tjón útgerðarinnar
talsvert vegna tíma skipsins frá
veiðum, vinnutaps o.s.frv., en það
hafí ekki verið metið til fjár enn
sem komið er.