Morgunblaðið - 15.07.1995, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR15.JÚLÍ 1995 21
AÐSENDAR GREINAR
MIKIÐ hefur verið
rætt og ritað um fjár-
hag Reykjavíkurborg-
ar og annarra stærstu
sveitarfélaga landsins
í ljósi versnandi fjár-
hagsstöðu þeirra. í
þeirri umræðu hafa
mörg stór orðið fallið,
svo ekki sé meira sagt,
en sjaldan er fjallað
um það sem mestu
máli skiptir, þ.e.
hvernig öfugþróuninni
verður snúið við.
Versnandi fjár-
hagsstaða Reykjavík-
urborgar er gott dæmi
um þá þróun sem átt
hefur sér stað hjá flestum sveitar-
félögum landsins undanfarin ár.
Staða borgarinnar er enn talsvert
betri en staða Kópavogs og Hafn-
arfjarðar svo dæmi sé tekið og
heildarskuldir á hvem íbúa. í
Reykjavík sem hlutfall af lands-
meðaltali er um 90%. Hins vegar
eru blikur á lofti og útlit fyrir að
skuldasöfnun undanfarinna ára
muni halda áfram á næstu árum.
Tekjumissir borgarinnar
Þegar aðstöðugjaldið var af-
nuinið varð borgin fyrir verulegri
tekjuskerðingu. Bæta átti missi
aðstöðugjaldsins með hækkun út-
svars og sérstökum skatti á skrif-
stofu- og verslunarhúsnæði.
Hækkun útsvarsins og umræddur
skattur á skrifstofu- og verslunar-
húsnæði nam um 1.900 m.kr. (tæp-
um tveimur milljörðum króna) en
ef útsvarið hefði verið nálægt því
sem það var árið 1992 hefði það
numið um kr. 2.900
m.kr. (tæpum þremur
milljörðum króna).
Hér er um verulega
tekjuskerðingu að
ræða sem áhrif hefur
á afkomu borgarinnar.
Utsvar og skattar eru
um 67% af heildartekj-
um borgarinnar.
Heildartekjur borgar-
innar árið 1992 voru
15.893 m.kr. en höfðu
lækkað í 15.207 m.kr.
árið 1994.
Rekstur málaflokka
þyngist
í nýútkominni
skýrslu borgarendurskoðunar seg-
ir orðrétt: „Rekstur málaflokka
hefur þyngst stöðugt og á síðasta
ári var svo komið að hann tók til
sín nálega allar skatttekjurnar."
Rekstur málaflokka, leikskóla,
grunnskóla, félagslegrar aðstoðar,
gatna, íþróttamannvirkja, menn-
ingarstofnana o.s.frv., nam 7.123
m.kr. árið 1991 eða um 70% af
nettóskatttekjum. Nú nemur
rekstrarkostnaðurinn um kr. 9.612
m.kr. eða um 95% af nettóskatt-
tekjum. Þessi þróun leiðir til þess
að fjárfestingar borgarinnar eru í
sívaxandi mæli fjármagnaðar með
lánum sem síðar leiðir til aukinnar
greiðslubyrði. Þannig hefur pen-
ingaleg staða borgarsjóðs farið
versnandi eins og alþjóð veit. Hing-
að til hefur það verið stefna
borgarstjórnar að halda óbreyttu
framkvæmdastigi þrátt fyrir aukin
rekstrarútgjöld og taka þannig
þátt í því að leysa atvinnuleysis-
Rekstrarkostnaður
félagsmála hækkaði
um tæp 13%, segir
Gunnar Jóhann Birg-
isson, sem hér fjallar
um tekjur og gjöld
Reykj avíkurborgar.
vandann. Núverandi meirihluti
ætlar að halda áfram á þeirri braut.
í umræðum um stöðu borgar-
sjóðs er talað um gæluverkefni og
offjárfestingar sem orsök vandans.
Endalaust er hægt að deila um
framkvæmdir og forgangsröðun
en fullyrðingar um að gæluverk-
efni hafi leitt til þess að staða
borgarsjóðs hafi versnað eru ekki
til þess fallnar að varpa ljósi á
málið og þeir sem þannig hugsa
munu aldrei ná tökum á fjármála-
stjórn borgarinnar.
Hærri þjónustugjöld
eða aukin skattheimta
í skýrslu borgarendurskoðunar
þar sem fjallað er um að hækkun
rekstrarkostnaðar megi rekja til
sívaxandi þjónustustarfsemi segir
orðrétt: „Allar ákvarðanir um
stofnun nýrra starfsstöðva kalla á
aukin útgjöld úr borgarsjóði, því
sértekjur deilda og stofnana þekja
nánast í engu tilviki rekstrarkostn-
að þeirra".
Þannig niðurgreiðir borgarsjóð-
ur, þ.e. skattgreiðendur, þá þjón-
ustu sem borgin veitir. í umræddri
skýrslu er tekið dæmi um þjónustu
listasafna og menningarmiðstöðva
en skattgreiðendur greiða þijár
krónur á móti hverri einni krónu
sem kemur í kassann hjá þessum
stofnunum.
Borgarstjóm Reykjavíkur stend-
ur frammi fyrir þeirri pólitísku
ákvörðun hvort hækka eigi þjón-
ustugjöld borgarinnar, þ.e. gjald-
skrár borgarstofnananna eða hvort
hækka eigi skatta enn frekar til
þess að standa undir þjónustunni.
Hlutverk sveitarfélaga
Þar með er sagan ekki öll því
borgarstjórn og raunar borgarbúar
allir standa frammi fýrir annarri
spurningu öllu flóknari. Hvert á
að vera hlutverk borgarinnar?
Hvert á að vera hlutverk sveitarfé-
laga? Hingað til hefur þjónusta
sveitarfélaganna verið byggð upp
af ótrúlegum metnaði og hlutverk
þeirra verið þanið út. í raun ein-
kennist uppbyggingin af taum-
lausri félagshyggju. Sífellt er verið
að koma til móts við þarfir ein-
hverra sérhagsmunahópa og skatt-
greiðendur borga brúsann. Sífellt
meiri fjármunum er varið til menn-
ingar og íþróttamála, félagsleg
fjárhagsaðstoð borgarinnar hefur
aukist um tæp 100% á tveimur
árum, gríðarlegt átak hefur verið
gert í uppbyggingu leikskóla, öldr-
unarþjónusta hefur verið aukin.
Svona mætti lengi telja. Það hlýtur
því að vera talsvert áhyggjuefni
fyrir skattgreiðendur í Reykjavík
ef marka má þau ummæli sem
borgarstjóri viðhafði í ræðu við
afgreiðslu síðustu fjárhagsáætlun-
ar, að snúa ætti af braut fijáls-
hyggju í átt til aukinnar félags-
hyggju. En I samræmi við þau
ummæli munu rekstrarútgjöld
borgarinnar líklega enn hækka á
milli ára.
Á síðasta kjörtímabili óx rekstr-
arkostnaður borgarinnar í heild
sem hlutfall af skatttekjum um
31%. Athyglisvert er að skoða
hvaða málaflokkar það voru sem
þöndust út. Sem hlutfall af skatt-
tekjum hækkaði rekstrarkostnaður
félagsmála um 12,94%, rekstrar-
kostnaður Dagvistar barna um
12,24%, æskulýðs-, íþrótta- og
tómstundamála um 10,68%, skóla-
mála um 16,28% og öldrunarmála
um 6,19%. Rekstrarkostnaður
þessara málaflokka óx á síðasta
kjörtímabili, sem hlutfall af skatt-
tekjum, úr 42,05% í 58,33% eða
um 16%.
Auknar kröfur
Kröfumar eru enn að aukast og
ef R-listinn vill standa við eitthvað
af gefnum kosningaloforðum þá
mun rekstrarkostnaður borgarinn-
ar að öllu óbreyttu hækka svo um
munar á næstu árum. Sem dæmi
um þetta má taka rekstur Dagvist-
ar barna. í dag er rekstrarkostnað-
ur stofnunarinnar um 1.259 m.kr.
Ef koma á til móts við kosningalof-
orð R-listans og veita öllum böm-
um sem þess óska á aldrinum 6
mánaða til 5 ára leikskólapláss
þarf að byggja 65 til 70 leikskóla-
deildir. Stofnkostnaður við slíkar
framkvæmdir er áætlaður á bilinu
l. 500-1.700 m.kr. og það sem
meira er rekstrarkostnaður Dag-
vistar barna mun hækka um 400
m. kr. á ári.
Ljóst er að nokkrum árangri
má ná með auknu kostnaðarað-
haldi en slíkar aðgerðir eru þó
skammgóður vermir ef ekki kemur
fleira til. Borgarstjóm, sem og
aðrar sveitarstjómir, stendur
frammi fyrir erfiðum pólítískum
úrlausnarefnum á næstu misser-
um. Á að hækka þjónustugjöld og
draga úr þjónustu sveitarfélag-
anna með því að reyna að skil-
greina hlutverk þeirra upp á nýtt?
Hvert á að vera hlutverk sveitarfé-
laga í atvinnumálum? Ef ekki verð-
ur tekið á þessum úrlausnarefnum
höldum við áfram að feta „sænsku
leiðina“ með tilheyrandi halla-
rekstri og skattahækkunum í
framtíðinni.
Höfundur er lögmaður og
borgarfulltrúi.
Framtíð sveitarfélaga
Aukín útgjöld eða
endurskoðað hlutverk?
Gunnar Jóhann
Birgisson
Sértrúarsöfnuðirnir
og viiinr minn Snorri
Á LEIÐ minni til
útlanda nýverið las ég
grein í Morgunblaðinu
eftir vin minn Snorra
í Betel. Greinin var
skelegg, hörð, sagði
sannleikann á þann
hátt, sem Snorra ein-
um er lagið um þessar
mundir, flestir aðrir
kjósa að þegja.
í nefndri grein fjall-
ar Snorri um þá mis-
vísandi mynd, sem
fjölmiðlar draga upp
af sértrúarsöfnuðum.
Gott og vel. Þetta á
ekki við um sértrúar-
söfnuði á íslandi, segir Snorri og
vitnar þvl til stuðnings í blaðagrein
frá árinu 1992, þar sem kona á
1 íslandi skrifar „Jákvætt um sértrú-
arsöfnuði“. Tilvitnun Snorra lýkur
síðan með þessum orðum konunn-
ar: „Það er vegna þess, að þeir
(sértrúarsöfnuðirnir) laða til sín
einstaklinga, sem samfélagið hefur
hafnað" (tilv. lýkur).
Nú spyr ég. Er þetta ,jákvætt“
eða er þetta stimpill? Hvað þýðir
að vera „hafnað af samfélaginu“?
Eru það fátæklingamir? Er það
andlega eða líkamlega bæklað fólk?
Eru það hinir drykkjusjúku, ein-
hveijir aðrir, eða þú og ég? Hvetjir
eru það, sem samfélagið hafnar?
Sannleikurinn er að sjálfsögðu
sá, að hinir ýmsu trúarhópar eru
spegilmynd af samfélaginu í heild,
ekkert annað. Það er fólk sem er
eins misjafnt eins og
gerist almennt. Hinu
verður ekki neitað, að
til þess að geta tileink-
að sér einfaldleikann
og fegurðina í fagn-
aðarboðskap Krists,
þarf „slatta“ af auð-
mýkt og „ögn“ af lítil-
læti. Auðmýktin, lítil-
lætið, sem var styrkur-
inn og valdið í lífi
Krists, vefst fyrir
mörgum. Hinn harði
veggur hrokans er án
efa mesti óvinur fagn-
aðarerindisiris og um
leið mesti óvinur
mannsins. Stundum þarf mikið til
að bijóta þann vegg í kurl, svo að
sannleikurinn einfaldi komist að.
Á öllum tímum hefur fólk í öllum
stéttum samfélagsins fundið lífið í
Kristi og svo er enn.
Á öllum tímum hefur hópurinn,
sem mest bar á í fylgd með Kristi,
verið almúginn. Og svo er enn.
Á öllum tímum hafa sumir
þeirra, sem teljast til höfðingja
ekki þorað — en farið í felur með
aðdáun sína á Kristi og kenningum
hans. Og svo er enn.
Krossinn, sem var líkamlegum
kröftum Krists of þungur, á mestu
örlagastund allra tíma, var borinn
fyrir hann af höfðingja, að því að
talið er. Gröfín, sem var tóm og
varð tóm þegar Kristur sigraði
dauðann var honum gefin af ráð-
herra, höfðingja, sem ásamt öðr-
í þjóðkirkjunni er rúm
fyrir alla, segir Hulda
Jensdóttir, sem hér
skrifar um einstakling-
inn og kristindóminn.
um háttsettum embættismanni,
einnig höfðingja, vafði líkama
Krists línklæðum og smurði með
dýrmætum ilmsmyrslum. Allir
grétu þessir menn þungum tárum
yfir því að hafa ekki þorað að sýna
sig opinberlega í fylgd með honum,
sem þeir virtu og elskuðu um fram
allt annað og svona er það enn
Friðar- og fagnaðarboðskapur
Krists er til einstaklingsins. Þessi
einfaldi boðskapur er sannarlega
jafn nauðsynlegur þeim sem samfé-
lagið hampar og hefur til skýjanna,
eins og hann er nauðsynlegur og
dýrmætur þeim, sem hefur misstig-
ið sig og talað er um „sem hafnað
af samfélaginu“. Við þurfum öll
nákvæmlega jafnmikið á þessum
fagnaðar- og friðarboðskap að
halda.
Ég sem þetta rita, er svo heppin
að hafa lesið Biblíuna mína ein og
sér án íhlutunar eða áhrifa frá
öðrum. Síðan kaus ég mér samfé-
lag, án skuldbindinga, samkvæmt
þeim skilningi sem ég hlaut. Það
hafði ekkert með vandræðaástand
eða höfnun að gera. Það var for-
Hulda Jensdóttir
vitni, sem leiddi til þess, sem ég
fæ aldrei fullþakkað. Ég hefi
ástæðu til að ráðleggja öllum að
gera hið sama.
Fólk kvartar sífellt yfír því að
kirkjan hafí brugðist og þess vegna
hafi það ekki tekið afstöðu. Þetta
er auðvitað fjarstæða. í þjóðkirkj-
unni eins og annars staðar er fólk-
ið misjafnt, en þjóðkirkjan hefur í
þjónustu sinni fólk með gullhjarta
og fólk á öllum aldri, Guði helgað.
Það er rúm fyrir alla, eða ef mynd-
in af Kristi birtist okkur eilítið
mismunandi — við erum svo ólík —
þá getum við valið aðra hópa, en
samt erum við öll á sömu leið. Við
getum vaxið ein og sér í trúarstyrk
með Guði, en samfélag er flestum
styrkur.
Víst heyri ég stundum í kirkj-
unni eitt og annað sem ég ekki
skil og ég spyr hvers vegna?
Ég er stödd í kirkju og hlusta á
yfirlýstan Guðsafneitara halda þar
ræðu.
Ég er stödd á afar fjölmennri
gospel (söng) hátíð í Svíþjóð. Mik-
ill kór syngur, í honum er fólk á
öllum aldri, þeldökk kona stjórnar
söngnum og syngur sjálf. Hún
hrópar mikið, stappar mikið, æpir
mikið, augun ranghvolfast og lík-
aminn slæst í allar áttir. Hún er
spurð eftir samkomuna: Hvers
vegna? Ég verð að koma fagnaðar-
erindinu til fólksins, þetta er mín
leið, var svar hennar. Ég sat meðal
fjöldans og heyrði ekki eitt orð um
fagnaðarerindið, en samt var konan
að boða það.
Ég er stödd á samkomu I Banda-
ríkjum N-Ameríku. Þúsundir eru
þar samankomnar. Fólk grætur,
fólk fellur til jarðar og er borið út
í stórum stfl, vitandi ekki sitt ijúk-
andi ráð. Börn ráfa um grátandi,
finnandi ekki foreldra sína, því
þeir hafa fallið í „trans“. Eitthvað
svipað hefi ég séð hér heima.
Þetta er ekki sú mynd, sem ég
hefí af Kristi. Þessi mynd er mér
framandi. Nú er það svo að ég ef-
ast ekki um að Guð á sitt fólk alls-
staðar og í öllum kristnum hópum,
hvað sem þeir kalla sig, nöfnin
skipta ekki máli. Sú staðreynd er
hins vegar augljós að við sjáum llf
Krists og kenningar með mismun-
andi augum.
Fyrir mér er Kristur maður jafn-
vægis, þar sem ekkert fer úr bönd-
um. Fyrir mér er hann maðurinn,
sem hikaði ekki við að fullyrða
„nema að þér séuð eins og börnin,
komist þér alls ekki inn í himna-
ríki“. Fyrir mér er hann maður
kærleikans, sem hryggist yfír vin-
um sínum og vandamálum þeirra
og grætur yfir ógæfu samtímans.
En hann var einnig maður gleðinn-
ar. Maður sem tók þátt í fögnuði
fólksins og hikaði ekki við að sækja
samkundur, ef svo bar undir, þar
sem sumir kristnir mundu aldrei
stíga fæti. En hann lét sig heldur
aldrei vanta í Guðshúsið á hvíldar-
deginum.
Ég bið þess því í einlægni að
við, sem höfum tekið afstöðu með
Kristi og kenningum hans, berum
gæfu til að gefa óbrenglaða mynd
af eilífðinni og því sem Hann vill
fyrir okkur gera hér og nú — að
sem allra flestir, hvar sem þeir
standa í þjóðfélagsstiganum, megi
finna eitthvað við sitt hæfi, ekki
aðeins þeir „sem samfélagið hefur
hafnað".
Ekkert betra gæti hent íslenska
þjóð og mannkyn allt. Þá hyrfu
kreppan og vandamálin öll eins og
dögg fyrir sólu. Okkur mundi þykja
vænna um hvert annað og við
myndum eignast betra og inni-
haldsríkara líf, bæði sem einstakl-
ingar og sem heild.
Höfundur er Ijósmóðir og fyrrv.
forstöðukona Fæðingarheimilis
Reykjavíkur.