Morgunblaðið - 15.07.1995, Qupperneq 6

6 B LAUGARDAGUR 15. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Teningakast
og keltneskur
Schubert
TÓNLIST
Sígildir diskar
MOZART
W.A. Mozart: Fágæti og furðuefni.
Academy of St Martin in the Fields;
Ýmsir einsöngvarar og einleikarar;
Blásarasveit Niðurlanda;
Útvarpssinfóníuhljómsveit
Bæjaralands; Útvarpskórinn og
Útvarpssinfóníuhljómsveitin í
Leipzig. Stjóraendur: Davis,
Marriner, Schreier og Sillito.
Philips 422 545-2. Upptaka:
ADD/DDD, 1971,1973,1988,
1989-91. Lengd alls (3 diskar):
2.36:07. Verð: 3.399 kr.
HIN merka heildarútgáfa Philips
á tónverkum Mozarts í tengslum við
200. dánarárið geymir marga
gersemi. Líka hvað flutning varðar;
nægir í svip að nefna undursamlega
túlkun japanska píanistans Mitsuko
Uchida á píanósónötunum, sem vart
er af þessum heimi. En í heildarút-
gáfu hollenzka plötumerkisins er
einnig að finna box með ýmsu efni,
nefnt „Rarities & Surprises", sem
óvíða sést á almennum plötumark-
aði, þar á meðal nýfundnar tónsmíð-
ar eða endurgerðar úr uppköstum.
Meðal heimilda er
„Lundúna-skizzubókin", nótnahefti
er Wolferl litli 8 ára fyllti í Chelsea,
úthverfi Lundúnaborgar, meðan
fjölskyldan dvaldi þar árið 1764 og
papa Leopold lá í slæmri flensu.
Það var þá þegar aðferð undra-
barnsins að semja tónlist með því
að skrá eingöngu útraddir - laglínu
og bassa - eins hratt og hægt var
frá byrjun til enda, til að halda frum-
hugsuninni, en bæta síðar innrödd-
um (2. fiðlu og víólu, ef um strengi
var að ræða) við í betra tómi, eða
jafnvel innan um vini og kunninga.
Lundúnaskizzubókin, sem geymir
einkum kontradansa og diverti-
menti, ber því glöggt vitni. Tónlist-
arfræðingurinn Erik Smith tókst á
hendur að bæta þessum innröddum
við, þar sem þær vantaði, út frá
staðgóðri þekkingu á tónlist sam-
tímans og stíleinkennum Mozarts,
og virðist það hafa lukkazt dável.
Dansar og skemmtimúsík hins 8 ára
strákpjakka eru ljúfleg áheymar og
samin af nærri því óhugnanlegum
þroska og öryggi. Stíllinn getur
stundum minnt svolítið á tóntak
Johanns Stamitz (d. 1757) í Mann-
heim, sem er reyndar ekkí vitað til
að Mozartamir hafi kynnzt fyrr en
löngu síðar.
A diski 2 getur að heyra útsetn-
ingar á köflum og aríum úr Don
Giovanni og Brottnáminu úr
kvennabúrinu fyrir tréblásarasveit.
Wolfgang lýsir því í bréfi til Leop-
olds eftir fmmflutning Brottnáms-
ins 1782, hvernig hafa varð hraðar
hendur við að útsetja vinsælustu
aríumar úr ópemnni í tréblásara-
svítu, áður en óprúttnir einstakling-
ar úti í bæ tækju af honum ómakið
(og gróðann; höfundarréttur í nú-
tímaskilningi var óþekkt hugtak í
þá daga). Því miður hafa upphaflegu
ópemútsetningar Mozarts af þessu
tagi glatazt, en geta má nærri um,
hvernig þær kunna að hafa hljómað
í prýðilegum útsetningum samtím-
annanna Johanns Georgs Triebense-
es (Don Giovanni) og Johanns
Wendts (Brottnámið úr kvennabúr-
inu), ljómandi vel leiknum af Blás-
arasveit Niðurlanda.
Þriðji diskurinn í boxinu geymir
nokkur minni verk og staka þætti
sem ýmist hafa nýlega fundizt, end-
urfundizt eða til skamms tíma verið
véfengd en loks staðfest, eða þá,
að hreinlega hefur vantað í, eins og
með Rondóið í Es fyrir horn og
hljómsveit K 371, þar sem komu svo
seint sem 1989 í leitimar 60 taktar
fyrri „B“- kaflans - verkið mun í
A-B-A-C-A-B-Kadenza-A formi -
sem menn höfðu aldrei
saknað, með því að
fyrstu tveir A-kaflar
rondósins falla af tilvilj-
un saman sem flís við
rass.
Þá eru tvær mismun-
andi tónsetningar frá
Salzburgárunum á
Tantum ergo texta
Tómasar af Aquino fyr-
ir einsöng, kór og
hljómsveit, sem þykja
nú loks vera rétt feðruð,
ágætlega flutt af hljóm-
listarmönnunum í
Leipzig u. stj. Peters
Schreiers, og Scena con
rondo, endurunnin af
höfundi úr óperu hans
Idomeneo fyrir konsert-
uppfærslu 1786, hér í
góðum höndum Sú-
sönnu Mentzers, Bar-
böru Hendricks og Bæj-
ersku útvarpssinfó-
níunnar undir stjóm
Colins Davis.
Meðal smælkisins á
disknum, én þó eftir öllu
að dæma hljóðritað hér
í fyrsta sinn, má heyra
nokkra kontradansa,
sem Erik Smith hefur tjöslað saman
úr uppkastsbrotum Mozarts; lítinn
mars, sem líklega hefur verið skotið
inn í Brottnámið strax eftir frum-
sýningu (undir skemmtisnekkjusigl-
ingu Constönzu og pasha Selims)
en síðan dottið úr aftur, og hið ill-
flokkanlega „tónverk" Musikalisc-
hes Wiirfelspiel (Tónteningsleik) frá
1787, eittvert elzta dæmi tónlistar-
sögunnar um beitingu tilviljana, 170
árum fyrir aleatórík Johns Cages.
Mozart var mikill spilafíkill í ball-
skák (ugglaust einnig í teningsk-
asti), en enginn veit enn um tildrög
þess að hann setti 166 staka hljóm-
borðstakta í 16 dálka, þannig að
jafnvel algjör ignoramus í tónlist
gæti „samið“ allt að 10.000 mismun-
andi 16 takta menúetta.með því einu
að fletta upp eftir niðurstöðu ten-
ingskasta, takt fýrir takt, og fengið
dável hljómandi músík út úr öllu.
(Hlýtur leikur þesái að vera upplagð-
ur fyrir tölvuútgáfu, svo menn geti
heyrt pródúkt sín strax án skriff-
innsku). Það er hin skondnasta uppá-
koma, þegar þeir Neville Marriner
og Erik Smith spjalla óformlega sam-
an aftast á diski 3 um leikinn, með-
an hvor kastar skröltandi teningum
upp á sinn menúett, sem hlustendur
fá svo að heyra í heild í lokin.
SCHUBERT
Franz Schubert: An die Musik.
Beriihmte Schubert-Lieder. Bryn
Terfel baríton; Malcolm Martineau,
píanó. Deutsche Grammophon 445
294-2. Upptaka: „4-D Audio“ DDD,
Hamburg-Harburg, 2/1994. Lengd:
69:52. Verð: 1.899 kr.
ÞAÐ þarf eiginlega ekki að hafa
mörg orð um þennan disk. Hann
er vel fylltur, og úrvalið af
Scubert-ljóðasöngvum er algjört
créme de la créme. Meðal þekktustu
laga nægir að nefna Die Forelle,
Stándchen, Erlkönig, Wandrers
Nachtlied og titillagið.
Velski barítoninn Bryn Terfel
sigraði í einsöngvarakeppninni í
Cardiff fyrir örfáum árum og hefur
verið á hraðri uppleið síðan. Það er
lítil furða. Þetta er meiriháttar
söngvari, með einhveija flottustu
barítonrödd sem heyrzt hefur í ára-
tugi, svo að aðeins stóriaxar eins
og Gérard Souzay koma upp í hug-
ann í samanburði. Andreas Schmidt
og fleiri mega fara að vara sig!
Túlkunin ber vott um eldheitt
keltneskt skap bak við líðandi flos-
mýkt, þýzkuframburðurinn heyrist
ekki skýrari utan Þýzkalands, og
píanóleikurinn minnir á Jónas Ingi-
mundar í algjöru toppformi, ýmist
snarpur eða syngjandi, en ávallt
þægur söngvaranum.
Upptakan? Hún gerist varla betri.
Þeir hjá Deutsche Grammophon
kunna greinilega að taka upp Ijóða-
söng.
Ríkarður Ö. Pálsson
Gítarhátið a Aknr-
eyri
ALÞJÓÐLEGA gítarhátíðin á Ak-
ureyri verður haldin dagana 19. til
23. júlf. Sverrir Páll hitti Öm Viðar
Erlendsson, framkvæmdastjóra há-
tíðarinnar, og kynnti sér hvað gítar-
leikarar hafast að hátíðardagana.
Þetta er í Ijórða sinn sem efnt er til
Gítarhátíðar á Akureyri þar sem
mikils virtur tónlistarkennari kemur
frá útlöndum til að kenna og leika
á tónleikum ásamt ýmsum öðrum
framúrskarandi tónlistarmönnum,
íslenskum og erlendum. Jafnhliða
tónleikahaldinu fimm daga í röð fer
fram námskeið fyrir starfandi gítar-
leikara, gítarkennara og langt
komna gítarnemendur. Hátíðir sem
þessar ganga undir nafninu Master
Class í öðrum löndum og eru afar
eftirsóknarverðar.
Framkvæmdastjóri Gítarhátíðar-
innar 1995 er Öm Viðar Erlendsson,
en að hátíðinni standa meðal annars
gítardeild Tónlistarskólans á Akur-
eyri, ýmsar stofnanir og einstakling-
ar.
Snillingar frá Finnlandi og
Hollandi
Örn Viðar sagði að aðalkennari á
Gítarhátíðinni kæmi frá Finnlandi.
Þetta er Timo Korhonen, framúr-
skarandi listamaður sem hefur ferð-
ast um allan heim og leikið á gítar
sinn og unnið til fjölmargra verð-
Iauna fyrir list sína. Hann var aðeins
17 ára þegar hann vann alþjóðlegu
gítarkeppnina í Miinchen, yngsti gít-
arleikari sem það hefur afrekað.
Korhonen er talinn meðal bestu gít-
arleikara heims af yngri kynslóðinni
og kennir við Sibeliusar-akademíuna
í Helsinki.
Timo Korhonen mun kenna á
dagnámskeiðum Gítarhátíarinnar í
Tónlistarskólanum á Akureyri.
í fjórða
Auk þessa býðst þátttakendum á
Gítarhátíðinni að hlýða á fyrirlestra
um flamencotónlist, vera við sýni-
kennslu og taka þátt í einkatímum
í flamencoleik. Það er hollenski flam-
encosnillingurinn Erik Vaarzon Mor-
el sem kennir þessa spænsku list.
Hann er að sögn Amar Viðars sjálf-
menntaður í list sinni, en hefur náð
þvílíkum árangri að hann er nefndur
„hollenski sígauninn“ og er fastur
kennari við virta tónlistarskóla í
Hollandi.
Óvenjumikill
frumflutningur
Öm Viðar sagði að á tónleikadag-
''skrá Gítarhátíðar að þessu sinni
væri óvenjumikið um að verk væm
flutt í fyrsta sinn hér á landi. Meðal
annars sagði hann að Timo Korhonen
flytti nýtt og mjög skemmtilegt verk
eftir ungt finnskt tónskáld, Olli Ko-
skelin, en Korhonen frumflutti það
á tónleikum í Stokkhólmi fyrir fáum
vikum. Einnig yrði frumflutt
splunkunýtt verk, Stokkseyri, eftir
Hróðmar Sigurbjörnsson á tónleikum
Einars Kristjáns Einarssonar og
Sverris Guðjónssonar.
Tónleikadagskráin er viðamikil og
fjölbreytt og víða komið við í tíma
og stíl gítartónlistar.
Tónleikar í
Akureyrarkirkju
Fyrstu tónleikarnir verða í
Akureyrarkirkju klukkan 21.00
miðvikudaginn 19. júií. Þar leikur
fmnski snillingurinn Timo Korhonen,
kennari Gítarhátíðarinnar,
forvitnilega dagskrá verka.
Fimmtudaginn 20. júlí klukkan
21.00 verða tónleikar í
Akureyrarkirkju, en þar koma fram
Einar Kristján Einarsson, sá kunni
sinn
EINAR Kristján Einarsson og
Sverrir Guðjónsson
Kristinn Árnason
Eric Vaarzon Morel
gítarleikari sem hefur verið
gestaspilari á öllum Gítarhátíðum á
Akureyri, og Sverrir Guðjónsson
kontratenór. Þeir framflytja sem fyrr
segir tónverk Hróðmars
Sigurbjömssonar, Stokkseyri, við
ljóð ísaks Harðarsonar og meðal
annarra verka má nefna að þeir
glugga í íslensk þjóðlög, safn séra
Bjama Þorsteinssonar.
Á þriðju tónleikum Gítarhátíðar í
Akureyrarkirkju klukkan 21.00
föstudaginn 21. júlí leikur Kristinn
Árnason spánska gítartónlist og verk
eftir Bach. Kristinn lék á Gítarhátíð
á Akureyri 1991 og vakti þá svo
hrifningu áheyrenda að hann var
klappaður upp fjóram sinnum.
Tónleikar í Deiglunni
Laugardaginn 22. júlí klukkan
18.00 verða tónleikar í Deiglunni
þar sem nemendur Korhonens á
Gítarhátíð koma fram og leika tón-
list sem þeir hafa fengist við á nám-
skeiðinu. Þarna eru í hópi margir
efnilegustu gítarnemendur hérlendis
þessi misserin.
Sunnudagskvöldið 23. júlí klukkan
21.00 verða lokatónleikar Gítarhá-
tíðar á Akureyri 1995 í Deiglunni.
Þar mun Hollendingurinn Erik Va-
arzon Morel flytja magnaðan flam-
encoleik, þar sem hann blandar sam-
an ýmsum liststefnum. Meðal ann-
ars er hann kunnur fyrir að læða
blús í flamencoið og þetta verður
eflaust hin forvitnilegasta skemmt-
un.
Atvinnumenn ekki nógu
áhugasamir
Um þátttöku í Gítarhátíð segir
Örn Viðar að íslenskir atvinnumenn,
bæði gítarleikarar og kennarar,
þyrftu að sýna hátíðinni miklu meiri
athygli en þeir gerðu. Hann segir
megintilgang þess að hátíðin sé
haldin þann að fá hingað til lands
afburðagóða kennara til að halda
námskeið, Master Class, fyrir at-
vinnumenn, en meirihluti nemenda
sé og hafi verið langt komnir gítar-
nemendur. Gítarhátíð á Akureyri
hafi hins vegar á að skipa kennurum
sem fólk fari jafnan landa á milli
til að eiga kost á að komast á nám-
skeið og hér sé kjörið tækifæri tii
að sækja vatnið án þess að fara
yfir lækinn.
Örn Viðar segir að þátttakendur
hafi hingað til lýst mikilli ánægju
sinni með þetta framtak, en tíminn
og áhugi, einkum starfandi kennara
og gítarleikara, skeri úr um það
hvort unnt verður að halda þessu
starfi áfram.