Morgunblaðið - 16.07.1995, Page 1

72 SÍÐUR B/C
159. TBL. 83.ÁRG.
SUNNUDAGUR 16. JÚLÍ 1995 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
Bandaríkjaher geymdi kjarnorkuvopn á Grænlandi
Deilt um vitneskju
dönsku stjómarinnar
NIELS Helveg Petersen, utanríkis-
ráðherra Danmerkur, greindi utan-
ríkismálanefnd danska þingsins frá
því á föstudag að Bandaríkjaher
hefði geymt kjamorkuvopn í flug-
stöðinni í Thule á Grænlandi. Fyrir
tveimur vikum sagði utanríkisráð-
herrann að Bandaríkjamenn hefðu
einungis flogið með kjamavopn yfir
danskt landsvæði.
Á fimmtudag bárust dönskum
stjórnvöldum hins vegar nýjar upp-
lýsingar, þar sem það var staðfest
að kjarnorkuvopn hefðuyerið geymd
í Thule. Helveg Petersen segir við
Berlingske Tidende að hann hafi
beðið utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna að kanna málið fyrir sig er
hann heimsótti Danmörku fyrir
Halldór Ásgrímsson
utanríkisráðherra
Ræðum við
Bandaríkja-
stjórn
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra segir að full samstaða
hafi verið um það á íslandi að hér
kæmu aldrei kjarnorkuvopn og al-
gjört bann við því að kjarnorkuvopn
færu hér um. Þetta mál hafi verið
rætt margoft við bandarísk stjórn-
völd. „Ég hef enga ástæðu til að
ætla það að þetta hafi verið brot-
ið,“ sagði Halldór. ',,Ég trúi því
ekki að íslenskir stjórnmálamenn
hér áður fyrr hafi gefið þegjandi
samþykki fyrir því, eins og hefur
gerst í Danmörku."
Halldór sagði Keflavíkurstöðina
lengi hafa verið umdeilt mál í ís-
lensku þjóðfélagi og honum þætti
með ólíkindum ef þeir sem hafa
stutt varnarsamninginn við Banda-
ríkin, eða bandarískir aðilar, hafi
viljað taka slíka áhættu í andstöðu
við alla í íslensku samfélagi.
Að sögn Halldórs hafa verið
gerðar ráðstafanir til þess að ræða
þetta mál við bandarísk stjórnvöld.
„Ekki vegna þess að við höfum ein-
hverjar grunsemdir í þessu sam-
bandi, heldur. til þess að hreinsa
andrúmsloftið. Það er alveg ljóst
að þó að eitthvað hafi gerst á Græn-
landi, er af og frá að ætla að það
sama hafi gerst hér.“
Lýst eftir tillögum Frakka
BRESK stjórnvöld vísuðu í gær harðlega á bug
ásökunum Frakka um að þau reyndu að halda
uppi friðþægingarstefnu í málefnum Bosníu.
Jacques Chirac Frakklandsforseti hefur krafíst
þess að gripið verði til hernaðaraðgerða til að
bjarga múslimum á griðasvæðum SÞ í Sre-
brenica, Zepa og Gorazde. Hefur Frakklands-
forseti borið stefnu Breta saman við friðþæg-
ingarstefnuna gagnvart Adolf Hitler áður en
síðari heimsstyijöldin hófst. Malcolm Rif-
kind, utanríkisráðherra Bretlands, sagði í sam-
tali við breska útvarpið BBC á laugardag að
það dygði skammt að hvetja til aðgerða í ræð-
um. „Ef Frakkar teldu í raun að hernaðaríhlut-
un myndi bjarga Srebrenica og Zepa væru
franskar sveitir efalítið lagðar af stað þangað.
Þær eru það ekki,“ sagði Rifkind.
Breski utanríkisráðherrann sagði að breskir
og franskir hermenn í Bosníu væru illa búnir
til átaka rétt eins og aðrir friðargæsluliðar.
Þeir hefðu enga skriðdreka sér til aðstoðar,
ekkert stórskotalið og engin þungavopn. „Þeir
hafa ekki burði til að halda til Zepa eða Sre-
brenica,“ sagði Rifkind. Hann sagði að Chirac
og John Major, forsætisráðherra Bretlands,
hefðu ræðst lengi við í síma á föstudag. „For-
sætisráðherrann spurði margsinnis hveijar
væru tillögur Frakka. Hann fékk engin svör.“
Rifkind sagði að þrátt fyrir að menn kysu
að kynna málin öðruvísi á opinberum vett-
vangi hefði stefna Breta og Frakka verið sú
sama í málefnum Bosníu undanfarin tvö ár.
Charles Millon, varnarmálaráðherra Frakk-
lands, ítrekaði í gær þá kröfu Frakka að
ákvörðun um aðgerðir yrði tekin sem fyrst.
Útvarpið í Sarajevo greindi í gærmorgun frá
því að Bosníu-Serbar héldu uppi hörðum árás-
um á Zepa úr öllum áttum, en þar búa um
15 þúsund múslimar.
skömmu. Bandaríkjastjórn hafi reynt
að svara sem fyrst og því hafi fyrstu
upplýsingar verið ófullnægjandi.
Sprengjum komið fyrir 1958
Nú er komið í ljós að kjamavopn
voru í tvígang geymd í herstöðinni
í Thule. Fjórar sprengjur voru
geymdar þar í átta mánuði árið 1958
og ári síðar komu Bandaríkjamenn
þar fyrir 48 ósamsettum kjarna-
sprengjum sem geymdar voru í Thule
til 1965.
Hart er nú deilt um það í Dan-
mörku hvort kjarnorkuvopnunum
hafi verið komið fyrir með vitneskju
danskra stjómvalda. Helveg Peters-
en hefur lýst því yfir að Danir hafi
engar upplýsingar fengið um málið
á sínum tíma. Blaðið Politiken hefur
hins vegar á laugardag eftir Hans
Moller Kristensen, sem hefur um
árabil stundað rannsóknir í skjala-
söfnum bandaríska hersins í -Wash-
ington fyrir Greenpeace, að Danir
hljóti að hafa samþykkt vopnin.
Rannsóknir hans voru ein helsta
kveikja þess að umræðan um kjam-
orkuvopn á Grænlandi hófst. Moller
Kristensen segir að í NATO-sátt-
mála frá 1957 sé kveðið á um að
einungis megi koma fyrir kjarnorku-
vopnum með samþykki þess ríkis,
sem þau á að hýsa. „Einhvers staðar
í skjalasöfnum danskra ráðuneyta
leynist því samþykki Dana,“ segir
Moller Kristensen.
Grænlendingar reiðir
Lars Emil Johansen, formaður græn-
lensku landsstjórnarinnar, segir það
vera skelfilegt að Grænlendingum
hafi aldrei verið greint frá tilvist
kjarnavopnanna. Ætlar hann að
krefja dönsk stjórnvöld um skaða-
bætur.
Danska ríkisstjómin ákvað á
föstudag, með stuðningi Venstre og
íhaldsflokksins, að láta Dönsku ut-
anríkismálastofnunina (DUPI)
kanna hvernig samskiptum danskra
og bandarískra stjórnvalda varðandi
kjarnorkuvopn var háttað á árunum
1945-1968. Á stofnunin, sem fær
aðgang að öllum nauðsynlegum
skjölum, að skila af sér skýrslu
næsta vor.
Nokkrir stjórnmálamenn og
fræðimenn hafa látið í ljós efasemd-
ir um hæfni stofnunarinnar til að
fjalla um málið og benda á að ekki
eru nema tvær vikur liðnar frá því
að hún var stofnuð. Enn á eftir að
skipa stjórn DUPI.
Þá segir Poul Villaume, sagn-
fræðingur við Kaupmannahafnar-
háskóla, í samtali við Berlingske
Tidende að einnig sé nauðsynlegt
að kanna tímabilið eftir 1968. „Það
er gagnrýnivert að könnunin nær
einungis til tímabilsins fram til
1968. Afhjúpanirnar upp á síðkastið
sýna einmitt fram á að ekkert er
öruggt þegar kjarnorkuvopn eru
annars vegar.“
Stjórnvöld miða við árið 1968
vegna þess að varnarsamningi Dana
og Bandaríkjamanna var breytt það
ár i kjölfar þess að sprengjuþota
af gerðinni B-52 hrapaði á Græn-
landi. Var sett inn málsgrein um
að ekki yrðu geymd kjarnorkuvopn
eða flogið með þau yfir Grænland
án samþykkis Dana.
Reuter
LIÐSMAÐUR úr sveitum Bosníu-Serba gengur á milli húsa í
bænum Srebrenica í leit að múslimum í felum.
10
Hvað varð um
efnahagsbatann?
Islenskt
lambakjöt
í Ameríku
16
AÐEINS ÞAÐ BESTA
ER NÓGU GOTT
VIÐSHPnMVINNinÍF 18
Á SUNNUDEGI