Morgunblaðið - 16.07.1995, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 16. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Sönglagið í öndvegi
Sigrún Hjálmtýsdóttir og Jónas Ingimundar-
son hafa í fyrsta sinn í sameiningu sett sam-
an efnisskrá sem inniheldur eingöngu íslensk
sönglög. Verður hún kynnt í Listasafni ís-
lands á mánudagskvöld. Orri Páll Ormars-
son tók hús á listafólkinu sem býr sig jafn-
framt undir Bandaríkjaferð,
Morgunblaðið/Þorkell
SIGRUN Hjálmtýsdóttir sópran og Jónas Ingimundarson píanó-
leikari eru á leið til Princeton í Bandaríkjunum þar sem þau
munu efna til tónleika í Westminster Choir College 27. júlí.
SÖNGLAGIÐ hefur löngum yljað
íslensku þjóðinni um hjartaræturn-
ar. Sigrún Hjáimtýsdóttir sópran
og Jónas Ingimundarson píanóleik-
ari eru þar engin undantekning og
á mánudagskvöld votta þau þessu
vinsæla listformi virðirigu sína á
tónleikum í Listasafni Islands, en
á efnisskránni verða eingöngu ís-
lensk sönglög.
„Við ætlum að sýna hvað íslensk
sönglagagerð hefur upp á að bjóða.
Það er auðvitað erfitt að velja úr
þijú til fjögur þúsund lögum, en
ég held að mér sé óhætt að segja
að þetta sé þverskurðurinn af ís-
lenskri sönglagalist,“ segir Diddú,
en á efnisskránni eru lög eftir
mörg af ástsælustu tónskáldum
þjóðarinnar í gegnum tíðina.
Diddú hefur ekki í annan tíma
haldið tónleika þar sem íslenskt
efni er allsráðandi og flest laganna
hefur hún aldrei flutt opinberlega.
„Þau eru vandmeðfarin, þessi ein-
földu, fallegu lög. Ég hef alltaf
borið mikla virðingu fyrir þeim en
maður verður að hafa vissan þroska
til að geta flutt þau. Ég held að
það sé fyrst núna sem ég hef burði
til að flytja þessi lög vel.“
Vel menntað söngfólk
Jónas talar í sama anda. „Ég
held að allir ættu að finna eitthvað
við sitt hæfi á tónleikunum. Það
er til feikilega mikið af íslenskum
sönglögum, enda höfum við alltaf
átt góð tónskáld og textahöfunda.
Þá spillir það ekki fyrir að við eig-
um fjöldan allan af góðu og vel
menntuðu söngfólki sem er reiðu-
búið að læra eitthvað nýtt.“
Mörg laganna sem óma munu
um ljstasafnið á mánudagskvöld
eru íslendingum að góðu kunn,
enda samofin menningu þjóðarinn-
ar. Diddú segir hins vegar að ýmis-
legt óvænt hafi komið upp úr dúrn-
um þegar hún fór að kynna sér
nóturnar. „Mörg af þessum lögum
hafa ekki alltaf verið sungin ná-
kvæmlega eins og tónskáldin skrif-
uðu þau, enda sungu söngvararnir
þau með sínu nefi. Þetta er eins
og með þjóðlögin; þau breytast
þegar þau eru sungin mann fram
af manni. Það er bara sjarmer-
andi, en ég ætla samt að syngja
þau eftir nótunum."
Tónleikarnir í Listasafni íslands
tengjast ferð Diddúar og Jónasar
til Princeton í Bandaríkjunum, þar
sem þau gangast fyrir tónleikum í
Westminster Choir College 27. júlí
næstkomandi. Eru þeir liður í
menningarsamskiptum þjóðanna,
en nýverið sóttu sópransöngkonan
Ellen Lang og píanóleikarinn Nic-
holas Mastripolito ísland heim.
Diddú segir að tilgangurinn sé
að kynna íslensk sönglög fyrir
Bandaríkjamönnum. Hún er hvergi
bangin þótt efnisskráin sé alís-
lensk, enda hefur hún orð Ellenar
Lang, sem kennir við Westminster
Choir College, fyrir því að Bandá-
ríkjamenn séu alltaf spenntir fyrir
tónlist frá framandi slóðum. „Það
verður gaman að sjá hvernig okkur
verður tekið og auðvitað fer ég
með nótur með mér ef einhver
skyldi hafa áhuga.“
Ákjósanlegur
vettvangxir
Tónleikarnir eru liður í sumar-
starfi Westminster Choir College,
sem samanstendur af námskeiðum
og tónleikum. Skólinn er virtur á
sínu sviði og leggur fjöldi kunnra
tónlistarmanna leið sína þangað
árlega til að flytja fyrirlestra og
spila á tónleikum. Skólinn ætti því
að vera ákjósanlegur vettvangur
til að koma íslenskri sönglagalist á
framfæri.
Diddú mun „að sjálfsögðu"
syngja á íslensku, en í tónleika-
skránni verður að finna enskar
þýðingar Rutar Magnússon tón-
listarkennara í Reykjavík á textun-
um. Sumir eru sönghæfir á ensku
en aðrir þýddir efnislega.
Rut hefur um langt árabil feng-
ist við þýðingar af þessu tagi. Seg-
ir hún vinnuna skemmtilega, enda
séu textar sem þessir oft á tíðum
góð lýsing á landi og þjóð. „Síðan
er þetta liður í kynningu á íslensk-
um sönglögum, en þau verða mun
aðgengilegri fyrir útlendinga þegar
búið er að þýða textana yfir á
ensku,“ segir Rut og Jónas tekur
í sama streng. „íslensk sönglög
hafa alltof mikið verið frátekin fyr-
ir íslenska flytjendur vegna tungu-
málsins. Hvers vegna ættum við
ekki að gera erlendum söngvurum
auðveldara um vik að spreyta sig
á þeim?“
Tíbet Evrópu
• •
Oðruvísi-
landið
Norðmenn hafa vakið heimsathygli fyrir
sagnabókmenntir, nú síðast Veröld Soffíu
eftir Jostein Gaarder. En Norðmenn hafa
líka átt og eiga merk ljóðskáld. Tvö helstu
skáld Norðmanna, Rolf Jacobsen og Olav
H. Hauge, létust í fyrra. Jóhann Hjálmars-
son veltir fyrir sér hvort Noregur sé land
án skálda eftir fráfall þeirra.
NORSKA skáldið Rolf Jacobsen
orti ljóð sem hann kallaði Öðruvísi-
landið. Ljóðið hefur öðlast nýtt líf
vegna Evrópuumræðu, ekki síst í
fyrra þegár Norðmenn gengu til
kosninga um þátttöku í Evrópu-
sambandinu. í ljóðinu verður Nor-
egur Tíbet Evrópu þar sem fólk
hnappast saman í þröngum dölum
lengst í norðri. Einmanakenndin
er ágeng á þessu þögula og næst-
um endalausa hálendi sem minnir
á hugsanir fólksins.
Þetta ljóð er rifjað upp í sænska
tímaritinu Lyrikvánnen (1-2 1995)
sem helgað er ljóðlist Öðruvísi-
landsins.
Brautryðjendur og meistarar
Rolf Jacobsen var 86 ára þegar
hann lést í febrúar 1994. Á hann
var þá litið sem eitt helsta skáld
Norðurlanda. Fyrsta bók hans, Jord
og jern, kom út 1932. Bókin var
ekki síst merkileg fyrir það að í
henni var ort í frjálslegum stíl um
veruleik borgar og efni sem áður
þóttu ekki skáldleg. Hann hreifst
af tækni nútímans, en varar samt
við fylgifiskum hennar með ljóða-
bókum sínum á sjötta áratugnum.
Síðasta ljóðabók Jacobsens var
Nattáþent (1985), en hún hefur
komið út í átta útgáfum í saman-
lagt 16.400 eintökum. Vinsældir
bókarinnar koma á óvart, en skýr-
ingin getur verið sú að þetta er
persónulegasta bók Jacobsens, í
henni yrkir hann um harm sinn
eftir lát eiginkonunnar, Petru.
Olav Hákonson Hauge, sem lést
í maí 1994, 85 ára, ól allan aldur
sinn í Ulvik í Harðangursfirði og
fékkst við garðyrkju. Fyrsta bók
hans var Glor i oska (1946). Hauge
orti á nýnorsku. I fyrstu bókunum
yrkir hann yfírleitt hefðbundið, en
kynni hans af kínverskum skáld-
skap í þýðingu Arthurs Waleys og
evrópskum og bandarískum skáld-
skap urðu til þess að hann skipaði
sér framarlega í fylkingu módem-
ista. Sjálfur var Hauge rómaður
Ijóðaþýðandi.
Rolf Olav H. Gunvor Hofmo
Jacobsen Hauge (1946)
Með hnitmiðuðum
náttúruljóðum sínum
sem oft eru persónuleg
getur hann minnt á ís-
lensk fomskáld. Orðið
hversdagsraunsæi er
ekki út í bláinn, en það
notar Jan Erik Vold um
skáldskap Hauges.
Vold er meðal yngri
skálda sem lærðu af
Hauge.
Endurmat
Ernst Orvil lést 1985, 87 ára.
Hann var skáldsagnahöfundur og
ljóðskáld, afkastamikill og einkum
dáður á síðari árum fyrir ljóð sín
þegar farið var að endurmeta
framlag hans. Það endurmat fer
enn fram og honum í hag. í Ly-
rikvánnen er honum skipað á bekk
með Rolf Jacobsen og Olav H.
Hauge. Eldra skáld sem líka hefur
fengið sína uppreisn síðustu ára-
tugi er Gunvor Hofmo (f. 1921)
sem þótti eftirtektarvert skáld á
árunum 1946-55, en þagði síðan
í sextán ár uns hún fór að senda
frá sér bækur að nýju. Síðan hef-
ur hún bætt við fimmtán ljóðabók-
um og kom síðasta þeirra Epilog
út í fyrra. Hofmo glímir sem fyrr
við efni eins og tilvist og fjarlægð
Guðs í ljóðum sínum. Ekki síst
nú er ástæða til að undrast af-
skiptaleysi Guðs að dómi skáld-
konunnar.
Lifandi hefð og
margbreytileiki
Val skálda til kynningar í Lyrik-
vánnen er ávöxtur samvinnu þeirra
Jan Eriks Volds og Jan Olov Ull-
éns, en þeir ferðuðust um Noreg
og tóku skáld tali á vegum sænska
útvarpsins. Ullén er dagskrárgerð-
armaður þar.
Tilgangur þeirra er meðal ann-
ars að spegla lifandi norska hefð
og sýna margbreytileik þess skáld-
skapar sem nú er áberandi. Undan-
skilin eru skáld eins og Stein Mehr-
en, Paal-Helge Haugen og fleiri
sem komið hafa út í sænskum
þýðingum. Jan Erik Vold er sjálfur
meðal kunnari skálda Noregs og á
eitt langt ljóð í heftinu. Það fjallar
meðal annars um vetrarólympíu-
leikana og ástandið í Júgóslavíu:
Flugvöllurinn í Tuzla er lokaður.
Landsbókasafnið í Sarajevo er í
rúst undir snjónum.
Einar Okland (f. 1940) er eitt
þeirra skálda sem vaxa, sýnishorn
ljóða úr nýjustu bók hans Heile
tida heile tida (1994) sanna það.
Eitt ljóðanna fjallar um skáld sem
dreymir um að skrifa bók sem
menn beri á sér, í vasanum eða í
huganum og séu einhuga um að í
henni sé að finna svör við öllum
hlutum. í þessari bók finna menn
sjálfa sig og að lokum veit enginn
neitt um höfundinn, hver hafi sett
bókina saman. Best væri að höf-
undurinn sjálfur ætti ekki einu
sinni til svar við þeirri spurningu.
Ai-vid Torgeir Lie (f. 1937) er
með í úrvalinu þrátt fyrir að hann
hafi dregið sig mjög í hlé, búi af-
skekkt og standi utan við allar
stefnur. Hið sérkennilega áhrifarí-
ka ljóð um móður hans á dánar-
beði heldur enn gildi sínu og enn
efast maður um eins og höfundur-
inn sjálfur að nota megi orð eins
og Húrra móðir í þessu sambandi.
Rætur í Afríku
Meðal yngstu skálda í heftinu
er Bertrand Besigye (f. 1972), en
hann fluttist fimm ára frá Úganda
til Noregs með foreldrum sínum.
Besigye hefur ekki það útlit sem
maður tengir við dæmigert norskt
skáld, en kannski endurnýjar hann
að einhverju leyti norska ljóðlist.
Besigye er mælskt skáld, orðmarg-
ur eins og afrískir og bandarískir
lærimeistarar hans, Walt Whitman
og Allen Ginsberg.
Besigye hefur aðeins sent frá
sér eina bók. Titilinn er góður: Og
du dor sá langsomt at du tror du
lever (1993), en fyrir hana fékk
hann byijendaverðlaun Taijei
Vesaas í fyrra. Skáld eiga ekki
bara að vera í umræðunni vegna
verðlauna, það eru ekki alltaf bestu
skáldin sem eru verðlaunuð. En
hér er greinilega skáld á ferð.
Cathrine Grondahl (f. 1969) og
Ellen Einan (f. 1931) eru ásamt
Gunvor Hofmo kjörnir fulltrúar
skáldkvenna. Hin fyrrnefnda býður
Arthur Rimbaud upp í dans og sú
síðarnefnda kveðst yrkja á sjálf-
virkan hátt. Hún festir á blað það
sem henni berst annars staðar frá,
kannski að handan.
Kynning norskrar samtímaljóð-
listar í Svíþjóð gefur vissulega
ekki óumdeilanlega mynd af því
sem er að gerast í norskri ljóðlist.
Meðal höfunda sem undirritaður
saknar er Knut Ödegárd, en síð-
ustu tvær Ijóðabækur hans,
Kinomaskinist (1991) og Buktale
(1994), eru til marks um að norsk
ljóðlist er öflug og fer óhikað inn
á nýjar brautir.
Það er engin ástæða til að ætla
annað en norsk skáld taki upp
merki Rolfs Jacobsens og Olavs
H. Hauge og eigi þannig erindi
langt út fyrir hina þröngu dali
Öðruvísilandsins.