Morgunblaðið - 20.07.1995, Blaðsíða 8

8 FIMMTUDAGUR 20. JÚLÍ 1995
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Erfibleikar fisk-'-p^
vinnslunnar
Samtök fiskvinnslustöðva hafa birt útreikninga um
aö tap á frystingu í landi veröi allt aö 10% á þessu ári.
kG£. 0FFls, .
SiÉitijoGsTjnMi
pEflD OR
r\ i iuP
-T-06V l3- Cf}-
GMuklO
ÞETTA er allt í lagi, Arnar minn, Stjáni er alveg tilbúinn að taka alla fiskvinnsluna út á sjó.
10. aldar brjóstnæla finnst við fornleifauppgroft

Morgunblaðið/Golli
RAGNAR Edwardsson fornleifafræðingnr bendir á staðinn í grjóthleðslunni þar sem nælan fannst.
*
Ovæntur fundur
í grjóthleðslu
BRJÓSTNÆLA frá 10. öld fannst
nýlega við fornleifauppgröft að
Hofstöðum í Garðabæ og er þetta
með merkari fornleifafundum síð-
ari ára að sögn Ragnheiðar
Traustadóttur sem hefur umsjón
með uppgreftrinum.
Nælan er úr bronsi og er skreyt-
ingin af Jalangursgerð. Hún fannst
í grjóthleðslu á Hofstöðum og er
merkasti gripurinn sem þar hefur
fundist.
Ragnar Edwardsson fornleifa-
fræðingur, sem vinnur að upp-
greftri á Hofstöðum, telur líkleg-
ast að þar sé undirstöður húss að
finna. Áður var talið hugsanlegt
að um fjárrétt gæti verið að ræða,
en eldstæði og hellulagnir sem
fundist hafa gefa vísbendingar um
mannabústað. Ragnar bendir einn-
ig á að ólíklegt megi teljast að
menn týni dýrum nælum við fjár-
réttir þó auðvitað geti það gerst.
Hann segir ennfremur að öskulög
gefi vísbendingu um að grjóthleðsl-
an sé hlaðin skömmu eftir landnám
og því sé raunhæft að ætla að um
víkingaaldarbæ sé að ræða. Hann
segir að ráðist hafi verið í forn-
leifauppgröftin vegna fyrirhug-
aðrar vegalagningar á síðasta ári.
Komi bæjarrústir frá víkingatí-
manum í ljós er þar um einn merk-
ari fomleifafund á SV-horni iands-
ins að ræða sem nýta mætti í þágu
ferðaþjónustunnar.
Ragnheiður Traustadóttir segir
að önnur næla sömu gerðar hafi
fundist í Birka í Svíþjóð. Nælur
og annað skart frá víkingatíman-
um hefur í langflestum tilvikum
fundist í gröfum en þær geti einn-
ig fundist í húsarústum eins og
Hofstaðanælan sanni.'Hún segir
að menn hafi almennt ekki átt von
Brjóstnælan sem nýverið
fannst við fornleifaupp-
gröft á Hofstöðum er
talin vera frá 10. öld.
á neinu sérstöku í hleðslunni og
því hafi fundur þessi verið því
ánægjulegri.
Gagnrýni á íslensku skaðabótalögin
Læknisfræðilegt
örorkumat betra
en fjárhagslegt
Jón Erlingur Þorláksson
tryggingastærðfræð-
ingur gagnrýnir ís-
lensku skaðabótalögin sem
tóku gildi 1. júlí 1993 í nýút-
kominni bók sinni, Slysabæt-
ur og íslensk skaðabótalög,
og færir rök fyrir því að
heilladrýgra sé að breyta
núverandi örorkumati. Frek-
ar eigi að grundvalla bætur
vegna líkamstjóna á læknis-
fræðilegri örorku, þ.e.
áverkamati, en fjárhagslegu
örorkumati. Allra síst telur
hann ráðlegt að nota fjár-
hagslegt örorkumat í „hinni
þröngu merkingu sem
skaðabótalögin kveða á um“.
Jón Erlingur kveðst telja lög-
in nú „svo gölluð að nauð-
synlegt muni reynast að
breyta þeim“.
Hann styðst í tillögusmíði
sinni við hugmyndir sjö
manna nefndar sem starfaði
um átján ára skeið í Danmörku
við endurskoðun skaðabótalaga,
en þegar til kastanna kom var
ekki farið eftir hugmyndum henn-
ar við gerð skaðabótalaga þar í
landi nema að litlu leyti. Jón Erl-
ingur segir að frumvarpið sem
Iagt hafi verið fyrir danska þingið
hafi um margt verið frábrugðið
tillögum nefndarinnar og því síðan
verið breytt enn frekar í meðförum
þingsins. Við gerð íslensku skaða-
bótalaganna hafi síðan verið farin
sú leið að mestu að þýða dönsku
lögin á íslensku, sem Jón telur
ekki góða latínu við lagasmíði.
„Ég gagnrýni þessi vinnubrögð
og finnst að vinna þurfi lögin hér-
lendis á sjálfstæðari forsendum,
því mér fínnst útkoman ekki ve/a
góð,“ segir Jón Erlingur. „Ég
sendi þingnefndinni sem vann að
skaðabótalögunum hérlendis at-
hugasemdir meðan hún íjallaði um
málið, en þær fengu ekki hljóm-
grunn.“
- Hverjir eru helstu veikleikar
iaganna frá 1993 að þínu viti?
„Allra stærsti gallinn finnst mér
vera að hinum slösuðu er skipt í
tvær fylkingar sem mjög ólíkar
reglur gilda um. Annars vegar eru
börn, unglingar, húsmæður og
aðrir sem vinna ekki fyrir tekjum,
en allt að helmingur þeirra sem
slasast falla undir þennan hatt,
en hins vegar eru þeir sem eru
virkir í atvinnulífinu og hafa aflað
tekna árið fyrir slysið. Lögin gera
ráð fyrir að fyrri hópurinn fái
staðlaðar bætur en seinni hópur-
inn bætur sem miðast við tekjur.
Ég held hins vegar að auðvelt sé
að breyta lögunum þannig að þau
verði ekki aðeins nothæf, heldur
ágæt.“
- Hvaða leiðir á að fara ef ekki
er stuðst við fjárhagslegt örorku-
mat?
„Ég legg til að áðurnefndum
hópum verði slegið saman í einn
hóp og fyrir hann verði notaðar
hliðstæðar reglur og gilda nú um
fyrri fylkinguna. Þetta þýðir að
bætur verði staðlaðar meira heldur
en gert er í skaðabótalögunum og
að meginreglan verði sú að ekki
verði bætt eftir tekjum manna,
heldur eingöngu ef hversu áverk-
inn er mikill. Þá þarf engin fjár-
hagsleg örorkumöt og enga áætl-
un um tekjur slasaðra, sem ein-
faldar framkvæmdina til muna.
Fjárhagslegt örorkumat er ein-
staklingsbundið og ekki er hægt
að sannreyna eftir á hvort rétt
hafi verið metið, vegna þess að
enginn veit hveijar tekjur hins
slasaða hefðu orðið, hefði hann
ekki orðið fyrir slysi. í raun er það
svo, að yfirgnæfandi meirihluti
slysa sem eru bætt, er þess eðlis
Jón Erlingur Þorláksson
► JÓN Erlingur Þorláksson
er fæddur á Ytra-Álandi í
Þistilfirði árið 1926, varð
stúdent frá MA árið 1948 og
Iauk námi í tryggingastærð-
fræði og tölfræði við Kaup-
mannahafnarháskóla 1956.
Hann var fulltrúi á Hagstofu
íslands til 1961 og fram-
kvæmdastjóri Tryggingasjóðs
fiskiskipa frá þeim tíma til
1986. Hann rekur nú sjálf-
stæða tryggingafræðiskrif-
stofu, sem annast m.a. út-
reikninga tryggingabóta fyrir
lögmenn og tryggingafélög.
Hann er kvæntur Sigrúnu
Brynjólfsdóttur og eiga þau
sex börn.
að ekkert bendir tii að tjón hinna
slösuðu sé í hlutfalli við tekjur
þeirra. Flest slysin valda illa skil-
greindum tekjumissi, svo sem
áverkar á hálsi og baki. Stundum
má jafnvel færa fyrir því rök að
láglaunamaðurinn verði fyrir
meira tapi en sá-sem hærri hefur
tekjurnar. Þeir sem meta fjárhags-
lega örorku geta því aldrei dregið
lærdóm af reynslu.“
- En er hægt að afnema fjár-
hagslegt örorkumat að fullu og
öllu?
„Það þarf að vera hægt að gera
undantekningar, því að svo getur
staðið á að staðlaðar bætur eigi
ekki við af sérstökum ástæðum.
Þar má nefna að ef píanóleikari
missir fingur, er vart hægt að
bæta honum upp tjónið miðað við
sömu reglur og aðrir myndu mið-
ast við. Slík tilvik eru hins vegar
að mínu mati mjög fá, þannig að
þau ættu ekki að valda miklum
vanda. Í höfuðatriðum getur ein
regla gilt fyrir alla, auk þess sem
kostir hennar eru fjölmargir. Þessi
aðferð myndi t.d. þýða mikla rétt-
arbót fyrir konur að mínu áliti.
Ég held að hún myndi líka flýta
fyrir uppgjörum og einfalda kerf-
ið.“
Jón Erlingur segir í bók sinni
að hátt í 1.000 líkamstjón séu
bætt á ári og sé bótaupphæðin á
milli 2 og 4 milljarðar króna. Hann
kveðst ekki telja að tillögur sínar
gangi gegn hagsmunum trygging-
arfélaganna en hins vegar liggi
ekki fyrir útreikningar á því
hversu há heildarbótaupphæðin
væri á ári, væri miðað við eina
staðalreglu.
„Ég er ekki viss um að þetta
yrði til hækkunar, og raunar
eflaust oft til lækkunar í samræmi
við það sem gerist í fyrri flokki
núverandi laga sem miðast við
staðalreglu."