Morgunblaðið - 20.07.1995, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 20. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 20. JÚLÍ 1995 25

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
PRÓFSTEINN Á
STOFNANIR EFTA
UTGERÐ togarans Más hefur kært framferði norskra
stjórnvalda gagnvart togaranum, er honum var mein-
að að fá neyðaraðstoð í norskri höfn, til Eftirlitsstofnunar
EFTA í Brussel. Þá segir Halldór Ásgrímsson utanríkisráð-
herra í samtali við Morgunblaðið í dag að breyti Norðmenn
ekki um afstöðu i málinu, muni- íslenzk stjórnvöld kæra þá
fyrir dómstól EFTA í Genf.
Staðhæfingar norskra stjórnvalda, um að reglurnar, sem
aðgerðirnar gegn Má voru byggðar á, komi samningnum
um Evrópskt efnahagssvæði ekki við, eru sérkennilegar. í
meginmáli EES-samningsins er fjallað um frelsi ríkisborg-
ara aðildarríkjanna til að veita þjónustu á yfirráðasvæði
samningsaðila. í bókun með samningnum er sérstaklega
tekið fram að fiskiskip aðildarríkjanna skuli hafa frjálsan
aðgang að höfnum, og eina undantekningin er að hægt er
að banna þeim að landa afla úr umdeildum fiskistofnum.
Það virðist því afar eðlilegt að látið sé reyna á hafnbann
Norðmanna á íslenzk skip, sem veitt hafa í Smugunni, fyr-
ir stofnunum EFTA.
Málið setur EES-samninginn að sumu leyti í nýtt Ijós.
Yfirleitt snúast deilumál, sem snerta samninginn, um sam-
skipti fyrirtækja við ríkisvald í einstöku landi, eða pá um
innbyrðis samskipti EFTA og Evrópusambandsins. I þetta
sinn er hins vegar um viðkvæma milliríkjadeilu tveggja
EFTA-ríkja að ræða.
Meðferð málsins mun því reyna á stofnanir EFTA. Er
þijú ríki gengu úr EFTA um síðustu áramót, spáðu margir
því að trúverðugleiki stofnananna sem óháðra úrskurðar-
aðila myndi bíða hnekki, og var þá meðal annars vísað til
þess hvernig eftirlitsstofnun, sem nær eingöngu væri skipuð
norskum og íslenzkum starfsmönnum, gæti tekið á deilu-
máli Noregs og íslands. Það, hvort stofnanir EFTA reynast
færar um að sýna það sjálfstæði, sem þeim er ætlað í EES-
samningnum, og fjalla um mál togarans Más eingöngu út
frá forsendum samningsins, verður erfiður prófsteinn á þær.
Það er vissulega óheppilegt að alvarleg deila um túlkun
EES-samningsins skuli koma upp milli tveggja náinna vina-
og bandalagsríkja. Þeim mun mikilvægara er hins vegar
að skorið sé úr, og ágreiningurinn sé þar með úr sögunni.
ísland og Noregur þurfa að standa saman, ekki sízt í því
skyni að geta sem EFTA-ríki haft áhrif á þróun EES-samn-
ingsins.
Más-málið er gott dæmi um að EES-samningurinn treyst-
ir réttarstöðu íslands í samskiptum við önnur Evrópuríki.
Um leið minnir þetta mál á nauðsyn þess að ísland uppfylli
til hins ýtrasta skuldbindingar sínar samkvæmt samningnum
og fari að tilmælum stofnana EFTA. Aðeins með því móti
er hægt að byggja rétt á samningnum.
AUKIN RÍKISUMSVIF
AUNDANFÖRNUM árum hefur einkavæðing ríkisfyrir-
tækja verið mjög til umræðu. Fyrrverandi ríkisstjórn
hafði einkavæðingu á stefnuskrá sinni og nokkur árangur
náðist á síðasta kjörtímabili í þeim efnum, þótt hann hefði
mátt vera meiri. Núverandi ríkisstjórn hefur einkavæðingu
einnig á stefnuskrá sinni.
Á sama tíma og stjórnmálamenn boða einkavæðingu ríkis-
fyrirtækja eru umsvif ríkisins í atvinnumálum að aukast,
sennilega án þess að stjórnmálamennirnir átti sig á því.
Ríkið er í atvinnurekstri á ótrúlegustu sviðum atvinnu- og
viðskiptalífs. Þannig hefur rikið tekið sér fyrir hendur að
selja talstöðvaloftnet og Ieigja út farsíma, svo að dæmi séu
nefnd um athafnasemi Pósts og síma. Ánnað fyrirtæki í
eigu opinberra aðila, SKÝRR, eykur stöðugt umsvif á sínu
starfssviði.
Einkavæðing er ekki nema orðin tóm, ef ríkið eykur
umsvif sín á nýjum sviðum atvinnu- og viðskiptalífs, jafn-
vel þótt á sama tíma sé unnið að því að selja ríkisfyrirtæki
í eidri greinum. Líklega hefur engin ríkisstjórn mótað þá
stefnu, að ríkið skuli auka umsvif sín í atvinnumálum á
sviði fjarskipta og tölvuvinnslu. Það hefur gerzt þrátt fyrir
það.
Það er tímabært, að ríkisstjórn og Alþingi átti sig á því,
að atvinnuumsvif ríkisins eru að aukast á nýjum tæknisvið-
um og að það er tími til kominn að taka í taumana. Það
eru ekki frekar rök fyrir ríkisrekstri á sviði ijarskipta og
tölvuvinnslu en í útgerð eða siglingum.
FISKLEY SIS-
GUÐINN
Afmælisorð
Blair í boði
Murdochs
TONY Blair, formaður
breska Verkamanna-
flokksins, sagði í
ávarpi á ráðstefnu sem haldin
er á Hayman-eyju við Ástralíu
á vegum fjölmiðlasamsteypu
Ruperts Murdochs, að þörf
væri á breyttum samskiptum
flokks síns og dagblaða í Bret-
landi. Margir stuðningsmanna
flokksins telja að þau sam-
skipti hafi kostað flokkinn
sigur í síðustu þingkosning-
um.
Blair sagði að breytingar
hefðu orðið í herbúðum
beggja aðila, og að fortíðin
ætti að vera að baki. Hvorug-
ur aðilinn hefði áhuga á að
skipst yrði á stefnumálum og
stuðningsyfirlýsingum, en
hvor yrði að vita hvar hinn
stæði.
Það væri kominn tími til
að Verkamannaflokkurinn og
Murdoch næðu sáttum. Sá
síðarnefndi kom illa við kaun-
inn á vinstrimönnum í flokkn-
um 1986 þegar hann sagði
prenturum upp störfum og
neitaði að viðurkenna stéttar-
félög þeirra.
Ekki til marks um
breytta stefnu
Aðstoðarmenn Blairs sögðu
að hvorki bæri að skilja orð
hans sem viðvörun til
Murdochs né sem merki um
breytta stefnu Verkamanna-
flokksins gagnvart samsteyp-
unni.
Tony Blair
AFRANNSÓKNA-
STOFNUN á aldar-
Ijórðungsafmæli á
þessu ári og heldur
uppá það með 150 þús.
tonnum, en tók við úr stjórnleysinu
453 þús. tonnum 1971, en það ár
lagði Hafrannsókn fram tillögur sínar
um samdrátt í afla og svæðafriðun
fyrir ungfisk.
Þjóðin hélt þetta fyrir „vísindi",
og var alsæl að eiga nú framtíð hinna
mikilvægu þorskveiða undir verndar-
væng vísinda og þurfa ekki lengur
að búa við óvissu í þorskbúskapnum.
Það var vissulega lokkandi loforð
stofnunarinnar um 500 þús. tonna
jafnstöðuafla eftir 1992, ef ráðgjöf
stofnunarinnar væri fylgt.
í þorskbúskapnum hafði það geng-
ið svo til í stórum drætti sagt undir
náttúrunni, að það skiptust á nokkur
aflaár og síðan tóku við önnur álíka
mörg aflaleysisár og þá tók þorskafl-
inn að glæðast á ný. Þetta gekk einn-
ig líkt þessu á vélbáta- og togaratím-
anum fram til 1952, að svonefndur
Nýsköpunarfloti, íslenzkra báta- og
togara og erlendra togara var kominn
í sóknina. Nú er rétt að minna lesand-
ann á það, að það er sitthvað út-
gerðardæmi og fiskistofnsdæmi. Það
fyrra snýst um hagkvæmni í útgerð
og sókn í aflann, en hið síðara hvað
veitt er mikið magn úr stofninum,
og um það snýst allt málið hér. Ný-
sköpunarútgerðin var strax á hausn-
um af ýmsum orsökum, en það kem-
ur ekki hér við sögu, heldur gerðist
undur, í sókn þessa flota. í rétt tutt-
ugu ár, 1952-72, gaf íslenzka þorsk-
slóðin, sem fyrst var ekki nema 43
þús. ferkm en uppúr 1961 75 þúsund
ferkm, af sér jafnstöðuþorskaflann
438 þús. tonn. Þorskurinn féll aldrei
á þessu tímabili í ördeyðu, eins og
gerst hafði í fiskveiðisögunni fram
að þessum tíma. Ársaflinn fór eitt
ár niður í 338 þús. tonn og annað í
380 þús. tonn, en lá annars á bilinu
400-450 þús. Þrjú ár fór hann yfir
500 þús. og náði 546 þús. tonnum
mest. Síðasta ár þessa sóknartíma,
okkar og útlendinganna, 1971, var
aflinn 453 þús. tonn.
Á árinu 1971 fórum við íslending-
ar að beijast í því að reka útlendinga
út fyrir 50 sjómílurnar, því að þeir
tóku þriðjung og sum árin helming
þess afla, sem miðin gáfu. Það var
náttúrlega fiskimönnum og allri þjóð-
inni mikið gleðiefni þegar þetta tókst,
og við fengum þar 216 þús. ferkm
fiskislóð til að eija einir, og vorum
þess albúnir að taka til okkar hlut
útlendinganna. Við töldum víst að
okkur bæri að halda uppi sömu sókn
og þegar útlendingarnir eijuðu miðin
með okkur, og þau höfðu gefíð jafn-
stöðuaflann, 438 þús. tonn, í tuttugu
ár. Þar sem menn vissu þetta ein-
dæma í íslenzkri fiskveiðisögu að
fiskur héldist í þessu aflamagni svo
langan tíma, og væri eðlilegt að
álykta að þetta væri sú eijun, sem
íslenzk þorskmið þyrftu, ef þorskur
ætti að haldast á þeim, og fyrri
gangurinn fjagra og fimm ára fall
og ris á víxl væri úr sögunni með
400-450 þús. tonna grisjun árlega.
Kemur þá ekki Hafrannsókn yfir
okkur eins og finngálkn ofan af fjöll-
unum og tilkynnir að hún sé nú „vís-
indalega“ í stakk búin að stjórna fisk-
veiðum á íslandsmiðum og hefur
engar vöflur á, leggur fram tillögur
um samdrátt í aflabrögðum með stór-
felldum svæðafriðunum
fyrir ungflsk. Ég var mikið
viðriðinn fískveiðimál á
þessum árum, hélt úti svo-
nefndri Sjómannasíðu í
Morgunblaðinu og vann
við Ægi, tímarit Fiskifélagsins. Það
greip mig strax að það væri óheilla-
ráð að safna saman ungflski á ein-
angrunarsvæðum og þar með frá
öðrum hlutum þorskstofnsins úr veið-
unum. Mér var strax spurn hvort við
værum ekki að íjúfa með ófyrirsjáan-
legum afleiðingum lífkeðjuna í þorsk-
lífínu. Þá var mér og spurn, hvaða
trygging væri fyrir því, að ungfískur-
inn hefði nóg æti á þessum svæðum.
Ég skrifaði grein 1975 þar sem ég
spurði um þekkingu á „beitarþoli"
íslenskra sjávarhaga. Ég taldi þá
þekkingu nauðsynlega ef stjórna
ætti þorskveiðum í þeim mæli sem
Hafrannsókn ætlaði sér. Þessu svar-
aði náttúrulega enginn enda voru
mm , v L'lkj vísindaleg, ég vitnaði
einfaldlega til þess að enginn bóndi
setti á lömb til ejdis án þess að þekkja
heyforða sinn. Ég var og mjög harð-
orður á því að við ættum að halda
uppi sömu grisjun og á tímabilinu
1952-72 og grisja með 400-450 þús.
tonna veiði og veiða sem jafnast úr
stofninum, ekki vernda einn hluta
hans, hugsanlega á kostnað annars
hluta. Fyrsta verk Hafrannsóknar
1971 var að gera úttekt á stofninum
sem hún tæki við, en hún taldi sig
vel búna til talningar og vigtunar.
Hafrannsókn taldi í stofninum 873
milljónir ungfiska 1-2 ára. Allur
væri stofninn að þyngd 1,5 milljónir
tonna, þar af hrygningastofninn 700
þús. tonn.
Þetta sýndist allgóður þorskbú-
skapur og ekki ástæða til breyttra
búskaparhátta, þar sem síðasta árið,
1971, hafði þorskaflinn verið 453
þús. tonn okkar og útlendinga.
Lúðvík Jósefsson, sem var sjáv-
arútvegsráðherra, tók illa aflasam-
dráttartillögum Hafrannsóknar en
féllst þó á svæðafriðanir í því skyni.
Aflabrögðin á miðunum drógust sam-
an bæði með friðununum á góðum
aflasvæðum og við íslendingar búnir
að hamla veiðum útlendinganna
verulega.
Okkar afli dróst saman um 25
þús. tonn á árinu 1972 og afli útlend-
inganna um 30 þús. tonn. Þar með
var hafin sú aflasamdráttar- og ung-
fisksfriðunarstefna sem enn er í full-
um gangi og á því 25 ára afmæli
um_ þessar mundir.
Á 20 ára stjórnunarafmæli Haf-
rannsóknar bar ég saman heildar-
þorskafla af íslenskum þorskmiðum
og 20 áranna fyrir hennar stjórn-
unartíð. Á fyrra tímabilinu 1952-72
hafði 43-75 þús. ferkm þorskslóð
gefið af sér 8.763.000 tonn þorsks,
en Hafrannsóknartíminn, þorskslóð-
inn þann tíma 216 þús. ferkm (50
sjómílurnar) og síðan 758 þús. ferkm
(200 sjómílur) - gefið af sér
7.182.000 tonn þorsks. Munurinn þá
orðinn 1.581.000 tonn eða rétt um
80.000 tonnum árlega. Hrygningar-
stofninn, sem hafði verið 700 þús.
tonn, var fallinn niður í 300 þús. tonn.
Það hafði fljótt mátt greina að
Hafrannsókn hafði tekið ranga
stefnu. Árið 1974 vildi Hafrannsókn
fara að sjá árangur á svæðafriðunum
sínum á ungfiski ársins frá 1971 og
taldi saman þriggja ára fisk í þorsk-
stofninum til að vita hvernig ti! hafi
tekist um þessar 873 milljónir ung-
físka 1-2 ára. Það reyndust ekki
hafa komist lífs af í þriðja árganginn
nema 342 milljónir fiska.
Þar sem ungfískur 1-2 ára
er ekki veiðanlegur, var
ekki hægt að kenna veiðun-
um um þetta fall og það
var ekki nóg um þetta held-
ur virtist hafa orðið viðkomubrestur
í öllum árgöngum og Hafrannsókn
gaf út sína frægu tilkynningu
„Þorskstofninn í gereyðingarhættu".
Jafnframt þessu lagði Hafrannsókn
fram áætlun um 500 þús. tonna jafn-
stöðuafla eftir 1992 ef ráðgjöf henn-
ar væri fylgt.
Menn urðu skelfingu lostnir og
möskvar voru stækkaðir í vörpum
og svæðafriðanir stórauknar, teknar
góðar fískislóðir af flotanum allsstað-
ar við landið og það tókst að draga
saman þorskaflamagnið. Árið 1978
Var aflinn kominn niður í 328 þús.
tonn og þótti nú mörgum lítið leggj-
ast fyrir 758 þús. ferkm þorskslóðina
- ungann úr Norðaustur-Atlandshafi
sem við höfðum þá orðið einir til
umráða. í sömu tilkynningu var
hrygningarstofninn sagður „aldrei
minni“.
Fylgni
Það er lygimál, sem margur mælir
að ráðgjöf Hafrannsóknar hafi ekki
verið fylgt. Um er að ræða sem svar-
ar 85% fylgni. Árið 1992 gerði Ha-
frannsókn sjálf úttekt á fylgninni og
sagði þá þorskafla umfram ráðgjöf
nema 500 þús.Tonnum. Heildaraflinn
var þá orðinn undir ráðgjöf Hafrann-
sóknar frá 1971 7.182.000 tonn og
þessi 500 þús. tonn því ekki nema
14% skortur á fullri fylgni. Menn
hafa átt það til að reikna þetta dæmi
á ýmsa vegu og nenni ég ekki að
elta ólar við það, því að það er aðal-
atriðið, að fylgnin, hvort sem hún
er reiknuð 80 eða 85% hefur ekki
skilað sér í neinu nema öllu verra
en áður var. Þetta gæti ekki hafa
skeð nema af því að fiskveiðistefna
sem Hafrannsókn tók 1971 hafi ver-
ið röng stefna. Þegar sjávarútvegs-
ráðherra talar um að auka fylgnina
í 100%, er komið upp það sama og
hjá sjúklingi sem gefið hafí verið
árlega 80 eða 85 glös af sama meðal-
inu og hann væri að tærast af því í
beinagrind, þá kæmi læknirinn og
yki meðalagjöfina í 100 glös. Menn
geta glatt sig yfir því að Þorsteinn
er ekki í heilbrigðisgeiranum. Með
aukinni fylgni stefnir Þorsteinn trú-
lega að því að ná árið 2000 aldamóta-
aflanum árið 1900.
Vanþekking
Uppúr 1980 þegar óyggjandi var
orðið að nýliðunin skilaði sér ekki
samkvæmt áætlunum Hafrannsókn-
ar og fiskur tekinn að léttast sifellt
í árgöngum og hrygningastol'ninn
yngdist og dróst saman fóru fiski-
fræðingar og líffræðingar að færa
fiskifræðileg og líffræðileg rök fyrir
rangri stefnu Hafrannsóknar. Það
gekk maður eftir mann í skrokk á
Hafrannsókn.
í allri þeirri hríð, sem gerð var að
Hafrannsóknastefnunni, og hún mest
á árunum 1982-1985, kom í ljós og
viðurkennt állt af flestum sérfræðing-
um Hafrannsóknar, að það var æði
margt sem stofnunina vantaði að vita
um vistkerfi þorsksins til stjórnunar,
er nema von að maður spyiji sig:
hvílík ofdirfzka hefur það ekki verið
af stofnuninni að taka til að stjórna
þorskveiðum 1971 með alla þá van-
þekkingu í faiteskinu
sem í ljós kom: Það
vantaði þekkingu á
fæðumagni einstakra
sjávarhaga og þar með
þekkingu á vaxtarskil-
yrðum, þá vantaði og
þekkingu á því, sem
gerðist á klakstöðvun-
um, og þá af hveiju lít-
ill stofn átti til að skila
betra klaki en stór, þá
var og ekki heldur
þekkt af hveiju mikið
seiðamagn skilaði sér
ekki í ungfíski, og ekki
heldur var það þekkt
af hveiju mikill ung-
fískur skilaði sér ekki
af friðunarsvæðunum
inní þriggja ára fisk í
veiðunum, ekki heldur
var þekkt hver áhrif
einn fískstofn hafði á
annan, né heldur inn-
byrðisáhrif í stofninum
sjálfum, til dæmis hvað
stórfiskur æti undan
sér, og ekki heldur
þekktu menn náttúru-
legan dánarstuðul
þorsksins, gáfu sér
þann stuðul út í bláinn.
Reiknilíkön
Þegar nú öll þessi
vanþekking lá á borði
manna, var tekið til við
að spyijast fyrir um
reiknilíkön stofnunar-
innar, og hveijar líkur
væru á því, að þau
gætu reynzt haldgóð
undir allri þessari vanþekkingu á lí-
fríkinu. Fiskveiðireiknilíkön eru sett
þannig saman, að menn gefa sér
stærðfræðilegar hugmyndir um ein-
staka þætti lífríkisins, sem sé allt það
sem fyrr er nefnt, fæðumagn, vöxt,
æxlun, ijölgun og náttúrulegan
dauða. Þessar stærðfræðilegu hug-
myndir um vistkerfi þorsksins, eru
síðan samhæfðar þannig að eitt reki
sig ekki á annars horn í líkaninu,
þá er komið að því að forrita tölvuna
með þessum stærðfræðitáknum. Töl-
van vinnur síðan skilmerkilega úr
þessum hugmyndastærðum, sem hún
hefur verið mötuð á.
Þegar það var vitað að Hafrann-
sókn gerði sér hugmyndir um vist-
kerfi þorsksins en bjó ekki við þekk-
ingu á því, bárust böndin að því að
reiknilíkön Hafrannsóknar væru
skökk að gerðinni til og í því sam-
bandi bent á, að reiknilíkanið gæti
ekki verið rétt, ef það sýndi að fjölga
ætti á slóð, þar sem fiskur væri far-
inn að hægja vöxt, en það var ein-
mitt að gerast á okkar uppeldisslóð
að fiskur léttist í árgöngum. Til að
einfalda þetta, tóku menn dæmi af
bónda, sem fengi árlega rýrari dilka
úr högum sínum og brigðist við því
með því að reka sífellt fleiri lömb á
fjall. Reiknilíkanið sögðu menn að
ætti að sýna sömu niðurstöðu og
bóndans, fækka bæri fískum á slóð-
inni, ef það gerði þetta ekki væri það
vitlaust.
Stjórnvöld
Þegar litið er til stjórnvalda, báru
þau misjafnan hug til Hafrannsókna-
stefnunnar en tóku þó mark á henni
og sögðust eiga von á því að hún
skilaði auknum jafnstöðuafla, 500
þús. tonnum, eins og hún lofaði.
Ekki er því að neita að stjórnvöldum
óx oft í augum samdrátturinn, en
hann kom oft á tíðum illa saman við
fjárhagslífið í ríkiskassanum .
Þá var og það við að etja hjá stjórn-
völdum, að almenningur í landinu
lifði í þeirri trú að fiskvernd fælist
einvörðungu í því að veiða ekki fisk,
þótt íslenzkum almenningi ætti að
vera fullkunnugt að náttúran var
annarar skoðunar og hafði um aldirn-
ar þegar lítil var sókn, fellt stóra
stofna í ördeyðu. Þá stóð og almenn-
ingi ógn af veiðigetu flotans, og vildi
ekki skilja að henni hafi aldrei verið
beitt á þorskinn eftir 1971, og nú
er stór hluti flotans horfinn úr þorsk-
sókninni og sækir í aðrar fisktegund-
ir, og á í þeirri sókn í vandræðum
með að koma niður veiðarfærum í
karfa-, grálúðu- eða rækjuveiðum
fyrir þorski, sem ekki má veiða.
Hægt er að fyrirgefa stjórnvöldum
fram undir 1980, að þau tóku ekki
af skarið og fyrirskipuðu betri nýt-
ingu þorskslóðarinnar, því auðvitað
náði þetta ekki orðið nokkurri átt að
taka ekki nema 2-300 þús. tonna
afla af 758 þús. ferkm í Norðaustur-
Atlantshafi, sem við höfðum orðið til
umráða.
Þó er þess að geta að Steingrímur
Hermannsson verður sjávarútvegs-
ráðherra, 1980, og hann er eins og
menn vita allra átta, og hefur níu
líf, annars hefði hann verið drepinn.
Hann hleypti nefnilega aflanum upp
1980 í 435 þús. tonn, og 1981 í 469
þús. tonn.
Hafrannsókn gekk nú úr öllum
ham, og með henni almenningur,
ætlaði maðurinn að veiða síðasta
þorskinn. Steingrímur guggnaði.
Strikið Var sett snarlega niður í 388
þús. tonn 1982, og 299 þús. tonn
1983. Jafnt þessum aflasamdrætti
var tekið upp skrapdagakerfi á fisk-
veiðiflotann og næst var sett sókn-
armark á flotann, þá sóknarmark og
aflamark og síðan loks það kvóta-
kerfi sem nú ríkir.
Allri gangrýni hafa
sjávarútvegsráðherrarnir
Halldór og Þorsteinn svar-
að með orðum Steingríms,
sem hann fann upp fyrir
þau vélmenni, sem á eftir honum
komu: „Við höfum ekki annað til að
standa á en Hafrannsóknastefnuna."
I þessu sambandi er rétt að minna
á, að orðið gapuxi merkir mann, sem
gapir hálfvitalega uppí viðmælanda
sinn og mælir sífellt sömu orðin.
Stjórnvöld hafa ekki opinberlega
gagnrýnt Hafrannsóknastefnuna
fyrr en 1992, að Davíð forsætisráð-
herra sagði: „Of mikið um ályktanir
og jafnvel ágiskanir", í skýrslum
Hafrannsóknar. Hafrannsókn brást
hart við: „Ný skoðun muni engu
breyta“.
Mig minnir að það væri í þennan
mund að fenginn var enskur sjávar-
líffræðingur til að kíkja á fiskveiðilík-
an Hafrannsóknar. Það er kannski
misminni mitt, en ég man ekki betur
en til þessarar endurskoðunar veldist
prófessor, sem lagt hafði grunninn
að fiskveiðilíkani Hafrannsóknar.
Mér er ekki kunn önnur endurskoðun
utanfrá en þessi.
Undarlegt er það að þingheimur
og stjórnvöld skyldu kokgleypa þetta
aflamark Þorsteins, 150 þús. tonn.
Þingheimur sneri sér strax að því
að skipta þessum tonnum milli fiski-
manna. Ekkert heyrðist heldur úr
atvinnuveginum. Það er eins og allir
nema Kristinn Pétursson séu orðnir
sáttir við Hafrannsóknaraflann, en
getur þjóðin, og fyrir hennar hönd
fjármálaráðherra verið sátt við þessi
aflabrögð, hlýtur hann ekki að spyija
flokksbróður sinn og samráðherra,
hvort það felist einhver áhætta í því
að bregða frá þessu lágmarki. Það
gæti ekki farið verr en orðið er. Nú
væri mál að fara að nýta þorskslóð-
ina betur en gert hefur verið. Ótta-
legt slys var þetta að fá hann Þor-
stein ofaní Halldór. Það er í þorsklíf-
inu eins og fyrir þjóðinni á 15. öld
að fá stórubólu ofaní svartadauða.
Þriðjungur þjóðarinnar fórst í hvor-
um faraldrinum fyrir sig.
Þessi svæðafriðun ungfisks sam-
fara aflasamdrætti af öðrum hlutum
stofnsins hefur reynzt okkur óheilla-
stefna án nægrar vitneskju um lífrí-
kið, hefur stefnan ekki fært okkur
annað en fall í ungfiski, rýrari milli-
fisk og rýrari hrygningarstofn, í stað
þess sem verið hefði ef við hefðum
eijað slóðina með náttúrulegum
hætti. En það er á fleira að h'ta en
hvernig til hefur tekizt um það, sem
við köllum eigin þorskstofn.
Þorskslóðin á Norðaustur-Atlants-
hafi hefur gefið af sér um áratugi
árlegan þorskafla, sem numið hefur
einni milljón og fimmhundruð þúsund
tonnum. Við erum með til umráða
stóran hluta af þessari víðáttumiklu
og gjöfulu þorskslóð og teknir að
nýta hana með hundrað og fimmtiu
þúsund tonnum. Tímabundnar mæl-
ingar Hafrannsóknar hér við landið
gefa litla vísbendingu um afla á þess-
ari víðáttuslóð, þar sem þorskur rás-
ar um og gengur á tíðum hratt milli
veiðisvæða. Við megum ekki lengur
hirða fisk úr þeim göngum og þær
fara oft ósnertar framhjá okkur, eða
til baka þaðan sem þær komu (Græn-
Iandsgöngur).
Það er komið upp fyrir okkur í fisk-
veiðimálunum hið sama og gerðist á
svonefndum haftaárum 1930-40, við
sitjum uppi með forheimskaða ker-
fiskarla flækta í sinni eigin kerfis-
þvælu, jafnt í líffræðilegum hluta físk-
veiðanna og þeim raunhæfa.
Til þess að bijóta þetta vitleysis-
kerfi upp líffræðilega og í veiðunum
er ekki nema ein leið, og hún er sú
að lofa fískiflotanum í eitt ár að sýna
hver veiðanlegur afli kunni að vera á
okkar 758 þús. ferkm veiðislóð, og
taka síðan upp 4-500 þús. tonna ár-
lega nýtingu og skipta því magninu
á flotann.
Það dettur engum í hug að beita
árlega allri veiðigetu flotans á þorsk-
slóðina, þótt hún sé orðin víðáttumik-
il. Hinsvegar verðum við að leggja
þeim hugsunarhætti að halda að
þorskveiðar okkar snúist lengur ein-
vörðungu um gömlu hefðbundnu
slóðina næst landinu. Uppeldistil-
raunir eigum við að leggja af þar til
við höfum þekkingu til þeirra til-
rauna.
Það hljóta því allir að sjá
hvaða skoðun sem menn
annars kunna að hafa á
fiskveiðimálum, að 150
þús. tonna nýting á 758
þús. ferkm auðugri þors-
kveiðislóð er hlægileg vitleysa. Það
getur orðið spurning hvenær ESB
ræðst inn á okkur með þessari nýt-
ingu á þorskveiði í Norðaustur-Atl-
antshafi. Við veiðum aldréi síðasta
þorskinn úr sjónum, það er ekki
hægt, en á landi er vonandi að síð-
asti þorskurinn heiti Þorsteinn.
Hver sem framvindan verður þá
má kalla það staðreynd að Hafrann-
sóknastefnan sé búin að hafa af þjóð-
inni á þessum 25 árum eins og 200
milljarða með því að halda ekki áfram
sömu grisjun og veiðimunstri og á
árunum 1952-72. 80 þús. tonna afla-
munur árlega í 25 ár gæti svarað til
þessarar milljarðatölu.
Höfundur er rithöfundur.
En sá hluti ræðu Blairs sem Ijall-
aði um eignarhald á íjölmiðlum var
af mörgum þingmönnum túlkaður
sem tilraun til þess að sýna að Verka-
mannaflokkurinn hefði íjarlægst þá
stefnu reglugerða og hafta sem hann
eitt sinn hafði.
Blair sagði að flokkurinn hefði
snúið baki við stefnumálum sem
hefðu gert að verkum að kjósendur
sáu sér ekki fært að greiða honum
atkvæði í byijun níunda áratugarins.
„Gömlu vinstri lausnirnar sem
byggðu á nákvæmri efnhahagsskipu-
lagningu og ríkisforsjá ganga ekki
upp,“ sagði hann.
Þetta mun að öllum líkindum falla
í góðan jarðveg hjá ijölmiðlasam-
steypu Murdochs, sem hefur harð-
lega gagnrýnt drög að lagafrum-
varpi, sem breska stjórnin hefur ný-
lega kynnt, um að takmarka leyfilegt
eignarhald eins aðila við 10% af
fjölmiðlamarkaðnum í Bretlandi.
Blair tók skýrt fram að hann væri
andvígur því að eitt fyrirtæki næði
of miklum völdum á markaði sem
ætti að einkennast af ijölbreytni og
dreifðu eignarhaldi. Hins vegar yllu
hugmyndir breskra stjórnvalda hon-
um „áhyggjum" af hlutverki þeirra
sem væntanlega myndu setja reglur
um ijölmiðla, og fá þannig „gífurleg
völd.“
Tal Blairs um þörf á bættum sam-
skiptum flokksins við samsteypu
Murdochs þótti skyggja á önnur atr-
iði ræðunnar, sem Blair taldi vera
einhveija þá mikilvægustu sem hann
hefur haldið að undanförnu
Atyrti „kunningjasamtökin“
Hann sagði meðal annars að marg-
ir þeir sem studdu íhaldsflokkinn á
níunda áratugnum væru róttækling-
ar sem vildu andæfa stuðningi vinst-
rimanna við ráðandi öfl í þjóðfélag-
inu. Þá fordæmdi hann breska þing-
ræðið sem „herfilega úrelt“, og atyrti
„kunningjasamtökin“, sem væru
hvað augljósust í lávarðadeild þings-
ins, fjármálahverfinu í London, rétt-
arkerfinu og í háskólunum í Oxford
og Cambridge.
Blair sagði nauðsyn á skoðana-
skiptum milli hægri og vinstri manna,
Tony Blair, formaður
breska Verkamanna-
flokksins, ávarpaði ráð-
--------7----------1-
stefnu á vegum fjöl-
miðlakóngsins Ruperts
Murdochs
og að Verkamannaflokkurinn væri
eini flokkurinn sem gæti endurreist
öryggið sem fælist í styrku samfé-
lagi á tímum örra breytinga, þegar
brestur væri kominn í hefðbundnar
stofnanir á borð við kirkjuna, fjöl-
skylduna og ríkisstjórn.
Hann 'fordæmdi nýju hægri stefn-
una fyrir að hafa yfirsést þeir brest-
ir .sem komnir væru í samfélagið og
að bjóða ekki önnur úrræði en efna-
hagslega fríhyggju „sem öf oft leiðir
til græðgi, sjálfdæmishyggju og fé-
lagslegs og siðferðilegs ábyrgðar-
leysis."
Blair sagði að hinir sterku og vald-
amiklu gætu séð um sig sjálfír.
„Skortur á reglum kemur harðast
niður á þeim veiku og varnarlausu. <
Fyrstu fórnarlömb samfélagshruns
eru oftar en ekki þeir sem eru fátæk-
ir og fá engin tækifæri."
Það sem vantaði
Dagblaðið The Sun, sem selst í
rúmum Ijórum milljónum eintaka á
dag, er mest selda dagblað í Bret-
landi og í eigu Murdochs, hrósaði
Blair sem manni með framtíðarsýn.
„Eins og skipstjóri á skipi í sjáv-
arháska hefur Blair lagt á ráðin um
nýja, vogaða siglingaleið," sagði í
leiðara blaðsins á mánudaginn.
Það sagði ennfremur að Blair hafi ^
komið orðum að því sem hefði vantað
í bresk stjórnmál allt of lengi; sið-
ferðilegt markmið; sjálfsvirðingu sem
gæfi af sér virðingu fyrir öðrum;
framtakssemi, en um leið skyldur við
annað fólk.
• Byggt á The Daily Teiegraph og Reuter.
Hafrannsókn
hafði tekið
ranga stefnu
Ásgeir Jakobsson
Það má kalla það staðreynd, segir
Ásgeir Jakobsson, að Hafrann-
sóknastefnan sé búin að hafa af
þjóðinni um það bil 200 milljarða
á þessum 25 árum.
Samdráttur
komið illa við
ríkiskassann