Morgunblaðið - 25.07.1995, Blaðsíða 34
34 ÞRIÐJUDAGUR 25. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
ÁSGEIR Þ.
ÓLAFSSON
+ Ásgeir Þ. Ólafs-
son fæddist i
Keflavík 28. októ-
ber 1902. Hann lést
í Borgarnesi 15. júli
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Ólafur V. Ófeigs-
son, kaupmaður og
útgerðarmaður þar
og kona hans Þór-
dís Einarsdóttir frá
Kletti í Geiradal.
—* Systkini Ásgeirs
eru: Bragi, f. 1903,
d. 1983, Halldóra,
f. 1906, og Vilborg,
f. 1918, d. 1978.
6. september 1930 kvæntist
Ásgeir Guðrúnu Svövu Árna-
dóttur Eiríkssonar, kaupmanns
og leikara í Reykjavík, og konu
hans Vilborgar Runólfsdóttur.
Synir þeirra eru Ólafur Árni,
verkfræðingur í Texas, kvænt-
ur Guðrúnu Ottósdóttur, eiga
þau þrjú börn, Bragi, tannlækn-
ir í Reykjavík, kvæntur Eddu
Hinriksdóttur, eiga
þau þrjú börn; og
Ásgeir starfsmaður
Kaupfélags Borg-
firðinga. Fyrir
hjónaband átti Ás-
geir dótturina Her-
dísi hjúkrunarfræð-
ing, sem er gift og
búsett i Englandi.
Ásgeir lauk emb-
ættisprófi frá Dýra-
læknaháskólanum í
Hannover árið
1927, var aðstoðar-
dýralæknir í
Reykjavík 1927-28.
Hann var skipaður dýralæknir
í Vestfirðingafjórðungi 1928.
Hann var héraðsdýralæknir í
Borgarfjarðarumdæmi Vest-
firðingafjórðungs 1947-60 og
í Mýrasýsluumdæmi frá
1960-72 er hann lét af störfum.
Útför Ásgeirs fer fram frá
Borgarneskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.
ÁSGEIR Þ. Ólafsson, fyrrverandi
héraðsdýralæknir, tengdafaðir
' minn, er látinn í hárri elli, 92 ára.
Aðrir munu Qalla um ættir hans
og æviferil en mig langar að rifja
upp örfá minningarbrot um sam-
verustundir með honum og hans
elskulegu konu, Guðrúnu Árnadótt-
ur, undanfarin rúm 30 ár.
Fyrsta minningin er eiginlega frá
því er ég kom ásamt manni mínum,
syni þeirra, á fögrum haustdegi
seint í október árið 1962 í sextugs-
afmæli’ Ásgeirs. Eg sé þau ljóslif-
andi fyrir mér glöð í bragði og
* glæsilega klædd taka á móti vinum
sínum og ættingjum, en þau voru
afar vinmörg og vinsæl hjón. Næsta
minning er frá því er þau koma úr
vel heppnaðri för til Noregs síðla
sumars 1963, en þar hafði Ásgeir
verið gerður heiðursfélagi norska
dýralæknafélagsins og þótti honum
mjög vænt um þann heiður. Næstu
árin vorum við tíðir gestir hjá þeim
í Borgamesi og var ævinlega jafn-
vel. tekið á móti okkur og oft dvöldu
bamabörnin hjá þeim tíma og tíma.
En best kynntist ég Ásgeiri
tengdaföður mínum er við hjón
fluttumst í Borgarnes árið 1970.
Við eignuðumst fljótlega hesta og
fórum að stunda hestamennsku.
! Ásgeir sýndi því áhugamáli okkar
strax mikinn áhuga, enda var hann
sjálfur mikill áhugamaður um
hesta, hafði ferðast fyrri hluta
starfsævi sinnar á hestum, og átti
góða hesta og fór mjög vel með þá.
Einnig var hann nákvæmur í allri
umgengni við hesta. Þó töluverður
aldursmunur væri á okkur Ásgeiri
og við ólík um margt urðum við
fljótlega mjög góðir vinir og gátum
spjallað um marga hluti, en oft bar
þó hesta á góma.
Ásgeir missti konu sína Guðrúnu
Ámadóttur fyrir sléttum tveimur
árum og saknaði hennar mjög. Ég
minnist Ásgeirs ævinlega sem hins
4 mesta heiðursmanns. Blessuð sé
minning hans.
Edda Hinriksdóttir.
Hann afi Ásgeir er dáinn. Tilvilj-
animar geta verið skrýtnar. Það
voru nákvæmlega tvö ár og einn
dagur frá því amma Gúlla dó, og
er því gott að vita til þess að nú
sé hann kominn til hennar.
Ég man þegar ég settist niður
j og ætlaði að fara að skrifa minning-
' argrein um hana ömmu Gúllu, þá
. var ég ætíð farin að skrifa um þau
* bæði. Og þannig er það með þessa
minningargrein líka. Það var nefni-
lega þannig með þau ömmu og afa,
að ekki var hægt að nefna annað
þeirra nema að nefna hitt líka, tal-
að var jöfnum höndum um ömmu
Gúllu og afa Ásgeir, eða eins og
sonur minn kallaði þau bæði í sömu
i andránni „ömmu Gúllu afa“. Afi
Ásgeir starfaði sem dýralæknir og
hafði aðsetur í Borgarnesi. Ekki
ætla ég að gera grein fyrir starfs-
ævi hans sem dýralæknis þar sem
ég man aðeins síðustu árin sem
hann starfaði sem dýralæknir, en
hann lét af störfum árið 1973 og
þá fluttust þau til Reykjavíkur.
Það kom oft fyrir að ég fékk að
fara í Borgarnes sem lítil stelpa og
dvelja hjá ömmu og afa. Nokkur
minningarbrot koma upp í hugann
á þessum tímamótum frá þessum
heimsóknum, en ég var fimm til sex
ára. Fékk ég þá að fara í vitjanir
með honum. Man ég sérstaklega
eftir einni eftirminnilegri vitjun er
við fórum að skoða svín á Brúar-
landi og þótti mér það mjög
skemmtilegt.
Einnig man ég eftir því er komið
var með hund til hans heim í Borg-
arnes, en það þótti honum alger
óþarfi að vera að koma með svona
smádýr til lækninga og var hann
ekki blíður á manninn við aumingja
eigandann, en afi átti það til að
stökkva upp á nef sér, ef sá gállinn
var á honum. Mér þótti mjög gam-
an að fá hundinn í heimsókn og þá
mildaðist afi. Afi hafði gaman af
því að fara á skauta og átti hann
það til að fara með mig og vinkonu
mína á skauta upp á „Bachmans-
tjörn“ sem þá var til í Borgarnesi.
Einnig er mér minnisstætt sem
lítilli stelpu hversu nákvæm þau
voru og snyrtileg. Þótti mér óþarfi
að brjóta föt mjög nákvæmlega
saman á kvöldin og setja þau á
fyrirfram ákveðinn stól. Þetta þótti
mér ekki skemmtilegt, en hef tekið
þetta til eftirbreytni í dag með mín
börn.
Við fjölskyldan fluttum í Borgar-
nes 1970 þannig að veran með
ömmu og afa þar var frekar stutt.
Amma og afí komu þó alltaf reglu-
lega í heimsókn í Borgarnes, því
þar áttu þau marga og góða vini,
sem þau lögðu rækt við alla tíð.
Þegar ég fór til Reykjavíkur aftur
1979 í menntaskóla hafði ég mikið
samband við þau. Amma og afí
voru mjög dugleg að sækja leikhús
og aðra listviðburði og tel ég að
þau hafi kennt mér að meta það
að fara í leikhús. Við höfðum þann
háttinn á að ég keyrði þau og þau
buðu mér í leikhús, og sáum við
nánast allar sýningar í þau fjögur
ár sem ég var í skólanum. Þetta
var mjög ánægjulegur tími sem við
áttum saman. Ég hafði gaman af
afa, því þegar ég kom að sækja
þau, var hann vanalega búinn að
bíða í ganginum í frakkanum með
hattinn í hálftíma, því hann vildi
ekki láta bíða eftir sér.
Ég held að þessi tuttugu ár sem
þau áttu saman afi og amma, eftir
að hann hætti að vinna, hafi verið
mjög góð fyrir þau. Þau fóru m.a.
á hveiju ári á heilsuhælið í Hvera-
gerði og nutu þess að vera til í
raun og veru. Þau voru miklir félag-
ar og vinir. Afi varð nánast blindur
frá árinu 1985 en það var samt
ótrúlegt hvað þau voru dugleg. Þau
létu það ekki aftra sér að sækja
leikhús og ekki eru mörg árin síðan
afí fór síðast í leikhús. Blindan
gerði það að verkum að afi gat
hvorki lesið né skrifað, en það var
eitt af áhugamálum hans. Til að
byija með las amma fyrir hann, en
hún kvartaði yfír því að stundum
væri hún búin að lesa í langan tíma,
en hafði bara ekki tekið eftir því
að hann var steinsofnaður.
Það var eftir því tekið hvar sem
amma og afi fóru hvernig þau voru
klædd. Talað var um að afi væri
eins og „enskur lord“, í klæða-
burði. Hef ég heyrt að þó að hann
væri að sinna sínum skyldustörfum
sem dýralæknir hafí hann ætíð ver-
ið jafn snyrtilegur. Það kom oft
fyrir að þau væru spurð hvaðan
hitt eða þetta væri sem þau voru
í. Amma hafði gaman af því að
segja frá því þegar afi var spurður
hvaðan skórnir væru sem hann var
í, en þá voru það tuttugu ára gaml-
ir „Loyds“-skór, en samt eins og
nýir.
Með þessum orðum vil ég kveðja
afa Ásgeir og þakka honum fyrir
allar samverustundirnar. Hafðu
þökk fyrir.
Jóna Dís Bragadóttir.
Ásgeir Þ. Ólafsson, héraðsdýra-
læknir, er látinn í Borgamesi. Þar
bjó hann og starfaði lengst af sinn-
ar ævi. Honum féll vel við stað og
fólk og þó nú væru margir þeir
fallnir frá, sem voru hans félags-
skapur fyrrum, undi hann sér vel
þar.
Að loknu stúdentsprófi frá
Reykjavíkurskóla 1922 fór hann til
Hannover á Þýskalandi og lagði
stund á dýralækningar. Að loknu
námi sneri hann heim og var fljótt
skipaður héraðsdýralæknir á Vest-
urlandi með aðsetur í Borgarnesi.
Þá var fátt um dýralækna og náði
hérað hans frá Hvalfjarðarbotni
norður að ísafjarðardjúpi. Nú sinna
sjö dýralæknar því landssvæði, sem
hann tók við einn í fyrstu.
Svo víðlent hérað krafðist mikilla
ferðalaga, svo mikilla að ekki var
á annarra færi en röskra ferða-
manna að sinna þeim. Þegar Ás-
geir tók við embætti sínu „1928 “
fór lítið fyrir vegum á íslandi, mest
vom það ruðningar, þar sem stór-
grýti hafði verið rutt úr fjárgötum
eða hestaleiðum fyrri alda. Farar-
tækin voru eftir því. Hesturinn var
enn þarfasti þjónninn til þess að
flytja fólk og vaming. Bílar voru
sjaldséðir og fáir vegarspottar og
stuttir, sem voru færir, en bílvegir
að nútíma hætti voru engir. Ekki
varð vikist undan að fara um þetta
víðlenda hérað bæði til lækninga
og eftirlitsstarfa, sem heyrðu undir
embættið, frá Hvalfirði upp um
Borgarfjörð, út Mýrar, fram á Snæ-
fellsnes, norður Dali, vestur um
firði.
Nú á tíð finnst okkur þetta
skemmtiferðir í þægilegum bíl á
góðum sumardegi. En hann gat
ekki valið sér veður eða færð, frek-
ar en aðrir læknar; þegar kallað
var, varð að gegna. Oft hafa þeir
verið þreyttir, í slagviðri að hausti
eða vetrarhríðum, þegar þeir komu
á áfangastað eftir Ianga ferð, enda
entust margir illa. Það þurfti þrek-
menni og ferðagarpa í þessi störf.
Hann átti góða hesta og lagði
rækt við þá. Hann var mikill hesta-
maður alla tíð og hefir það fylgt
afkomendum hans.
Ásgeir Ólafsson var meðalmaður
á hæð, grannvaxinn og safnaði
aldrei holdum. Hann var kvikur í
hreyfingum, léttur í spori, og þegar
hann lét af embætti sjötugur varð
ekki annað séð af hreyfingum hans
og fasi en að þar færi ungur maður.
Smám saman skrapp héraðið
saman eftir því sem fleiri dýralækn-
ar komu til starfa og var orðið hóf-
legt og bílfært þegar hann hætti.
Ásgeir hafði stundað nám við
góðan skóla í einu af helstu menn-
ingarlöndum álfunnar. Var hann
því vel búinn undir ævistarfið þegar
hann tók við því. Hann reyndi ekki
einasta að lækna búpeninginn held-
ur og að grennslast fyrir um orsak-
ir þeirra kvilla sem hijáðu hann og
skrifaði greinar um búfjársjúkdóma
í tímarit bænda.
Ég hefi fyrir satt, að þeim grein-
um hafí verið tekið með þökkum,
þær hafi verið vel skrifaðar, án
máialenginga, og fært lesendum
mikinn fróðleik. Páll yfirdýralæknir
Pálsson sagði 1992: „Ásgeir fylgd-
ist að sjálfsögðu með þessum sjúk-
dómi frá byijun og nú munu hald-
bestu upplýsingar um hegðan sjúk-
dómsins og útbreiðslu hans fyrstu
árin vera að finna í ritgerð Ásgeirs
frá árinu 1937 um þennan farald-
ur.“
Þessi faraldur var mæðiveikin,
sú leiða pest. Hann skrifaði Iipurt
mál og fallegt, laust við þá óværu,
sem rennur úr penna margra. Ás-
geir fræddi ekki aðeins í riti, hann
kenndi við Bændaskólann á Hvann-
eyri árin 1929 til 1953.
Hann var léttur í tali, ljóðelskur
og kunni firn af kvæðum og vísum,
bóngóður, kannske stundum meira
en honum var gott. Hann var snyrti-
menni, ætíð vel til fara og sá ekki
á honum fis. Þar naut hann og
konu sinnar, sem var honum sam-
hent í snyrtimennskunni.
Margir áttu erindi við dýralækn-
inn, var gestkvæmt á heimilinu alla
tíð og þó mest framan af enda lítið
um gistihús og matsölur og sam-
göngur erfiðar. Þá varð ekki
skroppið úr sveitum Vestfírðinga-
fjórðungs í Borgarnes og öllum er-
indum lokið á einni dagsstund.
Hjónin voru bæði gestrisin og veit-
ul. Gestrisni þeirra var í raun um
efni fram, launin voru lág og þurfti
að halda vel á svo fjölskyldan kæm-
ist af, þó ekki kæmi til gestagang-
ur, en allir þeir sem erindi áttu við
dýralækninn voru velkomnir að
borði þeirra og margir gistu.
Ásgeir kvæntist þann 6. septem-
ber 1930 Guðrúnu Árnadóttur, Ei-
ríkssonar. Hún var alin upp á mynd-
arheimili í Reykjavík. Móðir hennar
var afbragð annarra kvenna um
matreiðslu og heimilisrekstur. Kom
það sér vel þegar Guðrún fluttist í
Borgarnes að hafa kynnst því verk-
lagi.
Þægindi í Reykjavík fyrir sjö tug-
um ára voru lítil miðað við það sem
nú er, en þegar hún fluttist í Borg-
arnes fór hún aftur í aldir. Framan
af bjuggu þau við þröngan húsa-
kost og þægindasnauðan og hún
þurfti að semja sig að búskapar-
háttum fyrri tíma. A sláturtíð þurfti
að birgja heimilið upp að vistum
fyrir veturinn. Kæligeymslur voru
engar og þurfti að sjóða niður, það
sem nota þurfti af kjöti og öðru
nýmeti.
Ekki skulu raktir erfiðleikar
frumbýlingsáranna, en það hefir
verið erfitt ungri stúlku úr Reykja-
vík að takast á við nýtt líf gerólíkt
öllu sem hún hafði áður þekkt. En
Guðrún var dugnaðarforkur og
kunni ekki að gefast upp. Hún var
jafnlynd, geðgóð og glaðsinna. Ég
hygg að allir, sem kynntust henni
hafi metið fágaða framkomu og
alúð í viðmóti við alla þá mörgu,
sem komu í snertingu við dýralækn-
isheimilið. Ég trúi að þáttur hennar
í vinsældum dýralæknisins hafi ver-
ið gildur.
Þegar Ásgeir hætti störfum sjö-
tugur fluttu þau hjón til Reykjavík-
ur, en það var önnur Reykjavík en
þau höfðu þekkt í æsku sinni. Með
hækkandi aldri lögðust sjúkdómar
að Guðrúnu en elli mæddi Ásgeir
og honum dapraðist sjón.
Þau fluttu á Dvalarheimili aldr-
aðra í Borgarnesi 1992 og nutu þar
góðrar aðhlynningar. Þar andaðist
Asgeir þann 14. júlí 1995. Hann
var þá orðinn aldursforseti dýra-
lækna og heiðursfélagi samtaka
þeirra. Konu sína hafði hann misst
16. júlí 1993.
Löngu og starfssömu lífi er lokið.
Bjarni Jónsson
Það er fjörutíu og eitt ár liðið og
mánuði betur frá því ég fyrst kom
á heimili héraðsdýralæknishjón-
anna í Borgarnesi, þeirra Ásgeirs
Þ. Ólafssonar, sem er í dag kvadd-
ur hinstu kveðju, og konu hans
Guðrúnar Árnadóttur, sem lést fyr-
ir sem næst tveimur árum upp á
dag.
Mér hafði boðist starf, að leysa
héraðsdýralækninn af í sumarleyfi
hans þetta sumar. Þegar ég kom
var dýralæknirinn úti í vitjum en
kom skömmu síðar. Strax var byij-
að á að setja mig inn í starfið og
hvað væri helst framundan næstu
daga. Það tók nokkra daga fyrir
okkur að átta okkur hvor á öðrum,
en eftir það þróaðist með okkur
vinátta og síðar með fjölskyldunum,
sem aldrei bar skugga á.
Ég gegndi sumarafleysingu í
héraðinu aftur sumarið eftir og síð-
an skipuðust mál þannig, að þegar
ég að loknu dýralæknisprófi, tók
við héraðsdýralæknisembætti í
Dalaumdæmi, þá urðum við ná-
grannar í tæpan áratug. Unnum
við oft saman á þessum tlma við
ýmsar stærri og erfiðari aðgerðir
og leystum hvor annan af við ýmis
tækifæri.
Samstarf okkar varð ekki aðeins
á faglega sviðinu heldur einnig í
félagsmálum dýralækna. Ásgeir var
kosinn formaður Dýralæknafélags
Islands 1958 og sátum við saman
í stjórn félagsins fyrstu tvö árin.
Samningafundir um gjaldskrármál
gengu ekki alltaf átakalaust, því
að Ásgeir gat verið snöggur upp,
en þeir voru alltaf skemmtilegir.
Ásgeir var fæddur og uppalinn í
Keflavík og hvernig það atvikaðist
að hann sótti í dýralæknanám er
mér ekki kunnugt. Vart hefur það
verið af miklum kynnum af dýra-
lækningum eða dýralæknum, því
að á þessum tíma voru aðeins starf-
andi þrír dýralæknar á landinu, í
Reykjavík, Stykkishólmi og á Akur-
eyri. Einhver læknistaug hefur ver-
ið í ættinni og löngun til að lina
þjáningar sjúkra, því að yngri bróð-
ir Ágeirs, Bragi, lærði læknisfræði
og starfaði lengi sem héraðslæknir
og síðast sem aðstoðarlæknir borg-
arlæknis um árabil.
Ásgeri sótti dýralæknismenntun
sína til Dýralæknaháskólans í
Hannover og lauk prófí þaðan 1927.
Á þeim tíma sótti ijöldi Norðmanna
nám sitt til Hannover því að Norski
Dýralæknaháskólinn tók ekki til
starfa fyrr en 1935. Eignaðist Ás-
geir marga vini meðal þeirra og
þegar hann var kjörinn heiðursfélagi
i Norska Dýralæknafélaginu 1963
notaði hann tækifærið og heimsótti
marga fyrrum skólafélaga sína í
Noregi og hafði mikla gleði af.
Að námi loknu starfaði Ásgeir
fyrst sem aðstoðardýralæknir í
Reykjavík um tveggja ára skeið en
var síðan skipaður héraðsdýralækn-
ir í Borgarnesi og starfaði þar óslit-
ið þar til hann hætti störfum fyrir
aldursakir í árslok 1972. í dýra-
læknisstörfum var Ásgeir óragur
og farsæll. Það er ótrúlegt að hugsa
til þess í dag hve þessir frumkvöðl-
ar, sem störfuðu í mikilli einangr-
un, framkvæmdu margar erfiðar
aðgerðir við ótrúlegar aðstæður,
sem heppnuðust og það án aðstoðar
fúkalyfja. Þar hjálpaði að hreinlæti
og sótthreinsun voru hans kjörorð
enda snyrtimennska honum I blóð
borin. Það byggði upp sjálfstraustið
að vinna með Ásgeiri við aðskiljan-
legar aðgerðir og kom mér vissu-
lega að gagni síðar við sambærileg-
ar aðstæður.
Samhliða dýralæknisstörfunum
kenndi Ásgeir bændaefnum við
Bændaskólann á Hvanneyri um ald-
arfjórðungsskeið. Þá átti hann
ásamt Sigurði E. Hlíðar þátt í að
endurskoða og búa út til birtingar
handrit Magnúsar Einarssonar að
Dýralækningabók, sem hann hafði
lokið við um 1920, en fékkst ekki
gefin út sökum fjárskorts. Dýra-
lækningabókin var svo gefin út
1932 og var biblía og helsta hald-
reipi bænda um allt er snerti dýra-
lækningar næstu áratugina.
Ásgeir átti fallegt bókasafn og
hafði yndi af lestri fagurbók-
mennta, sérstaklega ljþðum og
sögulegum fróðleik. Á réttum
augnablikum gat Ásgeir sagt frá
ýmsum skemmtilegum atvikum á