Morgunblaðið - 26.07.1995, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 26. JÚLÍ 1995
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Hvers eiga sumar mæð-
ur þessa lands að gjalda?
Opið bréf til þeirra
sem settu reglur um
fæðingarorlof
MISRÉTTI fæðingarorlofs kemur
víðar fram en á milli kynja og alþing-
ismanna. Mæður þessa lands eru
beittar miklu misrétti.
Þegar foreldrum fæðist barn á
móðirin rétt á fæðingarorlofi og
greiðslu frá Tryggingastofnun rík-
isins. Þar með er ekki öll sagan sögð
- ekki er sama að vera Jón eða
séra Jón í þessu annars góða kerfi
okkar íslendinga. Fæðingarstyrkur
er greiddur í sex mánuði nú sam-
kvæmt lögum. Allar mæður eiga
rétt á fæðingarstyrk 26.294 kr. Til
viðbótar þessu geta sumar mæður
fengið fæðingardagpeninga. Ef
móðirin fær bæði fæðingarstyrk og
fæðingardagpeninga getur greiðslan
orðið samtals um 60.000 kr. Til að
eiga rétt á fullum fæðingardagpen-
ingum þarf viðkomandi móðir að
hafa „unnið“ yfir 1.032 klst. á síð-
ustu 12 mánuðum og leggja niður
launaða vinnu þessa 6 mánuði sem
fæðingardagpeningar eru greiddir.
Eins og fram kemur þarf hún að
vera í launaðri vinnu þann tíma sem
hún getur þegið fæðingardagpen-
inga. Hér er misréttið. Hvers eiga
þær mæður að gjalda sem velja það
að vera heima hjá börnum sínum
og sjá um heimili og eru því í launa-
lausu starfi samkvæmt skilgreiningu
Tryggingastofnunar ríkisins? Er það
ekki starf að vera vera heima og
ala upp börn þessarar þjóðar og sjá
um heimili með aðstoð maka? Hvað
segja ráðamenn í iandinu? Er það
ekki fullt starf að ala upp börn og
hugsa um heimili? Hvernig var það
með þá einstaklinga sem settu þess-
ar reglur hafa þeir aldrei unnið inni
á (sínu) heimili og vita því ekki hvað
það er?
Reglur eru nauðsynlegar en þær
eiga og verða að vera þannig að þær
mismuni ekki fólki við sömu aðstæð-
ur, svo sem mæðrum og ný- og
ófæddum börnum.
Misréttið kemur víða fram.
Þriggja barna móðir á von á sínu
fjórða bami. Hún hefur verið heima
hjá börnum sínum undanfarin ár og
eiginmaðurinn hefur unnið utan
heimilis. Þessi kona hefur gætt
barna þeirra og alið þau upp að
miklu leyti og alltaf verði til taks
er eitthvað bjátar á. Konan fær að-
eins 26.294,00 kr þar sem hún er
heimavinnandi húsmóðir sem gætir
þriggja barna og sér að mestu um
heimilið. Útivinnandi konan sem á
eitt barn með manni sínum og hefur
barnið á dagheimili fær þegar hún
eignast sitt annað barn, um
60.000.00 kr þar sem hún hafði
verið í „launaðri vinnu“. Er það eitt-
hvað betra fyrir þjóðfélagið að konur
fái sér vinnu einu ári áður en þær
Ef ég greiði sambýlis-
konu minni laun fyrir
vinnu heima á heimili
okkar, segir Pétur
Valdimarsson, er hún
í launaðri vinnu og á
rétt til fæðingarorlofs.
eignast barn til að geta fengið fullt
fæðingarorlof? (Til að þurfa ekki að
standa í stappi við kerfið). Hvað
kostar það ríkið og fyrirtæki að vera
alltaf að þjálfa upp nýtt starfsfólk?
Hvers vegna fá mæður fæðingar-
orlof? Er það ekki vegna þess að þær
ólu barn inn í þennan heim. Þess
vegna á ekki að mismuna þeim.
Hvort sem þær eru heima- eða úti-
vinnandi. Fæðingarorlof byggist á
fæðingu barnsins en ekki á því hvort
konan hafi verið í launaðri vinnu eða
ekki.
Nýverið heyrði ég þá sögu að
þegar verið var að semja reglugerð-
ina um fæðingarorlof í upphafi hafi
menntakonur þessa lands ekki viljað
líða það að konur sem væru minna
menntaðar fengju til jafns við þær.
Forsenda þess var að þær sögðust
hafa lagt á sig nám og töldu sig þar
EMS hraðflutningar
Pósts og síma
Smábréf til
póst- og síma-
málastjóra, Olafs
Tómassonar
FYRIR nokkru þurfti ég með
miklum flýti að koma sendibréfi til
Englands. Lá þar nokkuð við og fór
ég með bréfið á þá póststofu sem
merkt er 105. Þar naut ég þægilegr-
ar þjónustu og greiddi fyrir EMS
hraðpóstsendingu kr. 2.700 (tvö
þúsund og sjö hundruð krónur). Ég
taldi hér um lítið mál að ræða, þar
sem daglegar fiugferðir til Englands
myndu skila mínum pósti fljótt og
vel og hafði meðal annars stílað á
að bréfið kæmist hugsanlega með
síðdegisflugi til London. Þessi að-
gerð mín var sett í framkvæmd kl.
13.30 á fimmtudegi en bréfið kom
ekki til skila fyrr en á mánudegi um
kl. 17 og hafði þá verið fimm daga
á leiðinni, þ.e. nærri fjóra sólar-
hringa og hálfum þó betur.
Þegar bréfið hafði ekki komið
fram á laugardeginum, hringdi ég í
póstþjónustuna og bað um skýringar
og þá var mér tjáð, að gert sé ráð
fyrir því að hraðpóstsending taki tvo
virka daga en sjálfur sendingadag-
urinn sé „núll“ dagur og að bréfið
verði væntanlega borið út síðdegis
á mánudag. Þetta þótti mér vera
skondin hraðþjónusta, því ef ég hefði
sent bréfið sem almenna póstsend-
ingu, er mjög líklegt að það hefði
verið borið út á laugardegi í Lond-
on. Þar fer fram póstútburður á
laugardögum, enda var almenn póst-
sending, sem send var á sama tíma
en frá annarri póststöð og til sömu
aðila, borin út fyrir hádegi á um-
ræddum laugardegi.
Heldur þykir mönnum ég oft vera
hávaðasamur og var nú blásið af
öllum hornum samtímis, er ég fór
niður á póststofu nr. 105 næsta
mánudag og verð ég að segja starfs-
fólki stofunnar það til hróss, hversu
kurteislega það tók mér. Þar var ég
leiddur til þess sannleiks, er sló mig
svo gjörsamlega út af
laginu, að í þó nokkuð
langan tíma kom ég
ekki upp orði, sem er
nú frekar sjaldgæft
hvað mig varðar.
Hraðpóstur til Lund-
úna fer ekki beint til
Englands, heldur fyrst
til Kaupmannahafnar,
flugleið sem liggur yfir
Færeyjar, Hjaltlands-
eyjar og framhjá Eng-
landi, nema ef vera
kynni að millilent væri
í Skotlandi. Þá er ekki
heldur notað beint flug
frá Kaupmannahöfn til
Lundúna, því næsti
áfangastaður er Köln. Þaðan er
stefnan svo að lokum tekin á Lond-
on. Var furða þó ég missti málið um
stund. Það þarf miklu greindari
mann en mig, til að skilja slíka skipu-
lagssnilld og vaknar sá grunur, að
Hraðpóstur til Lundúna
fer fyrst til Kaup-
mannahafnar og síðan
til Kölnar, Þetta þykir
Jóni Ásgeirssyni
skipulagssnilld, sem
erfitt sé að skilja.
hér komi til alveg sértæk gaman-
semi, nema að skapari þessa „kerf-
is“ sé hreinlega á mála hjá einkaaðil-
um og vinni að því að Póstur og
sími sé ekki samkeppnisfær á þess-
um vettvangi við einkafyrirtækin.
Það mun láta nærri að hraðlína
þessi, Reykjavík-Kaupmannahöfn-
Köln-London, sé vel työfalt lengri
en bein lína til Lundúna og má það
vera ástæðan fyrir því hversu dýr
þessi þjónusta er, að mörgum þarf
að greiða fyrir aðstoðina, enda höfðu
um fimm eða sex aðilar kvittað fyr-
ir móttöku bréfsins á
undan þeim sem bréfið
var stílað til.
Samkvæmt upplýs-
ingum frá þeim sem
notað hafa t.d. DHL
hraðpóstþj ónustuna,
hefði tiltekið bréf verið
sent beina leið til Lund-
úna og hugsanlega bor-
ist viðtakanda á föstu-
degi og áreiðanlega
fyrir hádegi á laugar-
deginum. Eftir þessa
reynslu af þjónustu
Pósts og síma mun ég
trúiega aldrei, ég segi
aldrei, að öllu óbreyttu,
trúa því fyrirtæki fyrir
áríðandi pósti og sérlega ekki hrað-
sendingum. Kæri póst- og símamála-
stjóri. Þessi saga um EMS hraðflutn-
inga pósts og síma, telst að sjálf-
sögðu varða minni háttar mál en ef
þetta ótrúlega vitlausa skipulag á
sér einhveija samsvörun við önnur
atriði í starfsemi stofnunarinnar, er
sannarlega kominn tími til vekja
ykkur af þeim sjálfdæmisdoðasvefni
og stugga ögn við forréttindasjálfs-
ánægju þeirri, sem einkennt hefur
starfsemi Pósts og síma og komið
fram í andsvörum ráðamanna fyrir-
tækisins gagnvart hvers konar
gagnrýni.
Þarna held ég að eitthvað sé ekki
í lagi og þar sem allir eru að höggva
til ykkar nú þessa.dagana, teldi ég
rétt að þú og samstarfsmenn þínir
legðu nokkra hugsun í að skilja þá
gagnrýni sem á ykkur skellur, að
hún er sú hlið, sem snýr að notend-
um og að það sem er þægilegt fyrir
fyrirtækið, á ekki oft samleið með
hagsmunum þeirra er halda fyrir-
tækinu uppi með þjónustugjöldum
sínum. Þessar andstæður geta leitt
til þess að fyrirtækið, Póstur og sími,
glati aðstöðu sinni, vegna þvergirð-
ingsháttar og skilningsleysis stjórn-
enda þess, varðandi lögmálið um
kaup og sölu á þjónustu.
Höfundur er tónskáld.
Jón Ásgeirsson
með rétthærri. Er þetta
jafnréttisbarátta og er
þetta virkilega það sem
þið konur viljið? Margt
hefur þó verið gott sem
þessar annars ágætu
konur hafa barist fyrir
og ætla ég ekki að
draga úr því hér. Er
jafnréttisbarátta bara
barátta um jafnrétti
karla og kvenna en ekki
einnig fyrir allar konur
jafnt? Ég vil endilega
benda þessum mennta-
konum á það að það eru
margar þeirra sem
kjósa að vera heima
þennan stutta tíma
meðan börnin eru ung enda er það
oft skemmtilegasti tíminn. Þið vitið
það ekki, þar sem þið misstuð af
þessum tíma. Einnig er margsannað
að þau börn sem njóta umhyggju
og ástúðar foreldra á unga aldri
njóta þess er þau verða eldri.
Konur bænda fengu á sínum tíma
viðurkenningu á sínum störfum að
mig minnir. Þær voru ekki sáttar
við það að starf þeirra væri einskis
metið. Ef það er satt hver er þá
munur á þeim og heimavinnandi
húsmæðrum?
Þetta mál er tilvalið fyrir ,jafnét-
tiskonur og karla“ og reyndar alla
aðra sem þetta mál varðar. Takið
málið upp og berjist fyrir því! Ef
þessi sögusögn um framgöngu
menntakvenna er rétt, ættu þær hin-
ar sömu að taka sig á og breyta
þessu, en það var nú þjóðin sem
gerði þeim kleift að mennta sig í
langflestum tilvikum með hagstæð-
um lánum.
Aðeins eitt í lokin fyrir þá aðila
sem vilja fá yfir 60.000 kr en ekki
26.294 kr í fæðingaorlof, ef ekki
verða gerðar lagfæringar á þessu
núgildandi kerfi. Ég er hér með eina
lausn sem ég ætla mér þá að fram-
kvæma. Hún er einföld. Ég ætla
mér að greiða minni sambýliskonu
laun fyrir vinnu sína á heimili okkar
og tilkynna til skattayfirvalda og
annarra stofnana. Launin þurfa ekki
að vera há eða um 100 til 1.000 kr
á mánuði fyrir um 160 klst. vinnu.
Með þessu er kona mín í launaðri
vinnu og skilar yfir 1.032 klst. fyrir
fæðingu næsta barns og uppfyllir
reglur. Því er við að bæta að sam-
kvæmt lögum ríkir ekki framfærsiu-
skylda á milli fölks í sambúð sam-
kvæmt lögum um réttindi og skyldur
hjóna, nr. 20/1923 (2.gr.). Fyrir þá
einstaklinga sem eru giftir er best
að fá foreldrana til a_ð vera greiðend-
ur þessara launa. Ég skora á alla
sem vilja notfæra sér þessa hug-
mynd mína að gera það. Með þessu
móti ætti að fást fullt fæðingarorlóf.
Lengi væri hægt að halda áfram
að fjalla um þessi mál en ég læt hér
staðar numið og vil leyfa
öðrum að bæta við og
leggja sitt til í þessa
umræðu. Gefumst ekki
upp fyrr en við höfum
náð jöfnum rétti allra
mæðra í landinu.
Viðbót
í lok febrúar fór ég
niður á Skattstofu
Reykjavíkur til að
kanna þetta mál, þ.e.
hvernig ætti að tilkynna
þessa vinnu (laun og
tímaijölda). Jú, ég
mátti tilkynna þessa
vinnu það var einfalt
og greiða trygginga-
gjald 6,51%. Málið varð snúið er ég
sagðist ekki greiða nema um
1.000,00 kr fyrir þessa vinnu. Þá
voru dregnar upp reglur ríkisskatt-
stjóra en þar eru settar fram viðmið-
unarreglur vegna launa. Miðað við
það dæmi að eiginkona væri í sjálf-
stæðum atvinnurekstri sem flokkað-
ist undir hreingerningar var henni
skylt að gefa upp 73.287,00 kr. sem
tekjur á mánuði, miðað við 8 klst.
vinnudag. (Ég sem ríkisstarfsmaður
með háskólapróf næ ekki einu sinni
þessum launum í dagvinnu. Vita
verkalýðsfélögin af þessu?) Ég hélt
að verktökum væri í sjálfsvald sett
hvað þeir byðu í verk sem þeir væru
að vinna? Éða hef ég eitthvað mis-
skilið þetta? í þessum viðmiðunar-
reglum kom margt athyglisvert fram
í sambandi við laun sem verkalýðsfé-
lög ættu að kanna nánar, en það
er annað mál. Ég var ekkert að
angra þennan starfsmann Skatt-
stofu Reykjavíkur meira, enda ekki
við hann að sakast heldur yfirmenn
hans og yfirvöld.
Eiginkonunni ætti að vera í sjálfs-
vald sett hvað hún tæki fyrir þessa
vinnu sem hún hefur ekki fengið
laun fyrir áður og skatturinn ætti
ekki að geta sagt neitt við því.
Sú spurning vaknar einnig að telji
skattyfirvöld hreingerningamenn fá
73.287,00 kr á mánuði því telur
Tryggingastofnun að heimilisstörf
séu ekki vinna? Vinna þessar konur
ekki sömu (líka) vinnu, samanber
konur bænda? Hver er þá munur á
starfí hreingerningamanna og
bændakvenna og þeirra sem sjá um
heimili (heimavinnandi húsmæður)?
Eru það börnin sem gera starfið að
launalausu starfi (einskis metnu
starfi)? Er ekki fæðingarorlof hugs-
að líka fyrir börnin? Er það ekki
vegna barna sem mæður fá fæðing-
arorlof (greiðslur) eða er það ein-
hver misskilningur af minni hálfu?
Ef um misskilning er að ræða,
mætti þá einhver góður einstakling-
ur leiðrétta mig.
Höfundur er ríkisstarfsmaður.
Pétur Valdimarsson
Hver líður
- Hver bíður?
Niður-
skurður í
heilbrigðis-
kerfinu
NÚ fyrir skemmstu
skrifaði Ólafur Ólafs-
son landlæknir grein í
Morgunblaðið um for-
gangsröðun í heilbrigð-
iskerfinu sem var
sannarlega tímabær.
Landspítalinn, spítali
allra landsmanna, er nú
með rekstrarhalla, sem
yfirvöld virðast ekki
ætla að bæta. Eins og
fólk hefur heyrt í fjölmiðlum að
undanförnu er stefnt að því að
skerða kjör hjúkrunarfræðinga á
skurð- og svæfingadeild. Þessar að-
gerðir eru greinilega örþrifaráð yfir-
stjórnenda á handlækningasviði þar
sem ekki er hægt að lækka kostnað
með meiri hagræðingu en orðið er.
Síðastliðin 10 ár hafa orðið gífurleg-
ar breytingar á heil-
brigðisstofnunum. Allar
minniháttar aðgerðir
eru framkvæmdar á
læknastöðum á „frjálsa
markaðnum“, sem að
hluta greiðast af sjúkl-
ingum og Trygginga-
stofnun. Allar stærri
aðgerðir sem gerðar
voru á Landakoti hafa
verið fluttar yfir á
Landspítalann og Borg-
arspítalann, þar m'eð
eru skurðdeildir þess-
ara sjúkrahúsa enda-
stöð allra sem þurfa á
stærri skurðaðgerðum
að halda.
Sjúklingum er mismunað þannig
að þeir sem þurfa minniháttar að-
gerðir komast tiltölulega fljótt að,
en hinir með alvarlegri sjúkdóma,
t.a.m. hjarta- og baksjúklingar,
þurfa að bíða. Margt af þessu fólki
er sárþjáð á besta aldri, fyrirvinnur,
jafnvel á örorkubótum.
Á skurðdeild Landspítalans hefur
Amalía Svala
Jónsdóttir