Morgunblaðið - 02.08.1995, Blaðsíða 3
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 2. ÁGÚST 1995 B 3
VIÐTÖL
Lífíð er
saltfiskur
Við Patreksfjarðarhöfn eru hlið við hlið tvær
litlar saltfískverkanir sem Guðni Einarsson
heimsótti. Fyrir hvorri verkun standa sam-
hent hjón. Karlamir stunduðu sjóinn í byrjun
o g konumar stýrðu verkunarstöðvunum í
landi. Nú em karlamir hættir á sjónum og
famir að vinna hjá frúnum í landi.
Morgunblaðið/Guðni
KRISTÍN Finnbogadóttir og Snæbjörn Gislason segja að gott
hráefni sé forsenda vandaðrar vöru. Mikilvægt sé að aflinn sé
rétt meðhöndlaður í bátunum.
Engin uppgjöf
í FISKVERKUN Snæbjamar Gísla-
sonar voru þau Snæbjöm og kona
hans Kristín Finnbogadóttir að verka
nokkra þorska sem þau keyptu á
fiskmarkaðnum um morguninn. Það
var lítið framboð, enda búin að vera
bræla alla vikuna. Þegar föstudagur-
inn rann upp með einmunablíðu var
komið helgarstopp og allir krókabát-
ar í landi. Snæbjöm hausaði og flatti
en Kristín snyrti og þvoði fískinn.
Hún greip líka í að gella hausana.
Gellumar em svo saltaðar líkt og
þorskurinn. Á veturna verka þau
steinbít og hengja upp í hjall á
Mikladal. „Vestfírskur harðfískur er
útiþurrkaður steinbítur - og ekkert
annað,“ segir Snæbjöm með áherslu.
Hann geymir harðfískinn í frysti eft-
ir verkun og gefur blaðamanni að
smakka drifhvítan og bragðgóðan
steinbít.
Þau byijuðu í þessum rekstri 1985
ásamt bróður Kristínar. Snæbjörn
hafði þá verið togaraskipstjóri, síðast
á Sigurey sem síðar varð Rán. Árið
1987 keyptu þau gamlan bát og
hófu útgerð. Snæbjörn var skipstjóri
og Kristín stýrði verkun aflans af
bátnum. Á sumrin var flatt úti á sjó
en í landi á veturna.
í apríl 1990 fengu þau nýjan 10
tonna bát frá Trefjum í Hafnarfirði,
Ævar BA 25, og seldu þann gamla.
Á nýja bátinn öfluðust um 180 tonn
af þorski til áramóta. Þá var settur
kvóti á þessa bátastærð og miðað
við aflareynslu undanfarinna þriggja
ára. Átta mánaða afla nýja bátsins
var deilt á árin þijú og út fékkst 65
tonna kvóti. „Við hefðum getað hald-
ið bátnum með þessum kvóta ef við
hefðum verkað allan aflann sjálf,“
segir Snæbjörn. „En þetta var sífellt
skorið niður og úthlutunin 1. septem-
ber í fyrra hljóðaði upp á 19 tonn
af þorski.“ Það var enginn rekstrar-
gmndvöllur fyrir bátinn og því var
þetta nýja skip úrelt og selt til Nor-
egs. „Það var spurning um að selja
hann út eða bijóta í mask, líkt og
systurskip Ævars sem stendur hér
mölbrotið á bryggjunni,*1 segir Krist-
ín.
„Það lifðu þijár fjölskyidur á þessu
meðan báturinn var í fullum rekstri,"
segir Snæbjörn. „Nú eru bara við
hjónin hér auk sonar okkar og
tengdadóttur yfir sumartimann. Við
eram með einn lítinn bát í viðskiptum
og verðum svo að stóla á markað-
inn.“ Áður fyrr unnu 4-5 við verkun-
Morgunblaðið/Guðni
DRÖFN Árnadóttir og Einar Jónsson reka saltfiskverkunina Fiskvon hf. á Patreksfirði og gera út
Árna Jóns BA 1. Þau telja bjart útlit fyrir sölu á saltfiski þegar sumri hallar.
Fiskur er undirstaðan
HJÓNIN Dröfn Árnadóttir og Einar
Jónsson voru í Fiskvon hf. að stússa
þegar blaðamann bar þar að. Dröfn
er fædd og uppalin á Patreksfírði en
Einar er frá Vaðli á Barðaströnd.
Hann flutti til Patreksijarðar fyrir
23 árum þegar þau Dröfn rugluðu
saman reitum. Tveir synir þeirra
vinna við fyrirtækið í sumar. Sá yngri
13 ára í fiskverkuninni og sá eldri,
23 ára, hefur einnig farið í afleysing-
artúra á bát þeirra hjóna, Árna Jóns
BA 1.
Einar og Dröfn byijuðu með verk-
unina 1984 og þá af illri nauðsyn.
„Við gerðum út eigin bát og lögðum
upp í frystihúsinu. Þeir höfðu það
þannig að ef togarinn landaði miklu
þá fengum við ekki löndun. Þeir voru
ekki með nægan mannskap og hrein-
lega gátu ekki tekið við meiri afla.
Við gátum ekki horft upp á þetta
heldur tókum salt í bátinn og fórum
að fletja úti í sjó,“ segir Einar. Dröfn
bætir því við að framhaldsverkun
aflans hafi fyrst verið í 9 fermetra
skúr. Sú aðstaða hafi reyndar tæp-
lega verið boðleg, en það voru ekki
gerðar líkt því eins miklar kröfur og
í dag. Umgengnin hafi batnað mikið,
ekki síst með tilkomu fiskkaranna.
Þau Dröfn og Einar gerðu út bát-
inn Smára BA en úreltu hann og
seldu af honum smíðaréttinn. Þau
færðu kvótann yfir á Árna Jóns BA
1 sem þau keyptu í staðinn fyrir
Smára BA. Þau hafa verkað þorskinn
af Árna Jóns BA en landað öðrum
tegundum í frystihús. í vor bættust
krókabátar í viðskipti og var verkað
af sjö bátum fyrst í vor en tveir af
eru nú hættir.
Í fyrra voru verkuð í Fiskvon hf.
alls 410 tonn af þorski upp úr sjó
en útlit er fyrir að mun minna verði
verkað í ár vegna verrra tíðarfars
og minni viðskipta. í janúar og feb-
rúar voru slæmar gæftfr. Yfír stein-
bítsvertíðina, mars til apríl, lokuðu
þau verkuninni _og bátarnir lönduðu
þá í Odda hf. í Fiskvon hf. starfa
sjö manns, þegar fískur er til að
verka. „Nú erum við bara tvö að leika
okkur,“ sagði Dröfn. „Það hefur ekk-
ert gefið þessa viku og nú þegar
gefur er komið helgarstopp."
Árni Jóns BA er gerður út á þorsk
í línutvöfölduninni, steinbít á stein-
bítsvertíðinni og kola á sumrin. Bát-
urinn er nú á snurvoð, því kolakvót-
inn er ódýr og gott verð fæst fyrir
aflann. Kolinn er ísaður og fluttur út
í gámi til Englands. Skilaverðið hefur
rokkað frá 90 og upp í 130 krónur
fyrir kílóið af kolanum, en kvótinn
hefur verið leigður á 25 krónur kíló-
ið. „Við verðum að gera þetta til að
láta bátinn ganga allt árið. Við erum
búin að laga okkur að kvótakerfinu
og höfum það ágætt,“ segir Einar.
Þau láta vel af útkomunni á salt-
fiskverkuninni og telja útlitið sjaldan
hafa verið bjartara fyrir sölu á afurð-
unum. Það komi maður eftir mann
að falast eftir fiskinum. Hann verður
samt ekki seldur fyrr en í ágúst,
þegar verðið hefur hækkað.
Fiskurinn er undirstaðan
Talið berst að ástandinu á Pat-
reksfírði. Þau em sammála um að
fiskurinn sé undirstaðan undir tilver-
unni þar. Þegar fiskurinn dróst sam-
an rýrnaði allt annað í kjölfarið. „Ég
held það hafi verið um 20 smiðir hér
fyrir 20 árum, en ætli þeir séu nema
um 5 nú,“ segir Einar. Þegar ekki
fískast dregst verslunin saman og
ekkert er byggt. Þau telja ekki ólík-
legt að hægt sé að auka ferðaþjón-
ustu eitthvað, en ferðamannatíminn
sé stuttur. Fyrst varð vart ferðalanga
nú í júlí, að þeirra sögn. En hvernig
er að búa á Patreksfirði?
„Það er mjög gott að vera hér,“
svarar Dröfn. „Samgöngur eru góð-
ar. Feijan yfir Breiðafjörð gengur
allt árið og alltaf hægt að komast
suður. Svo er flogið bæði hingað og
á Bíldudal. Það mætti samt laga
veginn yfir Kleifaheiði og út að
Bijánslæk."
Um sumarfrí er ekki að ræða hjá
þeim hjónum en þess í staðinn fara
þau yfirleitt í frí í mars og leita þá
suður á bóginn í sól og hita til að
„hlaða batteríin" eins og þau orða
það.
Morgunblaðið/Guðni
ÆVAR BA var smíðaður lijá Trefjum í Hafnarfirði 1990. Vegna
breytinga á reglum og niðurskurðar á þorskkvóta var hann úrelt-
ur og seldur til Noregs. Systurskip Ævars var hins vegar höggv-
ið og stendur á landi í Patreksfirði eins og minnismerki.
ina og vora unnin upp í 6 tonn af
þorski á dag. Þrátt fyrir mótlætið
eru þau ekkert á því að gefast upp.
„Við erum heldur ekki með stóra
drauma," segir Kristín.
Daglega falast eftlr flskl
Saltfiskurinn bíður í kæli eftir að
vera seldur. Þau hafa selt i gegnum
SÍF en eru ekkert farin að selja nú.
Markaðurinn er í lágmarki að venju
á þessum tíma en fer að hjarna við
þegar kemur fram í ágúst. Engu að
síður eru fulltrúar kaupenda á Italíu
farnir að koma í heimsókn og hringja
til að falast eftir framleiðslunni.
Snæbjörn og Kristín hafa lagt
áherslu á vöravöndun og það skilar
sér í auðseijanlegri vöru. Þau segja
að sumir sem landa á markaðinn
mættu vanda betur meðferð aflans.
„Sumir eru til fyrirmyndar, en svo
em aðrir sem virðast ekki hafa
hundsvit á fiski,“ segir Snæbjöm.
„Við höfum lagt áherslu á að verka
gæðafísk. Maður nær aldrei gæðum
út úr lélegu hráefni. Verðmunurinn
á góðum og lélegum fiski er allt of
lítill vegna þess hvað er lítið framboð
af hráefni. Fiskur er illa blóðgaður,
honum illa raðað og svo er illa ísað.
Raunar ber Fiskistofa mikla ábyrgð
á því hvað er illa ísað. Það mega
ekki vera nema 3% af ís í fiski þegar
landað er. Mín reynsla er sú að yfir
sumartímann sé lágmark að hafa
6-8% af ís þótt 3% dugi kannski yfír
veturinn."
Bókhaldið í eldhúsinu
Þau Snæbjörn og Kristín segjast
lifa þokkalega af verkuninni. Yfir-
bygging er engin á fyrirtækinu og
þau segja vandalaust að færa bók-
haldið í eldhúsinu. Þau hafa ekki
farið í sumarfrí síðan 1986. Eftir að
þau seldu bátinn eru þau samt ekki
eins bundin og áður. „Við fórum
heldur í vetrarfrí," segir Kristín.
„Það var sjálfhætt í desember og
ekkert farið af stað fyrr en í febrúar.“
Þau eru bæði innfæddir Patreks-
firðingar og segja að ástandið í bæn-
um sé almennterfitt. „Ef menn skoða
sögu okkar í gegnum árin, þá hefur
allt staðið og fallið hér með þorski,"
* segir Snæbjörn. „Meðan þorskveiðin
verður ekki aukin réttum við ekki
úr kútnum. Við höfum aldrei veitt
annað en þorsk og svo steinbít tvo
mánuði yfir veturinn. Við höfum
ekki síld, loðnu eða karfa. Það er
enginn togari hér eftir til að sækja
á önnur mið.“
Kristín segir að það sé gott að búa
á Patreksfirði þótt þar sé bæði dýrt
að kynda hús og dýrara að kaupa
inn en í afsláttaverslunum höfuð-
borgarinnar. Það sé líka mikið atriði
fyrir Reykvíkinga að fólk búi fyrir
vestan og skapi þar verðmæti. Hún
segir að helsti óvinurinn sé sundur-
lyndisfjandinn sem hafi spillt mörg-
um góðum áformum. „Reynslan hef-
ur sýnt að hjálpin kemur ekki að
sunnan. Við verðum að bjarga okkur
sjálf.“