Morgunblaðið - 02.08.1995, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 2. ÁGÚST 1995 B 5
Sigfús Kristmannsson er milli steins og sleggju í fiskveiðideilu frændþjóðanna
„ÉG HELD að sjónarmið íslend-
inga hvað varðar veiðar í Smug-
unni og Síldarsmugunni hafi ekki
komið nægilega fram í Noregi, en
því er ekkert til fyrirstöðu. Menn
þurfa einfaldlega að koma þeim á
framfæri. Það sama á við um sjón-
armið Norðmanna hér á landi.
Reyndar virðist mér að verið sé að
etja almenningi í Noregi og á ís-
landi saman í þessum málum. Vissi
maður ekki betur, tryði maður því
líklega, að íslendingar væru búnir
að ofveiða alla sína fiskistofna, hér
væri enginn fiskur eftir og því
væri stefnan sett á J'iskimið ann-
arra þjóða,“ segir íslendingurinn
Sigfús Kristmannsson, sem starfar
við Rannsóknarstofnun Pinnmerk-
ur í Norður-Noregi, Finnmarks
Porskningen.
Verið hitti Sigfús að máli og
ræddi við hann um starf hans í
Noregi og deilur íslendinga og
Norðmanna um fískveiðar. Sigfús
byrjar á starfinu:
Svæðisbundar
rannsóknastofnanir
„Finnmarks Forskningen er ein
af þessum rannsóknastofnunum,
sem eru starfræktar í flestum sýsl-
um Noregs. Þetta eru svæðis-
bundnar rannsóknastofnanir, sem
eiga að stuðla að þróun og stunda
rannsóknir, hver á sínu svæði og
eru þá verkefnin mismunandi eftir
landsvæðum. Helztu verkefnin í
Finnmörku eru tengd atvinnulífinu
og oft er þá verið að miðla niður-
stöðum rannsókna sem liggja fyrir
og athuga hvort þær geti komið
að notum. Þetta er yngsta rann-
sóknastofnunin af þessu tagi í
Noregi, stofnuð 1987, en þessar
stofnanir eru þó nokkrar.
Hjá Finnmarks Forskningen
vinna milli 15 og 20 manns, þar
af 10 til 12 rannsóknarmenn. Við
vinnum við fiskeldi, bæði eldi á lax
og bleikju og vatnafiski og ýmissi
starfsemi, sem því tengist. Síðan
vinna þrír jarðfræðingar að rann-
sóknum á jarðlögum vegna náma-
graftar, en nokkrar námur eru í
sýslunni. Einnig er unnið að verk-
efnum sem lúta að fiskveiðum og
vinnslu.
Sjávarútvegsfræðingur
fráTromsö
Minn vettvangur er í sjávarút-
veginum, en ég hef verð hjá FF í
þijú ár. Fiskveiðar og fiskvinnsla
er mikilvægasta atvinnugreinin
þarna norður frá og því var ákveð-
ið að auka rannsóknir á því sviði.
í raun má líkja öllum Norður-Nor-
egi við ísland hvað varðar mikil-
vægi sjávarútvegsins fyrir afkomu
íbúanna.
Ég er sjávarútvegsfræðingur frá
Sjávarútvegsháskólanum í Tromsö
eins og svo margir aðrir íslending-
ar. Þar var ég á árunum 1975 til
1980 við nám og vann síðan meðal
annars hjá Fiskeri Teknologisk
Forsknings Institutt að námi loknu.
Ég fluttist síðan heim 1984 og var
Þjóðimar stæðu
sterkari saman
Sigfús Kristmannsson starfar hjá Rann-
sóknarstofnun Finnmerkur í Norður-Noregi.
Hann verður því vitni að fiskveiðideilu Islend-
inga og Norðmanna með öðrum hætti, en
við sem hér búum. Sigfús segir í samtali
við Hjört Gíslason, að eina leiðin sé að
semja um allar smugur og rétt hefði verið
að nota síðastliðinn vetur betur til að ná
samkomulagi.
hér til 1992. Þá höfðu þeir sam-
band við mig hjá FF og báðu mig
að koma til að vinna að rannsókn-
um og þróunarstörfum í sjávarút-
vegi..
Eg hafði það fínt hér, var í mörg-
um störfum eins og
títt er meðal íslend-
inga, og hafði ekkert
hugsað mér til hreyf-
ings, en tilboðið frá
Noregi var freistandi
og ég sló til.
Upplýsingar fengnar
úrVerinuogfrá
Streng
í fyrsta lagi erum
við að vinna að ýmsum
verkefnum í fisk-
vinnslu, svo sem fram-
leiðslustýringu og
tölvukerfi í fisk-
vinnslu. Þá erum við
með stórt verkefni sem
snýst um upplýsinga-
kerfi í sjávarútvegi. I því felst
meðal annars að kanna hvaða upp-
lýsingar menn hafa not fyrir og
þá að afla þeirra og miðla áfram
til fyrirtækjanna og annarra, sem
kunna að hafa not fyrir þær. Við
byijuðum á framboði og verði á
ferskum fiski á helztu mörkuðum
Evrópu. Við fáum daglegar upplýs-
ingar frá fiskmörkuðum í Dan-
mörku, Hollandi, Englandi og ís-
landi. Allar upplýsingar tiéðan
fáum við frá Verkfræðistofunni
Streng sem fær síðan þær upplýs-
ingar, sem við söfnum saman.
Við gerum svo samninga við
fiskmarkaðina um að fá að dreifa
þessum upplýsingum eins og við
óskum. Þetta eru ekki eingöngu
upplýsingar um magn og verð á
fiskmörkuðum, heldur tökum við
einnig fréttir úr blöðum og tímarit-
um, meðal annars úr Verinu. Þar
þýðum við greinar óg fréttir um
ferskfisk, samskipti Noregs og ís-
lands, síldveiðar og veiðar í Smug-
unni og fleira, sem við
teljum not af og miðl-
um áfram. Við erum
með heimasíðu á Ver-
aldarvefnum og þar
geta menn meðal ann-
ars komizt inn til að
fá þessar upplýs-
ingar,“ segir Sigfús.
Flæði sjónarmiða
mikilvægt
Hvernig er að fylgj-
ast með fiskveiðideilu
íslands og Noregs sem
íslendingur í Noregi?
„Það vill svo til að
Sigfús sjónarmiðin eru mis-
Kristmannsson munandi og nú ríkir
verulegur ágreiningur
milli Norðmanna og Islendinga.
Hins vegar hef ég séð að oftast
er skortur á sjónarmiðum „and-
stæðingsins" í fjölmiðlum, sem
frekar leitast við að réttlæta sjónar-
mið síns lands. Því er það mikil-
vægt að koma á flæði sjónarmiða
á milli landanna og það erum við
meðal annars að reyna.
Ég fylgist með þessum deilum
frá báðum hliðum. Ég hef greiðan
aðgang að því, sem er í umræð-
unni í Noregi. Eins reyni ég eftir
megni að fylgjast með því, sem er
í fréttum á íslandi. Norðmenn eru
geysilega heitir út í okkur íslend-
inga og finnst framferði okkar al-
veg ótækt. Sérstaklega á það við
fiskveiðarnar í Smugunni og maður
lendir oft í rökræðum við þá um
málið, einkum meðan veiðarnar
standa yfir. Síðan gleymist þetta
gjarnan á milli.
Norskir sjómenn
okkur reiðir
Norðmenn eru búnir að ganga í
gegn um erfitt tímábil í sjávarút-
vegi, til dæmis í kringum 1990, en
þá blasti við að stofninn í Barents-
hafi væri hruninn. Einhverra hluta
vegna er ástandið orðið mjög gott
núna aftur á svona skömmum tíma.
Þetta bitnaði geysilega hart á sjáv-
arplássunum, sjómönnum og fjöl-
skyldum þeirra. Það er þeim enn í
fersku minni og þeir halda því fram
að stofninn hafi verið byggður upp,
með mikilli takmörkun veiða. Þeir
eru því auðvitað reiðir, þegar þeir
eiga að fara að^ njóta uppbygg-
ingarinnar, að íslendingar skuli
koma og taka frá þeim, það sem
þeir voru búnir að „safna saman“
í Barentshafinu.
Þeir eiga varla orð til að lýsa
þessari framkomu okkar. Það er
afar lærdómsríkt að vera þarna og
fýlgjast með þessu máli frá báðum
hliðum. Það gerist til dæmis ein-
hver atburður og hann er síðan í
fréttum í báðum löndunum og þá
er eins og menn séu ekki að ræða
sama atburðinn. Málinu er stillt upp
á sinn hvorn háttinn eftir því hver
sjónarmiðin eru. Þetta er sérlega
athyglisvert, þegar ráðmenn koma
fram með einhveijar yfirlýsingar,
sem öll þjóðin tyggur upp eftir
þeim daginn eftir og trúir því sem
hver um sig sagði.
Hitinn meiri út í
þorskveiðar en síld
Nú er líka deilt um norsk-
íslenzku síldina og þar eru sjónar-
miðin jafnólík. Islendingar segja
að Norðmenn hafi haldið stofninum
niðri með veiðum svo hann hæfi
ekki göngurnar yfir á Atlantshafið
á ný og Norðmenn ásaka Islend-
inga fyrir sjálftöku úr stofni,.sem
Norðmenn séu að byggja upp. Það
er reyndar staðreynd að Norðmenn
hefðu getað veitt mun meira af
síldinni og passað það alveg að hún
færi út. Fyrst hún er farin af stað,
sýnir það að þeir hafa haldið að
sér höndum.
Mér finnst nú hitinn samt vera
meiri út í þorskveiðararnar. Mönn-
um fínnst þeir geta frekar sætt sig
við síldveiðar Islendinga, því við
veiddum síldina til jafns við Norð-
menn á árum áður, en sömu sög-
una er alls ekki að segja um þorsk-
inn í Barentshafi. Þeim finnst þeir
eiga þorskinn einir ásamt Rússum."
Semja þarf um allar smugur
Hver er bezta leiðin til að setja
niður þessar deildur?
„Ég hef lengi sagt það, að eina
ráðið í þessu öllu saman, væri að
ganga til samninga um allar veið-
ar, sem ósamið væri um og líklegt
að upp kæmi á næstu árum. Eina
ráðið er að semja um allar smugur
og alla stofna, sem ágreiningur er
um eða kann hugsanlega að koma
upp. Halldór Ásgrímsson hefur til
dæmis upplýst að þegar hann var
sjávarútvegsráðherra, hafi hann á
hveiju ári sent norskum stjórnvöld-
um bréf og óskað þess að byijað '
yrði á viðræðum um norsk-íslenzku
síldina, hún færi á flakk, en Norð-
menn töldu enga ástæðu til samn-
inga. Því miður.
Mér finnst að menn hefði átt að
nota síðastliðinn vetur betur til
samningaviðræðna. Það var á
hreinu að síldin færi á flakk og
Islendingar færu aftur í Smuguna.
Norðmenn segjast reyndar eiga
erfitt með að fara að semja við
okkur um kvóta í Barentshafi, enda
telja þeir okkur vera þar í leyfís-
leysi. Ég held að það verði að taka
öll málin fyrir í einu og finna á
þeim einhveija heildarlausn.
Til dæmis mætti stilla dæminu '
þannig upp, að á öðrum endanum
séu hagsmunir íslendinga á
Reykjaneshrygg og hinum endan-
um norskir hagsmunir í Barents-
hafi og Síldarsmugan svo þar á
milli. Þá mætti hugsa sér að hlutur
okkar yrði mikill á Hryggnum en
tiltölulega minni í Batentshafi og
öfugt með Norðmenn. Síðan yrði
fundin ásættanleg skipting úr síld-
arstofninum í einhvetju samhengi
við skiptinguna á hinum svæðun-
um. •
Sameiginlegir
hagsmunir í húfi
Ég tel varla koma til greina að
taka svæðin hvert fyrir sig. Það
er mikilvægast að þessar þjóðir
komi sér saman um nýtingu þess-
ara umdeildu stofna. Þannig verður
hagsmunum beggja þjóðanna betur
varið gegn kröfum annarra utanað-
komandi ríkja. Næðu Norðmenn
og íslendingar saman, stæðu þeir
miklu sterkari gegn öðrum keppi-
nautum um fískinn. Það er svo
reyndar enn önnur saga að Norð-
menn, íslendingar, Færeyingar og
Rússar, sem eiga svo mikilla hags-
muna að gæta sem fiskveiðiþjóðir '
og fiskútflytjendur við Norðaustur-
Atlantshaf, skuli stöðugt láta etja
sér saman í innbyrðis deilum í stað
þess að standa saman um hags-
muni sína sem fískveiðiþjóðir. Það
hlyti að verða öllum þessum þjóðum
til góðs. Því miður virðist ætla að
vera einhver bið á því. Eftir að
Norðmenn höfnuðu aðild að Evr-
ópusambandinu verður samvinna
af þessu tagi enn brýnni en áður,“
segir Sigfús Kristmannsson.
RÆKJUBA TAR
Nafn itnorö Afli Flskur SJÓf Löndunarst.
! HÁSTEINN ÁR 8 113 4 3 1 Þorlákshöfn j
JÖN KLEMENZÁR 313 149 6 3 2 Porlákshöfn
f KÁRIBK 148 36 5 0 ....V. Grinöavík |
VÖRÐUFELL GK 20S 30 3 0 1 Grindavík
ELOHAMAR GK 13 38 6 0 2 Sandgerði
GUDHNNUR KE 19 30 16 0 3 Sandgerði
\ HAFBJÖRG GK 58 15 9 0 3 Sandgerði
HAFBORG KE 12 26 27 0 6 Sandgeröi
JÓN GUNNLAUGS GK 444 105 4 3 1 Snndgerði
SVANUR KE 90 38 18 0 3 Sandgeröi
ÓSKKES 81 4 9 1 Sandgeröi J
ÞORSTEINN KE 10 28 16 0 3 Sandgerði
ERLINGKEI40 179 12 4 1 Keflavík
JÖHÁNNES Ji/AR KE 85 105 14 1 1 Keflavík
HAMAR SH 224 235 8 20 1 Rif
SAXHAMAR SH 50 128 13 13 2 Rif
GARÐAR IISH 184 142 10 8 2 Ólafsvík
HAMRASVANUR SH 201 168 8 6 1 Stykkishólmur
HRÖNN BA 335 41 5 1 2 Stykkishólmur
KRISTINN FRIÐRIKSSÖN SH 3 104 17 0 1 Stykkishólmur
SVANUR SH 111 138 6 3 1 Stykkishólmur |
ÞÓRSNES ii SH 10 9 146 5 0 1 Stykkishólmur
; ÞÓRSNES SH 108 163 8 0 1 Stykkishólmur
GUNNBJÖRN ÍS 302 57 9 0 1 Bolungarvík
HAFBERG GK 377 189 24 0 1
HEIÐRÚN1$ 4 294 24 0 1 Bolungarvík
HUGINNVE5S 348 16 0 1 Balungarvik j
VINUR ÍS 8 257 18 0 1 Bolungarvik
vIkurberg GK 1 328 21 0 1 Bolungarvik
EMMA VE219 82 10 0 1 ísafjörður
FRAMNES Is 708 407 29 0 1 (safjörður
STURLA GK 12 297 24 0 1 Isafjörður
STYRMIR KE 7 19Q 25 0 1 | Isaíjörður
RÆKJUBA TAR
Nafn StaarA Afll Fiskur SJÓf Löndunarst.
HAFFARIIS 430 227 28 O 1 Súöavík
KOFRllS 41 301 19 0 1 SúðavOc
GRÍMSEY ST 2 30 6 0 1 Drangsnes
HILMIR ST 1 28 6 0 1 Drangsnes
SIGURBJÖRG ST 55 25 6 0 1 Drangsnes
ÁSBJÖRGST9 50 7 0 1 Drongsnes
ÁSDlSST 37 30 6 0 1 Drangsnes
SÆBJÖRG ST 7 76 9 0 1 Hólmavík
GISSUR HVlTI iiú 35 165 10 0 1 Blönduós
GUNNVÖRST39 20 6 0 1 Sauðárkrókur |
HAFÖRNSK 17 149 23 0 1 Sauðárkrókur
JÖKULL SK 33 68 12 0 1 Sauðárkrókur ]
HELGA RE 49 199 25 0 1 Siglufjöröur
SIGLUVlK Sl 2 490 20 0 1 Siglufiörður
SIGÞÓR ÞH 100 169 19 0 1 Siglufjöröur
STÁLVÍK Sl 1 364 25 0 1 Siglufjörður
ÞÍNGÁNES SF 25 162 16 0 1 Siglufjörður
SN/EBJÖRGÖF4 47 9 0 1 Ólafsfjoröur
ARNÞÓR EA 16 243 19 0 1 Dalvik
HAFÖRN EA 955 142 19 0 1 Dalvik
NAUSTAVÍK EA 151 28 6 0 1 Dalvík
OTUREA 182 68 10 0 1 Oalvfk
STEFÁN RÖGNVALOSS EA 345 68 6 0 1 Dalvík
STOKKSNES EA 410 451 27 0 1 DaMk
SVANUR EA 14 218 27 0 1 Dalvik
SÆÞÓRBA IOI 150 20 0 1 Dalvik
SÓLRÚN ÉÁ 35 í 147 16 0 1 Dalvik
SJÖFN ÞH 142 199 16 0 1 Grenivik
ATLANÚPUR ÞH 270 214 15 0 1 Raufarhöfn
INGiMUNDUR GAMU HU 65 103 7 0 1 Vopnafjörður j
KROSSANES SU 5 137 8 0 1 Vopnafjörður
ÞÓRIR SF 77 125 11 0 1 Eskifjörður
Ellefu þúsund tonn
eftir af úthafsrækju
LIÐLEGA 11 þúsund tonna úthafs-
rækjukvóti er óveiddur nú um mán-
aðamótin. Er það meira en tvöföld
meðalveiði þá mánuði sem búnir eru
af kvótaárinu. Samkvæmt því verða
menn að halda vel á spöðunum til
að veiða kvótann á þeim eina mán-
uði sem eftir er af fiskveiðiárinu en
þess ber þó að geta að heimilt er að
flytja yfir 6.000 tonn á næsta kvóta-
ár.
Úthlutað var 63 þúsund tonnum
af úthafsrækju á yfirstandandi ári,
auk liðlega 2.600 tonna sem flutt
voru milli ára, þannig að veiðiheim-
ildir eru 65.663 tonn í heildina. Nú
er búið að veiða liðlega 54.300 tonn
eða 83% kvótans. Eftir eru rúm 11
þúsund tonn, eða 17% árskvótans.
Meðalveiði flotans þá ellefu mán-
uði sem liðnir eru af kvótaárinu er
tæp 5 þúsund tonn. En þegar litið
er á möguleika skipanna til að ná
þessum afla í ágústmánuði ber að
hafa í huga að eigendum kvótans
er heimilt að geyma 6.400 tonn til
næsta kvótaárs.
Eftirspurn eftir kvóta minnkar
Verð á rækjukvóta hefur haldist .
í 80 kr. að undanförnu en eftirspurn-
in hefur ekki verið eins mikil og hún
var, að því er fram kemur í frétta-
bréfi Kvótamarkaðarins. Má búast
við því að eftirspurnin hafi minnkað
vegna þess mikla kvóta sem er
óveiddur. Kvótamarkaðurinn er með
varanlegan rækjukvóta til sölu á 360
kr. kg. Inn í það verð er komin út-
hlutun fyrir næsta ár.