Morgunblaðið - 03.08.1995, Blaðsíða 36

36 FIMMTUDAGUR 3. ÁGÚST 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ MARGRÉT Þór-
arinsdóttir, hús-
freyja Minna-
Knarrarnesi, Vatns-
leysuströnd, fædd-
ist í Bergskoti á
Vatnsleysuströnd 9.
febrúar 1911. Hún
lést í Sjúkrahúsi
Suðurnesja 27. júlí
sl. Faðir hennar var
Þórarinn Einarsson
útvegsbóndi í Berg-
-^jskoti og síðar í
Höfða, Vatnsleysu-
strandarhreppi, f.
12. apríl 1884 í
Stóra-Nýjabæ,
Krísuvík, d. 7. apríl 1980. Móðir
hennar var Guðrún Bjarndís
Þorvaldsdóttir húsfreyja, f. 4.
nóvember 1881 í Álftártungu-
koti á Mýrum, d. 14. maí 1971.
Margrét var næstelst barna
þeirra hjóna. Foreldrar Þórar-
ins voru Einar Einarsson út-
vegsbóndi Stóra-Nýjabæ, Krísu-
vík. Einar var síðasti formaður-
inn er réri frá Selatöngum.
Kona Einars var Margrét Hjart-
ardóttir húsfreyja, frá Hækings-
dal í Kjós. Þau hjónin fluttu síð-
ar til Grindavíkur og þaðan í
Bergskot á Vatnsleysuströnd.
Foreldrar Guðrúnar Bjarndísar
voru Þorvaldur Sigurðsson
bóndi (Björnssonar og Guðrúnar
Bjarnardóttur frá Lambastöð-
um í Borgarfirði) og Valgerður
Anna Sigurðardóttir húsfreyja
(Bjarnasonar á Valbjarnarvöll-
um í Borgarfirði og Ástríðar
Einarsdóttur). Þorvaldur var
bóndi að Miðhúsum og í Álftárt-
ungukoti á Mýrum. Guðrún
fluttist 1909 suður til Þórarins
og giftu þau sig ári síðar. Systk-
ini Margrétar eru: Þorvaldur
Þórarinsson, hæstaréttarlög-
maður, Reykjavík, f. 11. nóvem-
ber 1909, d. 25. júlí 1975. Anna
Þórarinsdóttir, fyrrv. verslun-
arstjóri, Reykjavík, f. 3. ágúst
1912. Unnur Þórarinsdóttir,
húsfrú, Borgamesi, f. 15. sept-
ember 1913, d. 28. mars 1984.
Ásta Gunnþórunn Þórarinsdótt-
ir, fyrrv. húsfreyja, Höfða, nú
búsett í Reykjavík, f. 5. október
1920. Uppeldissystkini Margrét-
ar eru Sigurður Hilmarsson,
fyrrv. bifreiðastjóri, Njarðvík,
f. 16. febrúar 1908. Hulda Valdi-
~4j marsdóttir, húsfrú, Reykjavík,
HVER og einn býr sér til sína lífssýn
sem myndar eins konar risavaxið
púsluspil. Oft vantar bita inn í og
eru þeir þá heimasmíðaðir og mótað-
ir til svo þeir passi inn í heildarmynd-
ina. Þannig helst myndin til friðs
a.m.k. um stund uns ný spuming
vaknar, nýjan bita vantar. Fyrir
marga er dauðinn erfiðasti hluti
myndarinnar. Þar vantar marga bita.
Þegar ég sagði dóttur minni frá andl-
áti langömmu sinnar greindi ég henni
lítillega frá þeim ættingjum og vinum
sem langamma væri að fara til;
mömmu sinnar og pabba, mannsins
'-ft'ns, Auðuns frænda, Unnar dóttur
sinnar, Unsu frá Borgarnesi, Þor-
valdar bróður síns, Möllu, Huldu og
fjölda annarra vina og ættingja sem
gista nú hjá guði. Hún hugsaði sig
um og sagði svo: „Jæja, mamma,
það er þá kannski bara gaman að
deyja.“ Ekki veit ég um það en gott
er til þess að vita að allt þetta stór-
skemmtilega og góða fólk tekur á
móti henni ömmu og vafalaust verð-
ur mikið skrafað. Það er a.m.k. sú
mynd sem ég mun kjósa að halda
mig við þegar ég hugsa til hennar.
Við amma töluðum um dauðann
* ?’,ns og svo margt annað í eldhúsinu
á Austurbrún. „Nei takk, engar
minningargreinar um mig, gamla
hrukkótta kerlingu frá Vatnsleysu-
strönd. Hveijir hafa áhuga á svoleið-
is löguðu, ekki nokkur kjaftur."
„Láttu ekki svona amma,“ sagði ég,
„ef ég lifi þig færð þú engu um það
-yáðið og ef þú hættir ekki þessu tali
þá bytja ég á henni strax." Þá brosti
f. 10. september
1922, d. 13. septem-
ber 1981. Gunnþór-
unn Gyða Sigurjóns-
dóttir, húsfrú,
Reykjavík, f. 8. júní
1925. Krisljana
Guðmundsdóttir,
starfskona, Vífils-
stöðum, f. 7. mars
1939. Margrét gekk
i hjónaband 12. maí
1929. Eiginmaður
hennar var Brynj-
ólfur Brynjólfsson
útvegsbóndi, Vatns-
leysustrandar-
hreppi, f. 6. janúar
1903 í Reykjavík, d. 14. október
1979. Margrét og Brynjólfur
bjuggu allan sinn búskap í
Vatnsleysustrandarhreppi, fyrst
á Auðnum, síðan að Hellum en
lengst af í Minna-Knarrarnesi.
Börn þeirra hjóna eru: Brynjólf-
ur Gunnar, Hellum, verksljóri
hjá íslenskum aðalverktökum,
f. 6. febrúar 1930, kvæntur Sess-
elju Sigurðardóttur. Þau eiga
sjö börn, þar af er eitt látið.
Þórarinn, bifreiðastjóri, Kefla-
vík, f. 23. ágúst 1931, kvæntur
Jóhönnu Rögnu Magnúsdóttur.
Þau eiga þrjú börn. Elísabet
Guðrún, starfskona, Rannsókn-
arstofnun Háskólans, f. 31. jan-
úar 1933, gift Reyni Ásmunds-
syni. Þau eiga fjögur börn.
Reynir, starfsmaður íslenskra
aðalverktaka, f. 27. apríl 1934,
kvæntur Sæunni Guðjónsdóttur.
Þau eiga fjögur börn. Ólafía
Sigríður, húsfrú, Reykjavík, f.
28. febrúar 1936. Ólafía á sjö
börn. Unnur Kristín Björg, f.
15. maí 1937, d. 8. mars 1981.
Sambýlismaður hennar var Leif-
ur Jónsson, d. 1995. Garðar, út-
gerðarmaður, Keflavík, f. 12.
júní 1939, kvæntur Helgu Auð-
unsdóttur. Þau eiga tvö börn,
þar af er annað látið, Auðunn
d. 14. ágúst 1994. Margrét er
móðir 7 bama, þar af er eitt
látið. Hún er amma að 28 böm-
um, þar af em tvö látin. Hún
er langamma að 55 börnum, þar
af er eitt látið, og langalang-
amma að 4. Alls era afkomendur
Margrétar og Brynjólfs 94 tals-
ins. Margrét verður jarðsungin
frá Kálfatjamarkirkju í dag,
fimmtudaginn 3. ágúst og hefst
athöfnin klukkan 14.
hún til mín og sagði: „Nú, jæja góða,
hafið þið það þá eins og þið viljið
en engar lofræður í kirkjunni. Eg
vil ekki sjá það.“
En hér kemur minningargreinin
því í mínum huga varstu aldrei göm-
ul kerling. Kannski dálítið hrukkótt
en aldrei gömul og víst er að við fjöl-
skyldan og fleiri höfðum áhuga á
henni ömmu því hún var skemmtileg
með eindæmum, stálminnug, fróð og
góð. Margoft leitaði ég til hennar
þegar ég var við nám í fósturskólan-
um og var það eins og að fletta upp
í hverri annarri heimildaskrá. Skipti
þá engu hvort spurt var um aðbúnað
bama, veðurfar og húsakynni,
byggðarlög og lífshætti íslendinga
frá aldamótum og til þess dags. Aldr-
ei stóð á svarinu en allir hennar fyrir-
lestrar áttu það sammerkt að þeir
enduðu jafnan á sömu leið: „Já,
Kristín mín, þannig hagaði íhaldið
sér í þá daga og hvemig þeir haga
sér í dag! Ekki eru þeir betri. Hvað
finnst þér nú um...“ Við sem þekktum
hana vitum að framhaldið er vart
prenthæft á síðum Morgunblaðsins.
Amma í Knarramesi var afbragðs
góður bóndi. Ekki er hægt að segja
að ég hafi verið mikið hjá henni sem
bam. Mér líkaði ekki beljumjólkin
og ýmislegt annað fór fór fyrir brjóst-
ið á mér, borgarbaminu, eins og t.d.
sú sveitamennska hjá heimilisfólkinu
að fara berfætt beint í ullarsokkana.
Það var því ekki fyrr en afi dó að
við fórum að treysta okkar vináttu
og samband. Þá kom hún oftar til
Reykjavíkur og við þvældumst um
borgina með leigubílum í leit að
nærfötum frá Sambandinu og réttum
inniskóm, þó aldrei með Hreyfli því
að hennar sögn voru eintóm gamal-
menni að keyra þar.
í mínum augum var amma krafta-
verkakona. Um áttrætt reif hún sig
upp úr rúminu um miðja nótt og
skellti sér í síðbuxur, kápu og setti
upp ullarhúfu og tók á móti folaldi.
„Og hvað?“ spurði ég agndofa af
skelfingu, „var þetta ekkert mál?“
„Nú auðveeetað var þetta ekkert
mál, Kristín. Það hefði sjálfsagt
gengið af þér dauðri, manneskju sem
komin er á fullorðinsaldur og segir
bóndann hafa snuðað sig, að það
vanti þriðja og fjórða lærið á lamba-
skrokkinn. Já hann pabbi sálugi hefði
átt að heyra til þín. Ef hann sneri
sér ekki við í gröfinni þá, gerir hann
það aldrei, ég segi ekki margt. Og
hvað eru þau mörg núna hjá þér
lærin á rollunni?"
Það fer engum vel að vera veikur
en það fór ömmu sérstaklega illa.
Við viljum sjálfsagt öll minnast henn-
ar eins og hún var áður en hún veikt-
ist og áður en sorgin hreiðraði um
sig í brjósti hennar vegna fráfalls
Auðuns frænda. Sú sorg var henni
þung eins og svo mörgum okkar.
Við viljum muna eftir henni í rósótta
kjólnum og á flókaskónum, hlustandi
á fréttir eða segjandi þær sjálf.
Ég á ömmu mikið að þakka. Aðra
eins natni og væntumþykju í garð
dóttur minnar verður aldrei fullþakk-
að. Löngum stundum eyddi hún við
að syngja með henni og hún kenndi
henni fjöldann allan af vísum og
kvæðum enda fór það svo að dóttir
mín var svo til altalandi um eins og
hálfsárs aldur og dálítið flámælt eins
og langamma.
Ömmu þótti ekki allir fá jafna
sneið af kökunni og ekki veit ég
hvort hún sagði dóttur mipni frá
íhaldinu, en spurningar eins og „af
hveiju er allt þetta fallega handa
þessum ríku en allt þetta ljóta handa
þessum fátæku? Finnst þér þetta
ekki ósanngjarnt?" eru óneitanlega
í anda ömmu og ég þykist þekkja
tóninn.
Elsku amma! Þú lifir í okkur öllum
og við munum sakna þín, segja frá
þér og halda minningu þinni á loft,
því hver gæti gleymt annarri eins
konu eins og þér. Hafðu þakkir fyrir
allt og allt. Guð blessi minningu þína.
Kristín Reynisdóttir.
Nýbornar ær í túni. Undir lágum
hóli í norðangarra situr amma og
hjálpar kind sem á í basli með að
koma stórri gimbur í þennan heim.
Krakkar í hnapp umhverfis treysta
ömmu til að koma öllu í lag og í
augum kindarinnar vottar fyrir svip-
uðu trausti. Tún eru gul og hafið
skolar steinvölum og þara uppá
bakkann, á morgun verður hann
hreinsaður, þar verður amma líka.
Inni heitt kaffi á brúsa og kringlur
með.
Amma hlær í flekknum, lítill strák-
ur er að læra að riija, það er gott
veður á Ströndinni og hópur af lóum
pikkar á ánamaðka úr nýslegnu túni.
Amma segir að það rigni ef við skilj-
um við hrífurnar með tindana upp í
loft, hún segir okkar þetta um leið
og hún labbar sér inn til að hugsa
um kaffið. Allt þarf amma að gera,
svo á eftir að mjólka. Á morgun
spáir rigningu þá fer amma með
rútunni til Reykjavíkur að heimsækja
afa á Landakot.
í stálvaskafati hrærir amma blóð,
í eldhúsinu er mikið skvaldur, slát-
urgerð í algelymingi. Lappir sviðnar
og settar á kút sem geymdur á er á
köldum stað í kjallaranum. Amma
stjómar hér öllu og passar uppá að
allt sé rétt gert og að önnur verk
falli ekki niður í öllum þessum at-
gangi.
Það er harðfenni yfir öllu, mikið
frost og svellalög. En vinnan heldur
áfram hjá ömmu, úti jafnt sem inni
þarf hún að stússa. Tunglskin er og
bjart, ég er á leiðinni heim að Hellum
og amma stendur á tröppunum þang-
að til ég kem að tóftinni heima, skyldi
hún vita að ég er myrkfælinn?
Pólitískir fyrirlestrar í eldhúsinu
hjá ömmu, hér eru línumar lagðar
og heimsins vélabrögð afhjúpuð á
glæsilegan hátt. í innanlands stjórn-
málunum eru áherslur skýrar: Mar-
grét Þórarinsdóttir kýs ekki Sjálf-
stæðisflokkinn! Sagnalistin, sú ís-
lenskra íþrótt, er stunduð af kappi
og ekkert dregið af í eftirhermum
og leikrænum tilþrifum, grunnur ís-
lenskrar alþýðuleiklistar. Spila-
mennska, ólsen ólsen, manni eða vist
allt eftir fjölda þátttakenda. Kaffi-
drykkja og kringluát stundum þorsk-
hausar hertir og hákarl, stundum
hrossakjöt eða annað góðmeti. Þetta
er hámenningareldhús.
Nú eru þetta minningar. Minning-
ar um sterka stritandi konu, góða
konu, minningar um ömmu. Hún vildi
ekkert pijál eða veraldlega upphefð,
ekkert dekur við sig, ekkert hjóm.
Eitt sinn sagði hún við mig: „Ég vil
aungvar minningargreinar um mig,
ég þarf aungva tilvísun til himna.“
Nei, þú þurftir enga tilvísun til
himna, enda komin þangað þegar
þetta er skrifað.
Takk fyrir mig, elsku amma.
Guðmundur.
Á bak við skýin bjartur ljómar dagur,
sem boðar sumar eftir hríð og él.
Þar lifir þú sem ljóssins engill fagur;
af lífsins ströndum, héðan farðu vel.
Okkur langar með þessum örfáum
orðum að þakka okkar yndislegu
ömmu og langömmu Margréti fyrir
allar þær ljúfu góðu og skemmtilegu
stundir sem hún gaf okkur. Margs
er að minnast en efst er okkur þó í
huga hennar einstaklega sterki, góði
og fallegi persónuleiki sem endurspe-
glaðist í öllu því sem hún sagði og
gerði.
Okkur hefði þótt að hennar hefði
mátt njóta lengur við, því erfitt er
að sjá á bak henni. Við áttum hana
öll og hún átti okkur öll. Elsku amma
og langamma! Hafðu hjartans þakkir
fyrir tilveru þína. Hvíl þú í friði.
Ása og fjölskylda.
Elsku amma. Nú kveð ég þig í
hinsta sinn. Þú ert nú lögð af stað
í ferðina miklu, umvafin englum
drottins og með roða í kinnum. Allra
góðu samverustundanna sem við átt-
um saman er sárt saknað, en ég
geymi þær í hjarta mínu. Elsku
amma mín, hafðu þökk fyrir allt og
allt, og megi ljós drottins Iýsa þér
og englar meistaranna leiða þig.
Ég mun minnast eftirfarandi orða
er ég hugsa til þín.
„Þótt ég sé iátinn, harmið mig
ekki með tárum. Hugsið ekki um
dauðann með harmi og ótta; ég er
svo nærri að hvert eitt ykkar tár
snertir mig og kvelur. En þegar þið
hlæið og syngið með glöðum hug,
lyftist sál mín upp í mót til Ijóssins.
Verið glöð og þakklát fyrir allt sem
lífið gefur og ég tek þátt í gleði
ykkar yfír Iífinu.“
(Höfundur óþekktur.)
Þín
Margrét Þórarinsdóttlr.
Nú er amma okkar á Ströndinni
búin að fá hvíld. Hún var orðin þreytt
enda búin að skila sínu og vel það.
Það er svo margt hægt að segja um
hana ömmu því hún var alveg sér-
stök kona. Einu sinni gerði hún sér
ferð til Reykjavíkurtil að færa starfs-
stúlkum Landsímans snittur og konf-
ekt í þakklætisskyni fyrir góða þjón-
ustu í gegnum tíðina. Amma spjall-
aði nefnilega oft við þær og sagði
þeim jafnvel nýjustu fréttir af sér
og sínum högum. Hún átti það líka
til að láta rútubílstjórann hjá SBK
vita af því ef hann var ekki á réttum
tíma eða ók of hratt, og þá skipti
ekki máli að rútan var full af fólki
og lítið feimið barnabarn stóð við
hlið hennar og roðnaði yfir allri at-
hyglinni sem amma vakti. Amma
hafði nefnilega sterka réttlætiskennd
og lét ekkert pjatt stöðva sig í að
standa á rétti sínum eða annarra sem
henni fannst minni máttar. Já, hún
amma lá ekki á skoðunum sínum og
sérstaklega ekki ef stjórnmál bar á
góma. Hún hafði svo sannarlega
landsmálin á hreinu og stjórnmál
voru hennar áhugamál. Við sem
yngri vorum komumst ekki með
tærnar þar sem hún hafði hælana í
þeim efnum. Og þegar amma byijaði
setningu á orðunum „Ég ætla bara
að láta þig vita það.“ í tilheyrandi
tóntegund, þá stóð ekki til að láta í
minni pokann, hvað sem á dyndi.
MARGRÉT
_ ÞÓRARINSDÓTTIR
Og það sem meira var, að þó viðmæl-
andi hennar stæði að lokum uppi
með gjörsigraðan málstað þá stóð
hann brosandi því amma var svo
skemmtilega ákveðin, en ekki frek,
það héldu bara þeir sem ekki þekktu
hana.
Amrna hafði svo margt til brunns
að bera. Einn af hennar stóru kostum
var hreinlyndi. Það þurfti aldrei að
lesa á milli línanna hjá henni, enda
ekkert þar að finna, því hún kom til
dyranna eins og hún var klædd, sama
hver átti í hlut. Við öll, sem áttum
hana að, sóttum líka mikið til hennar.
Við systkinin höfum öll dvalið í
Minna-Knarramesi hjá ömmu í lengri
eða skemmri tíma og sum okkar stór-
an hluta ævinnar. Við elskuðum hana
og virtum, hún var líka svo stór per-
sónuleiki. Á unglingsárunum þegar
við þóttumst vera orðin fullorðin og
fórúm að búa sjálf þá var svo gott
að koma að Knarrarnesi til ömmu
og fá kaffi og kringlu eða gunnsu-
snúða. Þar hittumst við oft þijú
systkini eða fleiri á laugardegi eða
sunnudegi og spjölluðum, fengum
fréttir hjá ömmu af fjölskyldunni og
hittum frændur og frænkur því öllum
fannst gott að koma til ömmu. Þarna
var alveg sérstakt andrúmsloft,
stundum rólegt og afslappað, þá var
setið við eldhúsgluggann og kannski
fylgst með Svarta-Pétri, heimaaln-
ingnum á næsta bæ, naga grastó.
Stundum var loftið líka þrungið
spennu vegna heitra stjórnmálaum-
ræðna því þá var íhaldið búið að
skandalísera einu sinni enn. Þarna
var a.m.k. ekki leiðinlegt.
Við söknum elsku ömmu okkar
og syrgjum hana. Hún gaf okkur og
mörgum öðrum svo margt til að
gleðjast yfir. Hvíl í friði elsku amma.
Gunnar, Brynjólfur, Olafur,
Bryndís, Margrét Guðrún,
Sigurður og Magdalena.
Það var á sólríkum degi í maí sl.
að ég var staddur í Knarrarnesinu
nánar tiltekið niður á Breiðhól og
hreinsaði þara af túninu. Ég Há-
skólastúdentinn reyndi að bera mig
fagmannlega við verkið þar sem
húsfreyjan í Minna-Knarrarnesi var
álengdar og fylgdist vel með verk-
inu, reglulega komu fyrirskipanir frá
henni um hvar skyldi hreinsa næst
o.sv.frv. Ég fylgdi þeim að sjálf-
sögðu. Veðrið var einstaklega gott
þennan dag, hægur vindur og vor í
lofti.
Þessi sólríki dagur í maí var síð-
asta skiptið sem amma var stödd í
Knarrarnesinu sínu. Það er ánægju-
legt til þess að hugsa nú hve veðrið
var yndislegt þennan dag.
Minna-Knarrarnes er falleg jörð
við sjóinn á Vatnsleysuströndinni en
Minna-Knarrames er fyrst og fremst
eftirminnilegt í mínum huga fyrir
húsfreyjuna sem þar bjó, Margréti
Þórarinsdóttur.
Amma í Knarrarnesi var einstök
kona, greind og umhyggjusöm. Sér-
lega fróð og mælsk mjög. Það var
hreinasta unun að hlusta á frásagnir
hennar. Öðru fremur var þó
skemmtilegt að vera í Knarrarnesinu
þegar amma ræddi um pólitík. Ekki
lét hún sér nægja að ræða um pólitík-
ina hér heima heldur var hún vel að
sér í heimspólitíkinni. Þrátt fyrir það
að ég ræddi oft við ömmu um pólitík
komst ég aldrei að því hvar hún stæði
sjálf í þeim málum en ég er sann-
færður um að ef hún hefði haft tæki-
færi til að ganga til mennta og Iátið
að sér kveða í pólitík þá hefði hún
verið þjóðinni allri til mikillar bless-
unar.
Margs er að minnast úr Knarrar-
nesinu og margt er hér ósagt. í við-
talsbók Þorsteips Matthíassonar, „í
annríki fábreyttra daga“ lýsir Mar-
grét amma lífinu á Vatnsleysu-
ströndinni á árum áður. Þar segir
hún: „Þótt lífsbaráttan væri oft hörð
og þung færð fyrir fæti áttum við
hjónin líka okkar hamingjustundir.
Það er gott að ylja sér við flöktandi
logann frá þeim minningaheimi."
Ég geri síðustu orðin í endurminn-
ingum hennar að mínum. Það er
gott að ylja sér við flöktandi logann
frá þeim ógleymanlegu stundum er
ég átti í Knarramesinu.
Orð Guðs segir okkur að lífið hér
á jörðinni sé eins og eitt augnablik.
Við taki eilífa lífið í ríki Drottins.
Nú er hafið nýtt líf hjá ömmu í Knarr-