Morgunblaðið - 05.08.1995, Blaðsíða 1

80 SIÐUR B/C/D
176. TBL. 83. ÁRG.
LAUGARDAGUR 5. ÁGÚST 1995 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
Króatar umkríngja
höfuðvígi Serba
Zagreb, Washington. Reuter, The Daily Telegraph.
Rússar saka vestræn ríki um að styðja
og bera ábyrgð á hernaði Króata
Reuter
KRÓATÍSKIR hermenn á eftirlitsgöngu við landamæri Krajina.
KROATAR hófu í gær umfangs-
mikla sókn inn í Krajina-hérað, sem
Serbar hafa haft á valdi sínu frá
árinu 1991. Ivan Tolj, talsmaður
króatíska varnarmálaráðuneytisins,
sagði í gær að Króatar hefðu náð
borginni Petrinja, 40 kílómetrum
suður af Zagreb, á sitt vald þó að
enn væri barist á götum. Þá hefðu
sveitir Króata umkringt Glina og
Knin, sem er höfuðvígi Króatíu-
Serba. Talsmaður Franjo Tudjmans
Króatíuforseta sagði að hugsanlega
myndi Króötum takast að ná öllum
svæðum Serba í Króatíu á sitt vald
á vel innan við mánuði.
Arás Króata á Krajina var harð-
lega gagnrýnd af mörgum ríkis-
stjórnum í gær en viðbrögð Banda-
ríkjastjórnar og Þjóðveija þóttu
óvenju hógvær. Rússar fordæmdu
Króata harðlega og gagnrýndu einn-
ig ríki sem virtust styðja aðgerðir
þeirra.
100.000 hermenn
Fulltrúar Sameinuðu þjóðanna
sögðust í gær ekki hafa nein tök á
að stöðva árás Króata en hótuðu
loftárásum á sveitir þeirra ef aftur
yrði ráðist á friðargæsluliða. Dansk-
ur friðargæsluliði féll er króatískur
skriðdreki skaut á danska friðar-
gæsluliða við Sisak eftir að þeir
neituðu að yfirgefa stöðvar sínar.
Skotið var á fjölmargar aðrar stöðv-
ar friðargæsluliða og særðust nokkr-
ir. Seint í gærkvöldi sagði talsmaður
Atlantshafsbandalagsins að tvær
orrustuþotur, á eftirlitsflugi yfir
Króatíu, hefðu skotið eldflaugum á
stöðvar Serba við Knin. Var flaugun-
um skotið er Serbar læstu miðunar-
búnaði loftvarnarflauga á þoturnar.
Talið er að hundrað þúsund her-
menn taki þátt í sókn Króata en til
varnar eru um 50 þúsund Serbar.
Króatíska útvarpið lék ættjarðar-
tónlist í allan gærdag auk þess sem
ítrekað var útvarpað ávarpi Tudj-
mans forseta þar sem hann sakaði
Serba um að neita að ganga til frið-
arsamninga. Hét hann serbneskum
hermönnum sakaruppgjöf legðu þeir
niður vopn.
Króatar hafa undirbúið stórsókn
í allt sumar en talið var líklegt að
þeir myndu ekki láta til skarar skríða
fyrr en í september, þegar kólna
tekur í veðri. Líklegt þykir að sókn
Serba í Bihac hafi orðið til að flýta
árás þeirra. Ef Bihac hefði fallið
hefðu Króatar átt litla möguleika á
að ná Krajina á sitt vald.
Bill Clinton Bandaríkjaforseti
sagði í gær að árásirnar á Bihac
væru ástæða sóknar Króata en hvatti
þá þó til að „sýna mikla stillingu“
til að koma mætti í veg fýrir allsheij-
arstríð á Balkanskaga. William Perry,
varnarmálaráðherra Bandaríkjanna,
sagðist vona að þetta yrði til að
stöðva aðgerðir Serba í Bihac. Breska
utanríkisráðuneytið fordæmdi Króata
harðlega og sagði hættu á að átökin
breiddust út. Þýska stjórnin, sem
hefur haft mjög náin samskipti við
Króata sagðist „harma“ árás þeirra.
Tóku Þjóðveijar fram að ekki mætti
gleyma því að SÞ hefði ekki tekist
að endurheimta króatísk landssvæði
úr greipum Serba.
Andrei Kozyrev, utanríkisráð-
herra Rússa, gagnrýndi Króata
harðlega og virtist einnig beina
spjótum sínum að Bandaríkjunum
og Þýskalandi. „Allir þeir sem hvetja
til hernaðaraðgerða, og þá sérstak-
lega núverandi aðgerða Króatíuhers,
taka á sig mikla ábyrgð... á því blóð-
baði og útbreiðslu átaka sem þetta
gæti leitt til,“ sagði Kozyrev.
Leynilegt samkomulag?
Sókn Króata hefur vakið upp á
ný vangaveltur um hvort gert hafi
verið leynilegt samkomulag milli
Tudjmans og Slobodans Milosevics,
forseta Serbíu. Er talið hugsanlegt
að þeir hafi orðið ásáttir um að Serb-
ar fengju að halda hinu fijósama
landbúnaðarhéraði Austur-Slavóníu,
sem liggur að Serbíu. Þá er ekki
talið útilokað að stjórnvöld í Banda-
ríkjunum og Þýskalandi hafi gefið í
skyn að þau myndu ekki setja sig
upp á móti takmörkuðum hernaðar-
aðgerðum. Var haft eftir vestrænum
stjórnarerindreka að Króötum hafi
hugsanlega „verið gefið gult ljós þó
að það hafi ekki verið grænt“.
Greint var frá því í gærkvöldi að
Radovan Karadzic, leiðtogi Bosníu-
Serba, hefði tekið við æðstu stjórn
hersveita Serba af Ratko Mladic
hershöfðingja.
■ Sókn Króata/18
ítalía
Lífeyris-
umbætur
knúnar í
gegn
Róm. Reuter.
NEÐRI deild ítalska þingsins sam-
þykkti í gær frumvarp um nýtt líf-
eyriskerfi og það er nú orðið að lög-
um. Talið er að spamaðurinn vegna
nýja kerfisins verði sem svarar tæp-
um 4.000 milljörðum króna á næsta
áratug.
Efri deild þingsins samþykkti
frumvarpið á fimmtudag og sú neðri
varð að afgreiða það í annað sinn
vegna breytinga sem höfðu verið
gerðar á því. Neðri deildin sam-
þykkti frumvarpið með 266 atkvæð-
um gegn 92, en 125 sátu hjá.
Lamberto Dini forsætisráðherra
hafði lagt áherslu á að frumvarpið
yrði afgreitt fyrir sumarhlé þings-
ins, sem stendur í mánuð, og nýja
lífeyriskerfið var ekki í höfn fyrr
en nokkrum klukkustundum fyrir
þingslit.
Miðað við framlög,
ekki tekjur
Dini sagði að þótt nýju lögin
tryggðu nauðsynlegan sparnað væru
þau sanngjörn fyrir lífeyrisþega.
Margar ríkisstjómir hafa reynt að
breyta lífeyriskerfinu síðustu 20 árin
en án árangurs þar til nú. Hallinn á
kerfínu hefur verið sem svarar 2.700
milljörðum króna á ári.
Samkvæmt nýju lögunum geta
ítalir ekki fengið fullan lífeyri nema
þeir hafi greitt í lífeyrissjóð í 35 ár
og þessi mörk verða hækkuð í 40 ár
í áföngum fyrir árið 2008. Greiðslur
í gamla kerfinu voru miðaðar við
tekjur en ekki framlög lífeyrisþeg-
anna.
Bindandi samning-
ur um úthafsveiðar
var samþykktur
Ncw York. Morgunblaðið
SJÖTTA og síðasta fundi úthafs-
veiðiráðstefnu Sameinuðu þjóð-
anna lauk í gær í höfuðstöðvum
samtakanna í New York með því
að samþykktur var samhljóða bind-
andi samningur um úthafsveiðar.
Samningurinn tekur gildi þegar
þijátíu ríki hafa fullgilt hann. For-
maður ráðstefnunnar, Fiji-maður-
inn Satya N. Nandan, sagði fundar-
menn eiga skilið þakklæti heims-
byggðarinnar og hvatti samnings-
aðila til að sjá til þess að samningn-
um yrði hrint í framkvæmd hið
fyrsta.
Auk formannsins tóku til máls
fimm sjávarútvegsráðherrar sem
viðstaddir voru lokaathöfnina, þar
á meðal Þorsteinn Pálsson. Þor-
steinn sagði samninginn staðfest-
ingu á því að Sameinuðu þjóðirnar
gætu haft ómetanlega þýðingu fyr-
ir þróun þjóðaréttarins. „Nú þegar
við snúum okkur að næsta verk-
efni, sem er að hrinda samningnum
í framkvæmd, hljótum við að vona
að sá andi samvinnu sem hefur
einkennt ráðstefnuna geri okkur
kleift að leysa úr vandkvæðum sem
upp kunna að koma.“
Allir luku ráðherrarnir miklu
lofsorði á frammistöðu formanns-
ins. Brian Tobin sjávarútvegsráð-
herra Kanada sagði þetta mikinn
hátíðisdag. Sjóræningjaveiðar á
úthöfunum yrðu brátt úr sögunni.
Strandríki mættu samt ekki líta á
samkomulagið sem tækifæri til að
binda enda á veiðar úthafsveiði-
þjóða. Úthafsveiðiríki mættu held-
ur ekki líta svo á að nú væri hver
síðastur að láta greipar sópa um
auðlindir úthafanna.
Jan Henry T. Olsen sjávarút-
vegsráðherra Noregs mæltist til
þess að samningsaðilar biðu nú
ekki boðanna heldur færu strax
að starfa á grundvelli samningsins
þótt hann hefði ekki tekið gildi. „Á
mörgum stöðum og í mörgum til-
vikum munu samningsaðilar njóta
góðs af því að beita samningnum
strax frá og með þessum sögulega
degi, til að koma reglu á hlutina í
stað ágreinings. Norðmenn eru til-
búnir fyrir sitt leyti, í félagi við
vini okkar í Norð-Austuratlants-
Reuter
FULLTRÚAR á ráðstefnunni
fagna samkomulaginu með lófa-
taki. Á innfelldu myndinni má sjá
Þorstein Pálsson sjávarútvegsráð-
herra ávarpa ráðstefnuna.
hafi, að taka þessari áskorun."
Emma Bonino sem fer með sjáv-
arútvegsmál í framkvæmdastjórn
Evrópusambandsins kvaðst í ræðu
sinni ekki geta leynt undrun sinni
yfir því að í samningstextanum
væri ekki komið til móts við kröfur
Evrópusambandsins um að vald-
beiting væri óheimil við eftirlit með
veiðum á úthafinu. Leysa yrði úr
þessu innan svæðisstofnana þeirra
sem komið verður á fót á hveijum
stað. Einnig áskildi hún Evrópu-
sambandinu rétt til að meta sjálf-
stætt hvort ráðstefnan hefði haldið
sig innan umboðs síns.
■ Sanmingui'inn rammi/4