Morgunblaðið - 05.08.1995, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 5. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Aðaltrúnaðarmaður í ÍSAL
GYLFI Ingvarsson hefur verið
aðaltrúnaðarmaður starfs-
manna í álverinu í
B Straumsvík frá árinu 1989.
Hann segir aðspurður að
gagnrýni þess efnis að
verkalýðsfélögin í álverinu
í Straumsvík hafi lagt stein í götu viðræðna
um stækkun þess með óbilgirni og kröfuhörku
á sama tíma og viðræðurnar voru á viðkvæmu
stigi sé algerlega úr lausu lofti gripin. Þvert
á móti hafi samninganefnd starfsmanna lagt
sig fram um að ná samningum án átaka en
það komið fyrir ekki vegna áhugaleysis.stjórn-
enda ÍSAL og Vinnuveitendasambands íslands
í umboði þeirra að ná samningum fyrr en
stefndi í óefni.
„Við höfum lýst því yfír að við séum mjög
fylgjandi stækkun álversins. Þessar kjaravið-
ræður okkur snerust ekkert um stækkunina
heldur um endurnýjun kjarasamnings. Það
var ósk viðsemjenda okkar að láta viðræðurn-
ar ganga rólega fyrir sig og það var beinlín-
is sagt við okkur að þeir væ'ru tilbúnir til
þess að semja við starfsmenn um meiri hækk-
anir, en það yrði að gerast síðar. Þeir þurftu
að sinna margvíslegum erindum erlendis og
það urðu tafir á viðræðum meðal annars
þess vegna. Þessar tímasetningar sem urðu
í viðræðunum eru fyrst og fremst á ábyrgð
viðsemjenda okkar en ekki verkalýðsfélag-
anna,“ sagði Gylfí.
Mesti jafnlaunasamningxirinn
Hann sagði að það hefði heldur ekki verið
að frumkvæði verkalýðsfélaganna að viðræð-
ur um stækkun álversins hefðu verið dregnar
inn í kjarasamningaviðræðumar. Verkalýðs-
félögin hefðu lagt höfuðáherslu á þrenns
konar kröfur. í fyrsta lagi að fá sömu hækk-
anir og samist hefði um í almennu kjarasamn-
ingunum, í öðru lagi að lyktir fengust í við-
ræður um ábataskipti vegna hagræðingar í
fyrirtækinu, en það mál hefði verið til umfjöll-
unar milli samningsaðila frá 1989 og lagt
til hliðar í síðustu viðræðum vegna ágrein-
ings. Það hefði verið forgangsatriði að fá
niðurstöðu í það mál. í þriðja lagi hefðu
starfsmenn viljað einfalda launakerfíð og
hækka þá mest sem væm á lægstu launun-
um. Það hefði tekist og nú væru Iaunaflokk-
amir einungis fjórir og þessi samningur
mesti jafnlaunasamningur sem væri í gildi
hér á landi. Því til sönnunar væri einungis
32% munur á byijunarlaunum verkamanns í
álverinu og iðnaðarmanns með þriggja ára
sveinsbréf. Sambærilegur munur á almenn-
um markaði væri ekki undir 100% og þaðan
af meiri.
Öll þessi atriði sneru beint að kjarasamn-
ingunum, en það hefði ekki verið fyrr en á
samningafundi 17. maí í vor með VSI/ISAL
þegar viðræður hefðu staðið staðið yfir í
nokkra mánuði að komið hefði fram að Alusu-
isse/Lonza vildi fá inn í samninga sams kon-
ar ákvæði og væri að finna í yfirlýsingu
verkalýðsfélaga á Suðumesjum vegna við-
ræðna við Atlantal um álver á Keilisnesi. Á
fundinum hefðu þau sjónarmið komið fram
að það yrði ekki um stækkun álversins að
ræða nema breytingar yrðu gerðar á kjara-
samningum í þá vem að verkalýðsféjögin
kæmu fram sem einn aðili gagnvart ÍSAL
hvað varðaði afgreiðslu kjarasamninga og
vinnustöðvanir. I Atlantal yfirlýsingunni
hefði Atlantal hins vegar ákveðið að standa
utan vinnuveitendasamtaka á Islandi og
mæta verkalýðsfélögunum á jafnréttisgrund-
velli sem einn aðili. Þegar spurt hefði verið
hvort þetta þýddi að ISAL ætlaði sér að
standa utan VSÍ hefði því verið svarað neit-
andi. Þannig hefði komið skýrt fram að það
væri marklaust sem ÍSAL hefði haldið fram
ítrekað og hamrað á í opinberri umræðu að
þeir vildu fá að standa jafnfætis Atlantal
hvað kjarasamninga snerti.
Byggðu á fyrirkomulagi hjá ISAL
Það skondna við þetta væri hins vegar það
að verkalýðsfélögin á Suðurnesjum hefðu í
samkomulaginu við Atlantal talið sig vera
að byggja á grundvelli þess fyrirkomulags
sem tíðkaðist innan ÍSAL og kæmi það glögg-
lega í Ijós við samanburð. Staðreyndin væri
sú að þau tíu verkalýðsfélög sem starfsmenn
álversins í Straumsvík ættu aðild að hefðu
alla tíð komið fram sem einn aðili í öllu sem
máli skipti, þrátt fyrir að samningar og verk-
fallsboðanir hefðu formlega verið afgreiddar
í hverju verkalýðsfélagi fyrir sig.
Gylfi sagði að starfsmenn í álverinu og
verkalýðsfélög þeirra hefðu gefið yfírlýsingu
til hliðar við kjarasamninginn sem undirritað-
ur var í sumar, þar sem kæmi fram að efnt
yrði til sameiginlegrar atkvæðagreiðslu um
vinnustöðvanir og að kjarasamningur yrði
afgreiddur í sameiginlegri atkvæðagreiðslu
ALVERIÐ I STRAUMSVIK
Neikvæð mynd
dregin upp
Vinnudeilur í álverinu í Straumsvík og áhrif þeirra á
viðræður um stækkun þess hefur nokkuð borið á góma
að undanfömu. Gylfí Ingvarsson, aðaltrúnaðarmaður
starfsmanna, segir í viðtali við Hjálmar Jónsson, að
starfsmönnum sé ekki um að kenna heldur hafi viðsemj-
andann skort samningsvilja.
segir að orsakir vinnudeilna í fyrirtækinu megi að mestu rekja til stjórnenda þess
breytingár á gildandi kjarasamningi. Síðan
segi forstjóri ISAL í forystugrein ISAL-tíð-
inda núna í júlí, að stjórnendur ÍSAL hafí í
upphafi viðræðna verið tilbúnir til þess að
leysa málin fljótt með ásættanlegum hætti
án þess að biðja um neinar tilslakanir frá
hendi verkalýðsfélaganna. „Spyrja má af
hveiju forstjóri ÍSAL skrifar leiðara í ÍSAL-
tíðindi þar sem vísvitandi er farið með rangt
mál gagnvart verkalýðsfélögum og einnig
höfð mjög óeðlileg afskipti af innri málefnum
verkalýðsfélaganna strax eftir erfiða samn-
inga og leiðarinn síðan sendur öllum fjölmiðl-
um til umfjöllunar,“ sagði Gylfi.
Hægt að ná samningi fyrr
Hann fullyrðir að hægt hefði verið að ná
kjarasamningum innan fyrirtækisins í vor
mörgum dögum fyrr en raun varð á, því
samkomulag hafi verið fyrir hendi í öllum
aðalatriðum. Að hans mati hafi hins vegar
viðsemjendurnir dregið það fram á síðustu
stundu að ganga frá samningum eða allt þar
til það var einungis um sólarhringur til lokun-
ar álversins. Það sé alveg borðleggjandi að
í öllum kjaraviðræðunum í vor og sumar
hafi það verið ÍSAL sem hafi stillt upp átaks-
punktum. Það sé ákveðið ferli í öllum viðræð-
um. Þannig reyni menn að ná saman rétt
áður en deilu sé vísað til ríkissáttasemjara
og sama gildi áður en verkfall sé boðað og
áður en það skelli á. Samninganefnd verka-
lýðsfélaganna hafi ajltaf lent í því að viðsemj-
andinn hafí verið upptekinn við eitthvað ann-
að en að sitja samningafundi, hafi til dæmis
þurft að vera erlendis. Samningar hafa verið
undirritaðir á föstudegi, en viku fyrr hafi
verkalýðsfélögin lagt fram tillögu sem menn
hafi verið sammála um að myndi leiða af sér
undirritun samnings á mánudegi. Frágangur
samninga hafi hins vegar verið dreginn til
föstudags. Það sé eindregið hans skoðun að
samningar hafi viljandi verið dregnir fram á
síðustu stund „fyrst og fremst til að setja
fram í áróðri og halda því fram að þessi
verkalýðshreyfing sem hér er sé óalandi og
ófeijandi," sagði Gylfi.
Aðspurður hvort það sé hans mat að kröf-
ur stjórnenda fyrirtækisins á hendur verka-
lýðsfélögunum séu helsta orsök endurtekinna
vinnudeilna innan fyrirtækisins, segir hann
að þangað megi alla vega rekja stóran hluta
orsakanna. „Fjölmiðlar hér á íslandi hafa
ekkert sinnt því að fara mjög gagnrýnið ofan
í þessi mál og skoða hvernig á því standi að
þegar deilur hafa verið hér hafa einnig oft
verið einhveijar viðræður í gangi við íslensk
stjórnvöld um raforkuverð, við Atlantal eða
eitthvað annað. Af hveiju tengjast átök
þessu? Heldur þú að við skipuleggjum það
að þegar verið sé að semja um hærra raforku-
verð hérna komi til árekstra milli ÍSAL og
verkalýðsfélaganna? Eða ef eitthvað er að
gerast með hugsanlega aðra staðsetningu
álvers hér á landi þá verði einhveijir árekstr-
ar hér. Þetta lyktar af því að Alusuisse sé
vísvitandi að koma þeim skilaboðum til ann-
arra fjárfesta að hér sé ekkert fýsilegt að
vera. Eg hefði átt von á því að í þessari kjara-
deilu hér nú myndu einhveijir fjölmiðlar
senda sína menn út af örkinni til Sviss og
ræða við stjórnendur þar af þessu tilefni, en
það varð ekki raunin. Fjölmiðlar hafa tekið
undir neikvæða umfjöllun um starfsmenn og
verkalýðsfélögin hér í Straumsvík, samanber
Reykjavíkurbréf Morgunblaðsins 23. júlí og
einnig má benda á að til dæmis Ríkisútvarp-
ið hefur ítrekað birt einhliða fullyrðingar
VSÍ/ÍSAL án þess að kynna sér afstöðu stétt-
arfélaganna," sagði Gylfi ennfremur.
Aðspurður hvort það geri ekki stöðu hans
sem aðaltrúnaðarmanns starfsmanna ÍSAL
erfiða að vera á launum hjá ÍSAL sem slík-
ur, segir hann það alls ekki vera. Það sé
bæði ávinningur starfsmanna og stjórnenda
fyrirtækisins að hafa aðgang að einum aðila,
sem hafi tengsl við alla starfshópa innan
fyrirtækisins í gegnum trúnaðarráð. Það gildi
almennt um trúnaðarmenn á vinnustöðum
að þeir séu starfsmenn viðkomandi fyrir-
tækja.
Gylfi segir að sá kjaraspmningur sem sé
í gildi hjá ISAL sé að vel flestu leyti fyrir-
myndarsamningur, þó þessi árangur sam-
starfs tíu verkalýðsfélaga starfsmanna í ál-
verinu í 26 ár sé sjaldan til umræðu. Rétt-
mætt sé að það komi fram að það nái engin
verkalýðshreyfing fram góðum samningum
nema hún hafi haft viðsemjanda sem sé sam-
stiga um að gera þá þannig úr garði. Það
sé gott að vinna 1 álverinu og starfsaldur
starfsmanna langur. „En mér finnst að þenn-
an ágreining, sem hér hefur verið undanfar-
in ár, megi rekja til neikvæðrar afstöðu
stjórnenda og eigenda fyrirtækisins gagnvart
íslenskri verkalýðshreyfingu,“ sagði Gylfi að
lokum.
allra starfsmanna álversins. Verkalýðsfélögin
hefðu hins vegar ekki gert kröfu um að ÍSAL
færi úr VSÍ enda félagafrelsi í landinu.
„Við töldum okkur þannig með þessu vera
að koma til móts við sjónarmið fyrirtækisins,
Vinnuveitendasambandsins og stjórnvalda og
gera allt sem í okkar valdi stæði til að auð-
velda stækkun hér í Straumsvík. Þetta var
í raun og veru ekkert erfítt fyrir okkur því
þetta var aðeins endapunkturinn á því skipu-
lagi sem hér hefur í raun ríkt frá upphafi,"
sagði Gylfi.
Sami stjórnunarréttur
Hann sagði að það sama gilti um þær
umkvartanir stjórnenda ÍSAL að stjórnunar-
réttur þeirra væri takmarkaður vegna að-
gerða verkalýðsfélaganna. Þetta væri klisja
vegna þess að ÍSAL og stjórn-
endur þar hefðu nákvæmlega
sama rétt til stjórnunar og tíðk-
aðist í öðrum fyrirtækjum.
Verkalýðshreyfingin hefði ekk-
ert með stjórnun fyrirtækisins
að gera. í kjarasamningunum
væru eins og í öðrum kjara-
samningum í landinu ákvæði um
forgangsrétt félaga í verkalýðs-
félögunum að vinnunni og að
þau laun sem kveðið væri á um
í kjarasamningnum væru lág-
markslaun og óheimilt að vinna
störf á svæðinu fyrir lægri laun
en þar væri kveðið á um, enda
væri það í samræmi við lög um
starfskjör launafólks.
Aðspurður hvort stjórnendur
ÍSAL hafi í raun sömu möguleika á að ráða
verktaka í ákveðna verkþætti og aðrir rekstr-
araðilar hér á landi segir Gylfi að samkvæmt
kjarasamningi vinni starfsmenn framleiðslu-,
viðhalds- og skrifstofustörf. Verktakar séu í
ýmsum verkum, meðal annars vegna álag-
stoppa og á síðustu árum hafí að meðaltali
verið tilkynnt um 170 tilfallandi viðhalds-
og viðgerðarverkefni á ári fyrir utan þá verk-
taka sem séu að staðaldri í störfum á svæð-
inu. Hann segir að starfsmenn hafi ævinlega
verið sveigjanlegir í þessum efnum og verið
tilbúnir til að taka óskb; fyrirtækisins til
greina, enda vinni mjög margir verktakar
ýmsa verkþætti hjá ÍSAL árið um kring. Við
því sé ekkert að segja, enda séu mörg verk
sem vinna þurfi hjá stóru fyrirtæki þess eðl-
is að eðlilegra sé að þau séu unnin af verktök-
um. Þegar hins vegar um verktöku á reglu-
bundinni starfsemi fyrirtækisins sé að ræða
og jafnvel undirboð á kjörum sem í gildi séu
samkvæmt kjarasamningum starfsmanna
ÍSAL snúist verkalýðsfélögin til varnar, enda
væru þau ekki að gegna hlutverki sínu og
vernda hagsmuni starfsmanna ef þau gerðu
Gylfi Ingvarsson
það ekki. Jafnframt benti hann á að svipuð
ákvæði væru í öðrum kjarasamningum, eins
og í verksmiðjunni á Grundartanga, en þar
yrðu þau ekki sífellt að ásteytingarsteini eins
og raunin væri gagnvart ISAL.
Gylfi neitaði því að ósveigjanleiki verka-
lýðsfélaganna í Straumsvík hafi orðið til þess
að minnka möguleika fyrirtækisins á að
bregðast við breyttum aðstæðum með því að
auka hagkvæmni í rekstri. Hann benti í því
sambandi á að framleiðsla álversins hafí
aukist úr 88 þúsund tonnum árið 1989 í
98.500 tonn í fyrra. Á sama tíma hafi almenn-
um starfsmönnum fækkað úr 651,7 að meðal-
tali árið 1989 i 430,3 í fyrra, samkvæmt
upplýsingum frá ÍSAL. Vinnustundum hafi
á sama tímabili fækkað úr 1.300.000 í 975
þúsund og fjölda greiddra vinnustunda í yfir-
vinnu hafi fækkað úr rúmlega
80 þúsund í 18 þúsund.
Felldu miðlunartillögu
Hann sagði að stjórnendur
ÍSAL hefðu nokkur undanfarin
ár ástundað að gefa mjög nei-
kvæða mynd af verkalýðsfélög-
um starfsmanna. Sú ímynd hafi
verið dregin upp af verkalýðsfé-
lögunum að þau eigi ein sök á
þeim átökum sem orðið hafi í
álverinu með ósveigjanleika og
kröfuhörku gagnvart viðsemj-
andanum. Veruleikinn sé hins
vegar allur annar og gott dæmi
um það sé að árið 1992 hafí rík-
issáttasemjari lagt fram miðlun-
artillögu til lausnar allsherjar-
launadeilu í landinu. Til að auðvelda ríkis-
sáttasemjara að fá lausn í deiluna hafi samn-
inganefnd starfsmanna ÍSAL samþykkt að
sjálfstæð miðlunartillaga samhljóða yrði lögð
fyrir starfsmenn. Miðlunartillagan hefði verið
samþykkt af starfsmönnum ÍSAL, en Vinnu-
veitendasambandið hefði fellt miðlunartillög-
una fyrir hönd ÍSAL, sem hefði að öðrum
kosti hótað að yfírgefa VSÍ. Þetta hefði leitt
til þess að starfsmenn ÍSAL hefðu verið án
samnings í átján mánuði. Síðan væri því
haldið fram að það væru verkalýðsfélögin
sem væru að stofna til átaka. Það væru hins
vegar stjórnendur ÍSAL sem hefðu sýnt af
sér óbilgirni, sem sýndi sig í því að þeir hefðu
einir aðila í landinu ekki viljað una niður-
stöðu miðlunartillögu ríkissáttasemjara, þeg-
ar allir aðrir aðilar kjarasamninga hefðu
sæst á niðurstöðuna og að leggja ágreinings-
efni til hliðar um sinn.
Sömu tvöfeldni í málflutningi sé að finna
í því að í upphafi samningaviðræðna í vetur,
nánar tiltekið á samningafundi 3. febrúar,
sé lögð fram kröfugerð frá stjórnendum ÍSAL
um hvorki fleiri né færri en tuttugu og sex