Morgunblaðið - 05.08.1995, Blaðsíða 22

22 LAUGARDAGUR 5. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Opinber heimsókn dönsku forsætisráóherrahjónanna
Njóta bæði virðingar
sem stjórnmálamenn
Þegar Poul Nyrup Ras-
mussen, forsætisráð-
herra Dana heimsækir
Árnastofnun, í næstu
viku verður áhuginn
einlægur því áhuginn á
norrænum menningar-
arfi hefur fylgt ráðherr-
anum síðan á skólaár-
unum. Lone Dybkjær,
kona hans, er pólitísk
valkyrja og fyrrum ráð-
herra, en fylgir ekki
flokki eiginmannsins að
málum. Sigrún Davíðs-
dóttir segir hér frá
hjónunum, sem sækja
ísland heim eftir helgi.
POUL Nyrup Rasmussen tók við
embætti forsætisráðherra Danmerk-
ur í janúar 1993, án undangenginna
kosninga, eftir að íhaldsmaðurinn
Poul Schliiter neyddist til að segja
af sér vegna Tamílamálsins. Um líkt
leyti sór Bill Clinton embættiseið
sem forseti Bandaríkjanna og í Dan-
mörku fór ekki hjá að þessir menn
væru bomir saman. Báðir eru komn-
ir af alþýðufólki og hafa komist
áfram á eigin ágæti, eru annálaðir
vinnuþjarkar og hafa dugmiklar og
greindar konur sér við hlið. En með-
an Clinton biðlaði til unga fólksins
og nýrra tíma, hélt Nyrup sig við
flokkslínuna og höfðaði til ein-
drægni, sem þykir ein helsta dyggð-
in í dönskum stjómmálum. Við
minnkandi fylgi glímir Nymp nú við
endumýjun Jafnaðarmannaflokks-
ins og stefnunnar. Það hefur ýft upp
sár frá formannskjörinu vorið 1992
og örvæntingu yfir stefnu eða
stefnuleysi, þótt stefnan sé reyndar
vandamál jafnaðarmannaflokka yf-
irleitt á tímum vaxandi einstaklings-
hyggju og minnkandi samstöðu.
Úr verkamannafjölskyldu í
hóp betri borgara
Poul Nymp Rasmussen fæddist í
fiskibænum Esbjerg 15. júní 1943,
sonur ræstingakonunnar Vem og
Oluf Nymp Rasmussens, sem rak
ferðabíó. Pjölskyldan bjó í tveggja
herbergja íbúð og kjörin vom knöpp.
Syninum gekk ágætlega í skóla,
þótt heimalærdómurinn yrði stund-
um að víkja, því hann var bæði
mjólkurpóstur og seldi bíómiða fyrir
föðurinn. í menntaskóla fór hann,
sem var öldungis ekki sjálfsagt fyrir
verkamannssyni á þeim tíma, en
hvatninguna skorti ekki heima fyrir.
í skólanum voru stjórnmál ofarlega
á blaði og vinimir fengu Poul Nymp
með sér í Jafnaðarmannaflokkinn.
Siðan lá leiðin í háskóla og eftir að
hafa reynt verkfræði og stjómmála-
fræði varð hagfræði ofan á. Þótt
hann væri við nám á tímum rót-
tækni og stúdentaóeirða sinnti Nyr-
up fremur náminu og flokksstarfinu,
en fálmkenndum mótmælaaðgerð-
um.
Eftir að námi lauk 1971 lá leiðin
beint til danska. Alþýðusambandsins,
sem sendi unga hagfræðinginn til
Bmssel. Ólíkt mörgum flokksfélögum
Tveir stjórnmálanienn úr
tveimur flokkum í einni sæng
Nyrup kippir sér varla upp við
annasamt starf, en hafði hins vegar
ekki vanist því að vera í sviðsljósinu
og kom í bytjun nokkuð stirðlega
fyrir, ekki síst þegar hann var bor-
inn saman við hinn sviðsvana
Schliiter. í góðum hópi er Nyrup
hins vegar hrókur alls fagnaðar,
hefur gott danskt skopskyn og getur
tekið hressilega undir í flokkssöngv-
um og gömlum slögumm. Hann er
vel menntur, öldungis laus við há-
timbraðar gáfumannahugsjónir, al-
þýðlegur í skapi og smekk og lítt
gefínn fyrir fínheit.
Ein af umsögnunum um hann
þégar hann tók við forsætisráðherra-
embættinu var að hann væri oft
óskiljanlegur og oft segði hann í
raun ekki neitt, en hann gerði það
á mjög róandi hátt. Hann ■ hefur
kannski ekki orðið skorinorðari með
tímanum, en hefur áunnið sér virð-
ingu langt út fyrir flokksraðirnar
fyrir að vinna vel að sínum málum.
I stjórninni nýtast sáttasemjarahæfi-
leikarnir og þótt hann fari sér hægt
við ákvarðanatöku, stendur hann
fastur fyrir og er laus við allan ving-
ulshátt. Rósemi hans er fremur vott-
ur um innri styrk en skapdeyfð, því
hann er kunnur fyrir að geta barið
í borðið, ef þolinmæði hans er ofboð-
ið.
I umgengni við fjölmiðla getur
Nymp lært mikið af konu sinni Lone
Dybkjær, sem umgengst þá eins og
sviðsvanur leikari. Dybkjær kom
fyrst fram sem fylgikona Nyrups á
útitónleikum Pavarottis í Kaup-
mannahöfn í ágúst 1992 og blaða-
ljósmyndararnir voru næstum dottn-
ir hver um annan, þegar parið kom
gangandi hönd í hönd. Fjölmiðlar
köstuðu sér yfír hana og eitt síðdeg-
isblaðanna fékk meira að segja að
taka mynd af henni, þar sem hún
straujaði skyrtur sambýlismanns
síns. Þessi mynd var mjög umrædd
og síðar hefur hún ráðlagt stjórn-
málakonum að láta ekki mynda sig
við slíka iðju, því myndin hefði verið
túlkuð eins og hún væri að leggja
af stjórnmálin til að takast eingöngu
á við húsmóðurstörfín.
Dybkjær er þremur árum eldri en
Nyrup, fædd 1943. Hún er af
menntafólki komin, er sjálf verk-
fræðingur og giftist ung verkfræð-
ingi. í því hjónabandi hóf hún af-
skipti af stjórnmálum og skipaði sér
í raðir Róttæka vinstriflokksins,
gamalgróins miðjufiokks. Þau hjón
skildu, en þar sem hún var kunn
undir eftirnafni eiginmannsins hélt
hún nafninu. Hún hefur gegnt
ábyrgðarstöðum í flokknum, var
meðal annars umhverfísráðherra
1988-1990 og væri án efa ráðherra
nú, ef hún hefði ekki tekið saman
við forsætisráðherrann. Sem um-
hverfisráðherra bar hún meðal ann-
ars málefni hjólreiðamanna fyrir
bijósti, en þeir eru ófáir í Danaveldi
og var fyrir bragðið kosin Hjólreiða-
maður ársins 1989 af samtökum
þeirra. Þau Nyrup gengu í það heil-
aga í fyrravor, utan sjónmáls fjöl-
miðlanna, og búa úti á Friðriks-
bergi. Hún á tvær uppkomnar dætur
af fyrra hjónabandi. Nyrup missti
uppkomna einkadóttur af fyrra
hjónabandi fýrir tveimur árum, er
hún fyrirfór sér eftir langt stríð við
sálsýki.
Stjórnmálaferilinn hefur Dybkjær
nú sveigt af heimaslóðum, því hún
er þingmaður flokks síns á Evrópu-
þinginu, þar sem hún er annar vara-
formaður umhverfísnefndar þess.
Enginn vafi er á að Nyrup á að
góðum ráðgjafa að hverfa þar sem
kona hans er, bæði vegna stjórn-
málareynslu hennar og hve lagið
henni er að koma skemmtilega fram.
íslandsheimsóknin kemur í enda
sumarfrísins og Nyrup hafði hlakkað
til ferðarinnar, því norðlægar slóðir
falla honum í geð. En hann getur
kannski ekki alveg gleymt heimaslóð-
unum, því það verður ekki einfalt
verk að leiða flokkinn á næstu miss-
erum. í Danaveldi er hins vegar allt
í fremur góðu fari sem stendur og
atvinnuleysið meira segja farið að
hjaðna, en pólitísk framtíð Poul Nyr-
up Rasmussen er háð því hvemig
tekst til við endumýjun flokkshug-
sjóna og flokks. Sem stendur virðist
enginn betur til þess fallinn en ein-
mitt Nymp.
Polfoto/Morgunblaðið
POUL Nyrup Rasmussen, forsætisráðherra Danmerkur, og eiginkona hans Lone Dybkjær.
var Nymp strax á þessum ámm ein-
lægur Efnahagsbandalagssinni. Eftir
Bmsseldvölina hélt hann sig hjá Al-
þýðusambandinu, varð yfírhagfræð-
ingur 1980 og ávann sér virðingu
fyrir dugnað og skarpskyggni, en var
ekki þekktur utan þeirra hópa. Árið
1986 varð hann framkvæmdastjóri
launþegasjóðs, „Lönmodtagemes
Dyrtidsfond", sem hann breytti í
öfluga fjárfestingarstofnun og ávann
sér vinsældir meðal forkólfa atvinnu-
lífsins, sem annars em að öllu jöfnu
ekki gapandi af hrifíngu yfir jafnað-
armönnum.
Varaformaður Aukens - og
áskorandi hans
Innan Jafnaðarmannaflokksins
leitaði hann fremur eftir að hafa
áhrif en að korna sjálfum sér á fram-
færi út á við. Árið 1987 gaf Nyrup
kost á sér sem varaformaður flokks-
ins að beiðni vinar síns og flokks-
formanns Svend Aukens. Ari seinna
var hann kjörinn á þing. Vart grun-
aði Auken að fímm ámm síðar ætti
varaformaðurinn eftir að skora á sig
í formannskjöri.
Auken, sem nú er atkvæðamikill
umhverfísráðherra, er af allt öðmm
toga en Nymp, þó báðir séu hávaxn-
ir og myndarlegir. Auken er úr
menntamannafjölskyldu, segir það
sem honum býr ( bijósti, en er líka
óhræddur við að egna til kappræðna
með snörpum skoðunum. Blaða-
mannafundir Aukens em skemmti-
legir, því hann talar fijálsmannlega,
meðan Nymp vegur þunglega hvert
orð. Vandi formannsins Aukens var
að hann náði engu sambandi við
miðflokkana, sem em í lykilaðstöðu
við stjómarmyndanir. Æ fleiri
flokksmenn álitu því að með Auken
við stýrið kæmist flokkurinn vart í
stjórn. Öðru máli gegndi um vara-
formanninn, sem eftir stutta um-
hugsun tók áskomn flokksfélaga og
fór með sigur af hólmi í formanns-
kjörinu í apríl 1992. Níu mánuðum
síðar kom hann flokknum í ríkis-
stjómarforsæti, að vísu án kosninga,
en stjórnin hlaut blessun kjósenda í
haustkosningum 1994.
Endurnýjun flokks og stefnu
Af hálfu sigurvegarans og hins
sigraða í formannskjörinu 1992 hef-
ur ekki skort á fullyrðingar um að
allur orðrómur um væringar Au-
kens- og Nyrupsvængs innan flokks-
ins væri stórlega orðum aukinn.
Auken virtist líka sæll og glaður
þegar honum var falið embætti
umhverfísráðherra við stjórnar-
myndunina 1993. En átök fylking-
anna kristallast í endurnýjunarum-
ræðu flokksins. Innan flokksins leið-
ir Nymp nefnd um hugmyndir að
nýju flokksskipulagi fyrir flokksþing
á næsta ári.
Eins og í grónum flokkum hafa
danskir jafnaðarmenn þurft að slíta
buxnabotnunum í flokknum á leið-
inni til metorða, þótt Nymp hafi
komið inn um hliðardyr í formanns-
sætið. Fyrirhugaðar breytingar eiga
að liðka til í stirðu flokkskerfinu og
laða ungt fólk að. Um þetta er tek-
ist á og að hluta virðist skiptingin
ganga milli þeirra sem studdu Nyrup
til valda og hinna, sem kusu Auken.
Af reiðigusu, sem jafnaðarmanna-
þingkonan Lone Möller spjó í síðustu
viku yfír Nymp og aðra nýjunga-
sinna virðist ljóst að gömlu átökin
krauma enn, því hún heldur því fram
að Auken og stuðningsmenn hans
megi enn þola hnútur Nympssinna.
í vikunni fékk Nyrup svo kveðju frá
gömlu kempunni og Ieiðtoganum
Anker Jörgensen, sem segir að
skipulagið megi ekki skyggja á hug-
sjónimar.
Skipulagsumræðan skyggir vísast
á kjarna málsins, nefnilega hvernig
eigi að laga Jafnaðarmannaflokkinn
að breyttum aðstæðum og kreppu
velferðarkerfisins, sem ætlað var til
að styðja sjúka og aldraða og nokkra
atvinnuleysingja, en ekki til að
styrkja eða halda uppi stómm hluta
þjóðarinnar. Þótt Nyrup Iíkist í fáu
Tony Blair, Ieiðtoga breska Verka-
mannaflokksins, er Nyrup alls
ósmeykur við að taka mið af mark-
aðsöflunum, rétt eins og Blair. Nyr-
up fær heldur ekki óbragð í munninn
af orðinu „einkavæðing", eins og
sumir flokksmenn hans, sem enn
hamra á gömlu samstöðustefnunni,
þótt ungt fólk flykkist í gamla Vinst-
riflokk Uffe Ellemann-Jensens, sem
boðar einkaframtak og valfrelsi.