Morgunblaðið - 05.08.1995, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 5. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
____________REYKJAVÍK FYRRIÁRA__
ySVONA VAR HÆGT AÐ GERA
A ÍSLANDI í ÞANN TÍÐ EF MENN
HÖFÐU ÍMYNDUNARAFLIГ
'
*•*- - ' S;

LÆKURINN var „meiriháttar“,
eins og unglingarnir segja nú til
dags. Hann setti svip á bæinn,
engu síður en virðulegir borgarar,
þó lyktin væri kannski ekki jafn
góð og ilmvötnin, sem þá fengust
í Thomsens Magasin, rétt vestan
við Lækinn. Lækurinn skifti bæj-
arhverfum með augljósum hætti.
Var sígilt tákn um landamæri í
veruleika og tilfinningalífi. „Eg
hef aldrei sofið ófullur austan við
Læk“ var haft eftir staðföstum
Vesturbæingi.
Við Lækjargötu bjuggu höfð-
ingjar geistlegrar stéttar. Gatan
stundum nefnd Heilagsandastræti
eftir kirkjuhöfðingjum. Séra Ólaf-
ur Pálsson dómkirkjuprestur, afi
Ólafs Lárussonar prófessors, bjó
hér um skeið. Hann hlýddi á Jenný
Lind, sænska næturgalann, syngja
í Stokkhólmi. Var þá í fylgd með
Jóni forseta Sigurðssyni í handri-
takönnun. Sigfús Eymundsson
bóksali og ljósmyndari eignaðist
húsið. Dubbaði það upp með loft-
svölum og ljósmyndahúsi. Þar var
fyrsti gammófónn landsins eða
„graphofónn" eins og Gröndal
nefndi svo. Lét Sigfús fyrstur
manna syngja á hann og leika.
Síðar varð hljóðfæraverslun til
húsa á jarðhæðinni. Þar verslaði
Katrín Viðar, móðir Jórunnar tón-
skálds og amma Katrínar
íjeldsted borgarfulltrúa. í þá
verslun sótti Steingrímur Magnús-
son fisksali sígildar grammófón-
plötur, að leita sér hugsvölunar frá
erfiði dagsins, hrognkelsi, steinbít
og stórlúðu, og njóta friðar í heimi
Bachs, Mozarts og Beethovens.
Steingrímur var ljúfur maður og
lundgóður. Bar sig vel þótt storm-
ur stæði í fang og lánið léki ekki
ætíð við hann. Minnisstæð eru orð
hans er bankastjórinn kvaðst ekki
hafa fé til þess að lána. „Þá er
ég vanur að loka búðinni", sagði
Steingrímur „ef ég hef engan fisk
til þess að bjóða.“ Steingrímur var
afi Berglindar Jónasdóttur. Hún
er ein Borgardætra. Sækir söngv-
ísi og hljómlistaráhuga einnig til
Steingríms auk Jónasar Jónasson-
ar útvarpsmanns.
Sigrún Gísladóttir (Silla) vann
áður við afgreiðslustörf hér. Kom
síðar til Útvarpsins. Svo tók Sig-

BRÍET Bjarnfreðsdóttir bjargaði Kristjáni
úr Læknum. Kristján Þorgrímsson átti að
fylgja Bríeti yfir Lækinn, enn datt
sjálfur i hann.
ADELE og Páll Torfason, voru við álaveiðar í Læknum.
ríður Helgadóttir við rekstri versl-
unarinnar. Þar kom Guðmundur
Guðmundarson einnig við sögu.
Grammófónninn hefír lengi verið
í öndvegi í þessu húsi. Nú er
„Óperudraugurinn" tekinn við.
Hver skyldi trúa því að álaveiði
hafí verið stunduð í Læknum, rétt
þar sem íslandsbanki laðar nú til
sín fjárstraum og skráir mannsævi
með tölum og les lífshlaup manna
og fyrirtækja af tölvuskjám. Sjálf-
ur frumkvöðull að stofnun íslands-
banka, Páll Torfason, vestfírskur
framtaksmaður eða „athafna-
skáld“, eins og nú er sagt, gerði
út á slíkar veiðar. Knud Zimsen
borgarstjóri segist hafa verið á
leið heim af bæjarstjórnarfundi.
Hann bjó þá í Gimli. Nóttin var
björt. Fundinum hafði lokið seint.
Borgarstjórinn lýsir því er hann
kemur auga á mann sem stendur
í miðjum Læknum. Þeir taka tal
saman. Þetta reyndist vera Páll
Torfason frá Flateyri. Páll bað
Knud Zimsen blessaðan að hafa
ekki hátt. Svo benti hann upp eft-
ir Læknum. Þá kom borgarstjórinn
auga á konu sem stóð álút og
breiddi úr pilsi sínu.
Þetta reyndist vera
eiginkona Páls,
Adele Eugene la
Cour, af víð-
kunnri
Þeim Reykvíkingum
fækkar nú óðum, sem
muna Lækjargötuna í
þeirri mynd, sem við
blasir þegar Lækurinn,
sem gatan er kennd við,
rann opinn til sjávar.
Pétur Pétursson
rifjar upp ýmislegt
frá þeim tíma.
danskri heldrimannaætt. Páll
Torfason hélt sig geta hrætt álana
til að hlaupa í pils frúarinnar.
Knud Zimsen gefur í skyn að hjón-
in hafi ekki reynst fengsæl, enda
aðferðin ekki reynd oftar.
Páll Torfason var annars stór-
tækari í athöfnum sínum en ála-
veiðitilraun hans gefur til kynna.
Hann var helsti stofnandi íslands-
banka. Auk þess stundaði hann
saltfísksölu. Sigldi sjálfur með
bakkkaló af Vestfjörðum til
Bilbaó. Seldi farminn og skipið
líka, „en fór síðan með jámbraut
norður til Kaupmannahafnar og
hafði með sér í farangrinum tólf
spánskar dansmeyjar sem hann
kom fyrir á einu af glæsihótelum
hins danska höfuðstaðar. Svona
var hægt að gera á íslandi í þann
tíð ef menn höfðu ímyndunarafl.“
Þannig segir Halldór Laxness frá
í Grikklandsferð sinni. Halldór
hittir Pál í Kaupmannahöfn 1919.
„Þá leit hann út eins og patríarki
úr austurkirkjunni eða jafnvel
drottinn allsheijar með skegg
niðrá bringu."
Ekki má gleyma að minnast á
sögulega gönguferð yfir
brúna á Læknum. Þá
hafði líka verið
bæjarstjórnarfundur eins og hjá
Knud Zimsen. Bríet Bjarnhéðins-
dóttir, amma Bríetar leikkonu, var
þá bæjarfulltrúi. Aftakaveður var
og þótti bæjarfulltrúum einsýnt
að Bríet þarfnaðist traustrar
fylgdar og leiðsagnar yfir brúna,
sem lá yfir Lækinn. Var til þess
kjörinn Kristján Þorgrímsson, bók-
sali og leikari. Aliðið var kvölds
og orðið dimmt. Kristján var svo
óheppinn að verða fótaskortur og
detta í bæjarlækinn, óhreinan og
daunillan, og þurfa síðan að þiggja
að Bríet tosaði hann uppúr.“ Þann-
ig segir Bríet frá. Um þetta var
kveðinn bragur og sunginn við
raust. Hús Kristjáns Þorgrímsson-
ar er nú í eigu Alþingis. Þar er
nú unnið að endurbótum. Kirkju-
munir, verslun Sigrúnar Jónsdótt-
ur, var í þessu húsi í Kirkjustræti.
Það er við hæfi að minnast for-
göngumanna í verslunarstétt á
degi þeim, sem helgaður er versl-
unarmönnum. Sú var tíðin að
vinnudagur verslunarmanna var
langur. Nú virðist sækja í sama
horf. Að þeir vinni „myrkranna á
milli“. Það er viðsjárverð þróun.
Sé horft um öxl, til fyrri tíðar,
nemur margur staðar við nafn
Þorláks Johnsens, sem jafnan er
minnst sem forgöngumanns inn-
lendrar þjóðlegrar verslunarstétt-
ar. Þjóðlegrar, en jafnframt al-
þjóðlegrar, með víðan sjóndeildar-
hring og háleit markmið. Afl fram-
taks og dáða. Ötult starf að menn-
ingarmálum. Hugkvæmni og ný-
breytni í verslunarháttum, auglýs-
ingum og samskiptum við almenn-
ing. Forganga í félagsstarfí, bind-
indi, skemmtunum, veit-
ingum, knatt-
borðsleik. Hvar-
vetna var f
Þorlák-
LÆKURINN sem Lækjargata er kennd við rann opinn til sjávar.
Morgunblaðið/ Magnús Ólafssom.