Morgunblaðið - 09.08.1995, Blaðsíða 18
18 MIÐVIKUDAGUR 9. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR: EVRÓPA
Reuter
YFIR 60 af hundraði Sama í N-Finnlandi höfnuðu ESB-aðild.
Nú kraumar óánægja meðal þeirra vegna aukaverkana þess að
landamærin milli Finnlands og Noregs eru orðin ytri landa-
mæri ESB.
Finnskir Samar
ósáttir við ESB
Utsjoki. Reuter.
SAMAR í nyrztu héruðum Finn-
lands, sem nú mynda jafnframt
nyrzta hérað Evrópusambandsins,
hafa áhyggjur af afleiðingum ESB-
aðildar Finnlands fyrir lifnaðar-
hætti sína.
í landi, þar sem ekki sést til sól-
ar í meira en tvo og hálfan mánuð
hvers vetrar og meðalhitinn á þeim
árstíma er undir 20 gráðum undir
frostmarki, er ekki að undra að
hlutimir hafi tilhneigingu til að falla
ekki að stöðlum ESB. En síðan
Finnland varð fullgildur aðili að
ESB um síðustu áramót krefjast
aðstæður þess að íbúarnir geri sitt
bezta.
Ný hindrun á landamærunum
ESB státar af afnámi flestra
landamærahindrana milli landanna
innan sambandsins. En milli Finn-
lands og Noregs, sem hafnaði eins
og kunnugt er ESB-aðild í haust
sem leið, rísa nú ný landamæri, sem
koma Sömunum á svæðinu mjög
illa. Þeir hafa alla tíð stundað sinn
hefðbundna hreindýrabúskap án
þess að hafa þurft að taka ríkja-
landamærin hátíðlega og ferðast
um þau að vild.
Norðlægasta Samaþorpið í Uts-
joki-héraði liggur við norsku landa-
mærin. Sér til viðurværis á vetrum
hafa hinir 1560 þorpsbúar lengi
sótt Barentshafsfisk frá Noregi og
haft með sér nokkur hundruð kíló
í hverri ferð. Nú hafa finnsk stjórn-
völd hins vegar í hyggju að virða
ESB-tilskipun sem kveður á um að
aðeins megi flytja með sér sem
nemur einu kílói af fiski í hverri
ferð yfir landamærin.
Að öllu jöfnu eru Samar býsna
skeytingarlausir um athafnir stjórn-
valda suður í Helsingfors og láta
sig stjórnmál almennt litlu varða.
En nú fínnst þeim að lifnaðarhátt-
um sínum vegið þegar ætlazt er til
af þeim að virða reglur sem þessar.
Fleira hefur komið til, sem hefur
hleypt illu blóði í íbúa Utsjoki-hér-
aðs, t.d. stefnir í að loka verði
nokkrum barnaskólum, sem þýðir
að fleiri börn verði að dveljast í
heimavist.
Atkvæðagreiðsla um
ríkjaskipti?
Oddviti Utsjoki-héraðs, Antti
Katekeetta, lagði nýlega til að efnt
yrði á næsta ári til allshetjar-
atvæðagreiðslu um það, hvort hér-
aðið ætti að sækjast eftir því að
verða hluti af Noregi, en Samar í
Noregi búa við mun meiri stuðning
frá stjómvöldum en nágrannar
þeirra og frændur í Finnlandi. Jo-
uko Lukkari, bæjarstjóri þorpsins
við Teno-fljót, vill ekki gera mikið
úr slíkum áætlunum; hann vill að
aðrar leiðir verði reyndar til þrautar
fýrst.
Kaarin Lehtonen, skólastýra
barnaskóla í héraðinu, sem á á
hættu að vera lokað vegna hagræð-
ingar, er ómyrk í máli: „Eitthvað
er alvarlega að þegar fólkið hér á
svæðinu verður að þola slíka með-
höndlun," sagði hún. „Sömum hefur
verið haldið niðri af Finnum í
áraraðir."
ESB frystir aðstoð við Króata
Viðræðum við
Króatíu frestað
EVRÓPUSAMBANDIÐ ákvað á
sunnudag að fresta viðræðum við
Króatíu um viðskipta- og sam-
starfssamning, eða svokallaðan
Evrópusamning sem myndi fela í
sér aukaaðild Króatíu að samband-
inu. Jafnframt ákvað ráðherraráð
ESB að frysta alla efnahags- og
þróunaraðstoð, sem ákveðið hefur
verið að veita Króatíu.
Ráðherraráðið lýsir í sameigin-
legri yfirlýsingu yfir miklum
áhyggjum af átökunum í Króatíu
og krefst þess að hernaðaraðgerð-
um verði hætt þegar í stað. ESB
lýsir „alvarlegum áhyggjum“
vegna sóknar króatíska stjórnar-
hersins á hendur Krajina-Serbum,
en „fordæmir" árás þeirra síðar-
nefnda á yfirráðasvæði Bosníu-
múslima í Bihac.
Serbar lattir
Ráðherraráðið hvetur stjórn
Serbíu jafnframt til að blanda sér
ekki í átökin og ítrekar að sam-
ræður og samningar séu eina leið-
in til að finna réttláta og lang-
vinna lausn á átökunum á Balkan-
skaga. ESB hvetur alla aðila til
að fara eftir Genfarsáttmálanum
í hvívetna og fordæmir árásir á
óbreytta borgara og á friðargæzl-
uliða.
ERLENT
Nýsjálendingar vilja
draga Frakka fyrir dóm
Wellington, París. Reuter.
NÝSJÁLENDINGAR greindu frá
því í gær að þeir hygðust að draga
Frakka fyrir Alþjóðadómstólinn
mætti það verða til þess að bann
yrði lagt við fyrirhuguðum kjarna-
orkutilraunum Frakka í Kyrrahafi.
Ástralir hafa lýst stuðningi við fyr-
irætlanir Nýsjálendinga.
Yfirvöld í Frakklandi segja að
þau muni reyna að koma í veg fyr-
ir að málið verði tekið upp fyrir
Alþjóðadómstólnum.
Bæði stjórnarliðar og stjórnar-
andstæðingar á Nýja Sjálandi sam-
þykktu í gær að reynt skyldi að
taka upp aftur lögsókn frá 1973
fyrir Alþjóðadómstólnum, en Jim
Bolger, forsætisráðherra, viður-
kenndi að staða Nýja Sjálands
væri veik.
„Þetta er kostur sem Nýja Sjá-
landi er fær og við munum reyna
hvað við getum,“ sagði Bolger við
fréttamenn.
Frakkar neita
En Frakkar segja að þeir muni
kom í veg fyrir að málið verði tek-
ið upp. Talsmaður utanríkisráðu-
neytisins, Yves Doutriaux, sagði
að samþykki beggja deiluaðila
þyrfti til upptöku máls fyrir Al-
þjóðadómstólnum, og slíkt sam-
þykki væri alls ekki fyrir hendi af
hálfu Frakka.
Doutriaux sagði að allt benti til
að Frakkar hefðu allan rétt til að
framkvæma kjarnorkutilraunir
neðanjarðar. Auk þess væri lítill
tími til stefnu, því Jacques Chirac,
Ritstjóri fransks
dagblaðs segir and-
mæli Ástrala koma
úr hörðustu átt
forseti Frakklands, hefði sagt að
fyrsta tilraunin af átta yrði gerð í
næsta mánuði.
Frakkar drógu til baka viður-
kenningu sína á Alþjóðadómstóln-
um 1974 og segja nýsjálenskir sér-
fræðingar að af þeim sökum eigi
Nýja Sjáland þann einn kost að fá
tekna upp aftur málshöfðun frá
1973, fremur en reyna að heíja
nýtt mál.
Ástralir hafa, ásamt Nýsjálend-
ingum, mótmælt harðlega fyrir-
huguðum tilraunum í Kyrrahafi.
Þeir hyggjast ekki krefjast endur-
upptöku síns máls frá 1973 gegn
Frökkum fyrir Alþjóðadómstólnum,
en hafa lýst stuðningi við Nýsjá-
lendinga.
Utanríkisráðherra Ástralíu, Gar-
eth Evans, sagði að mál Nýsjálend-
inga varðaði mengun frá kjarnork-
utilraunum, og meiri líkur væru á
að það bæri árangur heldur en mál
Ástrala, sem varðaði tilraunir í
andrúmsloftinu. Tilraunir Frakka
nú verða neðanjarðar.
Úr hörðustu átt
Ritstjóri franska blaðsins Le
Figa.ro atyrti Ástrala í gær fyrir
andstöðu þeirra við fyrirhugaðar
tilraunir Frakka. Sagði hann Ástr-
ala ekki í aðstöðu til þess að and-
mæla á forsendum umhverfis-
verndar, mannréttinda og ný-
lendustefnu, í ljósi hlutskiptis
frumbyggja í Ástralíu.
I opnu bréfi til forsætisráðherra
Ástralíu, Pauls Keatings, sagði
ritstjórinn að Ástralir væru með
mótmælum sínum að reyna að
friða eigin samvisku.
„Þegar fyrstu, evrópsku inn-
flytjendurnir komu til Ástralíu
voru þar um 300 þúsund frum-
byggjar. Árið 1921 voru þeir ein-
ungis 60 þúsund. Hvað haldið þið
að hafi gerst í millitíðinni?“ segir
í bréfi ritstjórans. Hann segir enn-
fremur að frumbyggjar Ástralíu
hafi ekki fengið kosningarétt fyrr
en 1967 og um líkt leyti hafi ástr-
alskir vinnuveitendur fyrst hætt
að koma fram við frumbyggjana
eins og þræla.
Enn þann dag í dag sé ung-
barnadauði meðal þeirra tvöfalt
hærri en landsmeðaltalið, og lífs-
líkur þeirra 20 árum minni en
annarra íbúa landsins.
„Þið lögðuð það á ykkur að
viðurkenna rétt frumbyggjanna til
lands forfeðra þeirra. Bravó. En
þar eð þið eru ekki skrímsli getur
það ekki hafa dugað til að friða
samvisku ykkar eftir áratuga
„þjóðernishreinsanir“,“ segir rit-
stjórinn.
Hann sagði að Nýsjálendingar
hefðu einnig „þunga byrði að bera“
vegna meðferðar sinnar á maórum.
Uthafs veiðisamn-
ingnr gagnrýndur
Umhverfisvemdarsamtökin Green-
peace segja að samningur Samein-
uðu þjóðanna um úthafsveiðar muni
ekki leiða til góðs nema breytingar
verði á uppbyggingu sjávarútvegs í
heiminum sem sé víða í formi niður-
greiddrar stóriðju.
I yfirlýsingu frá Greenpeace segir
að það sé galli á úthafsveiðisamn-
ingnum að hann taki einungis til
fimmtungs fiskistofna heims. Fundið
er að því að ákvæði samningsins u,n
verndun fiskistofna séu ekki nógu
ákveðin. Ti! dæmis segi ekkert um
hvernig eigi að vernda fjölbreytileika
h'fríkisins, né hvað felist í því hugtaki.
Ekki hafi heldur verið tekið á
vandamálum í sambandi við afla og
ósérhæfð veiðarfæri. Einnig vanti
alla útfærsiu á því hvað gera eigi til
að draga úr of mikilli veiðigetu fiski-
skipaflota heims.
Greenpeace gerir athugasemd við
að mörg ríki virðist telja þann hluta
samningsins sem Ijalli um eftirlit og
framkvæmd mikilvægastan.
Strangt eftirlit ekki nóg
„Ef vemdarákvæðin eru ekki nógu
ströng, þá duga framkvæmdar-
ákvæðin ekki til að vernda fiskistofn-
ana.“ Staðreyndin sé sú að strand-
ríki hafi haft fullar heimildir innan
200 mílna lögsögunnar frá miðjum
áttunda áratugnum en samt hafi þau
almennt ekki getað komið í veg fyr-
ir hrun margra af mikilvægustu fisk-
stofnum í heimi.
Greenpeace telur varúðarreglu út-
hafsveiðisamningsins almennt af
hinu góða en finnur þó að því að
miða eigi veiðar við hámarksafrakst-
ur úr stofni. Siíkt hljómi vel en hafi
reynst illa í framkvæmd.
Reuter
„Glund-
roðadagaru
í Hannover
MIKLAR óeirðir urðu í borginni
Hannover í Norður-Þýskalandi
um helgina þegar mörg hundruð
pönkarar söfnuðust þar saman.
Þijú þúsund lögreglumenn
reyndu að halda þeim í skefjum
og um 450 voru handteknir. 170
lögregluþjónar meiddust alvar-
lega og talið er að svipaður fjöldi
pönkara hafi verið á sjúkralista.
Pönkararnir vörpuðu grjóti,
flöskum og bensínsprengjum að
lögreglu, sem svaraði með því að
beita vatnsdælum og bareflum. Á
myndinni sést hvar ungmenni Iáta
greipar sópa um stórmarkað í
* miðborg Hannover. Þetta er 11.
sinni, sem pönkarar safnast sam-
an í Hannover til að halda upp á
svokallaða „glundroðadaga“.
4
|
i
1
1
1
<
I
1
I
I
I
‘