Morgunblaðið - 12.08.1995, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 12. ÁGÚST 1995 37
AFMÆLI
Thor Vilhjálmsson
Þótt góðvinur minn Thor eigi
nafn að rekja til goðheima tel ég
efalaust að þeir hafi hann í mestum
hávegum sem hærra meta litríkair
mann en jafnvel skrautlegasta
þrumuguð. Samt er ekki synjandi
fyrir að ásmóður hans sé nafn-
fylgja og margur hefur þóst sjá
honum vaxa ásmegin þegar mikið
stóð til. Máski liggja leyndir þræð-
ir milli norrænnar megingjarðar og
svarta beltisins japanska þegar allt
kemur til alls? Þeim reginmun má
þó ekki gleyma að gjörðinni girtust
menn til að öðlast afl, en beltið er
staðfesting á kröftum og lipurð sem
þeir hafa sannað í jöfnum leik við
aðra kappa.
Um þessar mundir eru rétt 45
ár liðin frá því er ég heyrði Thors
fyrst getið. Það var úti í Stokk-
hólmi að æskuvinur minn einn
nefndi nafn þessa unga skálds i
París. Kannski vorum við þá dag-
ana báðir að leggja síðustu hönd á
frumsmíð okkar hvor í sinni borg,
því þetta var einmitt sama ár og
við kvöddum okkur hljóðs.
Enn liðu fjögur ár áður en við
kynntumst. Thor hefur lýst því með
tilþrifum þegar ég leitaði hann
uppi í rykkófi á hanabjálkalofti
Safnahússins til að fala efni í Birt-
ing (eldri). Mér féll hreinskiptni
hans vel í geð en samt varð fyrsti
fundur okkar svo stirðlegur að ég
átti þess síst von þá að hann mark-
aði upphaf að nánu og langvarandi
samstarfi okkar sem leiddi til ein-
lægrar vináttu. Svo fór nú samt
að fáum mánuðum síðar vorum við
farnir að gefa út Birting (yngri) í
félagi við fleiri góða menn og héld-
um fjórir út í 14 ár. Ritstjórnar-
fundir voru aldrei dauflegir en
drógust stundum á langinn og fátt
náði fullnaðarafgreiðslu á einum
fundi fyrst í stað. Umræða Um
nafn ritsins minnir mig að tæki
þijá fundi og endaði með málamiðl-
un. Ritstjórnin var enginn hallelúja-
kór og hélt stund- um deilum áfram
á síðum ritsins yrðu þær ekki út-
kljáðar á fundum. Fyrir kom að
sauð svo rækilega upp úr að til
vandræða horfði. En þá varð alltaf
einhver úr hópnum til að bera sátt-
arorð á milli manna með góðum
árangri þótt sáttasemjari sjálfur
stæði kannski á næsta fundi ekki
nær því en hver hinna að mega
kallast friðflytjandi.
Það sást fljótt þegar ritið var
hlaupið af stokkunum hver fengur
því var að Thor og hve dýrmætt
honum og okkur öllum var að eiga
slíkt málgagn til að ná andanum í
þeirri náfýlu kalda stríðsins sem lá
^ yfir landi og ætlaði að kæfa alla
frjálsa hugsun, alla fijálsa sköpun.
Strax í fyrsta hefti tók hann flugið
sem sá vökuli sendi-
boði lista og menn-
ingar sem öll þjóðin
þekkir og virðir nú -
orðið sem einn af
sínum allra bestu
sonum. í fyrsta ár-
gangi birtir hann
auk skáldskapar
grein um japanskar
danssýningar í Þjóð-
leikhúsinu, viðtal við
Nínu Tryggvadóttur
og Ma Shao-po vara-
forseta Pekingóper-
unnar, hyllingu til
Halldórs Laxness
vegna Nóbelsverð-
launanna, minning-
argrein um Magnús
Asgeirsson, ritfregn
um Strandið eftir
Hannes Sigfússon,
þýðir grein eftir tón-
skáldið Carl Nielsen
um Mozart og aðra
eftir Lars-Göran
Eriksson um Lax-
ness, á Syrpur í hverju hefti og
ekki eintóna. Nokkrar millifyrir-
sagnir gefa hugmynd um hve víða
hann kom við: Maestro Rostropo-
vitsj í Reykjavík, Kvikmyndir Jap-
ana, Þjóðleikhúsið, íslenskar vinnu-
stofur myndlistarmanna í París,
Úthlutun listamannafjár eftir heil-
brigðu mati, Kvöldstund með
Faulkner, Lítið eitt um útvarpið,
Listrænt uppeldi í skólum landsins,
A afmæli Kjarvals. Og þannig hefur
hann haldið áfram í fjörutíu ár án
þess að lækka flugið, óþreytandi að
færa okkur heim fregnir af því sem
markvert er að gerast í menningar-
lífi heimsins, veita uppörvun og við-
urkenningu sérhverju sem vel er
gert á heimaslóð og hirta menning-
arfjandsamlega afturhaldspúka.
Oft hef ég undrast hvernig Thor
fer að láta sólarhringana endast til
að koma öllu í verk sem hann tek-
ur sér fyrir hendur. Mér reiknast
svo til að eftir hann liggi á þriðja
tug frumsaminna bóka og minnsta
kosti tugur þýddra sem sumar
hveijar eru engin smásmíði. Þar á
ofan hlýtur hann að eiga í handriti
mörg bindi væn af greinum, ræðum
og ritgerðum um margvíslegustu
efni. Og enn mætti vænta frá hon-
um margra nýrra verka, því ekki
verður vart að hann sé farinn að
hægja á sér: nýbúinn að gefa út
ljóðabók og eitthvað mun í bígerð.
Auk höfundarstarfa hefur hann
verið liðtækur í félagsmálum: áttr
hlut að stofnun Listamannaklúbbs-
ins og sæti í stjórn hans, formaður
Rithöfundafélags íslands nokkur
ár, í stjórn Rithöfundasambandsins
eitt kjörtímabil, forseti Bandalags
ísl. listamanna sex ár, hefur lengi
verið formaður íslandsdeildar
PEN-klúbbsins, sat í framkvæmda-
stjórn Listahátíðar í Reykjavík
fjögur ár, meðal frumkvöðla Kvik-
myndahátíðar og íslensku bók-
menntahátíðarinnar — já hvenær
stóð hann óvirkur álengdar þegar
eitthvað markvert var að gerast í
íslensku listalífi seinustu áratugi?
Hann hefur tíma til að sjá allar
myndlistarsýningar í Reykjavík
sem þess eru verðar og vafalaust
margar sem ekki reynast þess virði,
sækja alla meiriháttar tónleika og
leiksýningar, mannfundi af öllu
hugsanlegu tagi, og samkvæmis-
ljón er hann á við meðal ambassad-
or. Leitun er á víðförlari íslendingi
en Thor og kaus þó ekki ávallt
hraðskreiðustu farartæki, heldur
tók yfirleitt skip eða járnbrautar-
lest fram yfír flugvél mætti hann
velja. Eins og alþjóð veit hefur
hann dvalist mörg ár erlendis, og
þótt hann kunni að drekka í sig
framandi tungur hlýtur hann líka
að hafa varið talsverðum tíma til
skipulegs málanáms, því kunnátta
hans er ekkert hálfkák. Það sýna
vandaðar þýðingar hans úr ensku,
frönsku, ítölsku, spænsku á mjög
erfiðum bókmenntaverkum. Hann
hefur gefið út ljóð frumort á ensku.
Ég hef heyrt hann flytja ræðu
blaðalaust á frönsku og orðin
streyma af vörum hans eins og lif-
andi lækjarvatn, og eitt sinn var
ég þar nærstaddur sem hann túlk-
aði flókið umræðuefni úr ítölsku á
íslensku og íslensku á ítölsku við-
stöðulaust hátt á annan klukkutíma
án þess að hiksta. Heyrt hef ég
haft eftir erlendum mönnum að
þeir hafí orðið heldur héralegir
þegar Thor tók að flytja þeim utan-
bókar á þeirra eigin tungu ljóð og
prósa úr bókmenntaarfi þeirra sem
þeir höfðu aldrei lesið hvað þá lært
og stóð þeim þó nær en þessum
manni úr óþekktu eylandi langt
langt norður í höfum. Thor er sjálf-
menntaður myndlistarmaður eins
og Strindberg, stendur mörgum
framar sem allt vita um tækniþátt-
inn og betri myndlesara þekki ég
ekki (sjá bækur hans um Svavar
og Tryggva). Ekki hæfir að ljúka
þessari runu án þess að nefna að
hann hefur lengi iðkað júdó með
fræknum árangri og ekki af baki
dottinn, því stutt er síðan við sáum
hann í sjónvarpi dreifa skagfirskum
jökum um öxl eins og dúnpokum.
Það er gæfa fámennri þjóð að
eignast þótt ekki sé nema nokkrum
sinnum á öld hugumstóra hæfi-
leikamenn á borð við Thor Vil-
hjálmsson, menn sem mæla sig
aldrei við aðra en þá bestu og eiga
þann metnað fyrir hönd þjóðarinnar
að keppa við annarra þjóða þegna
um fremstu sæti í sinni grein. Hon-
um hefur orðið vel ágengt. Bók-
menntaverðlaun Norðurlandaráðs
hafa fallið honum í skaut, einnig
litli Nóbelinn sem sumir kalla svo,
Frakkar og ítalir hafa heiðrað hann
að verðugu og góða dóma hafa
bækur hans hlotið víða um lönd.
Einna erfiðast átti íslensk smá-
mennska með að fyrirgefa honum
að vera svona asskoti snjall. Fram-
anaf var tíska að telja hann óskrif-
andi á íslensku. Þær raddir eru
þagnaðar, enda íslensk tunga engu
skáldi eftirlátari en Thor Vilhjálms-
syni síðan Halldór Laxness lagði
frá sér penna. Fjárinn hafi að hon-
um verði nokkurn tíma orðs vant
til að segja hug sinn eða lýsa því
sem hann ætlar sér og eru þó
myndir hans margar allt annað en
óbrotnar í sniðum. Næsta viðbára
var að hann væri svo þungur höf-
undur að ekki væri á nokkurs
manns færi að lesa bækur hans.
En viti menn: stendur hann þá
ekki einn góðan veðurdag í glóandi
grámosabreiðu orðinn metsöluhöf-
undur. Og þar fór það. Alþing þybb-
aðist þó enn í nokkur ár við að
veita honum heiðurslaun lista-
manna. En þar kom að vígið við
Austurvöll féll og mega nú þing-
menn á hátíðarstundum miklast af
þeim afrekum hans sem þeir gátu
ekki hindrað, svo ég seilist til orða
skáldsins sjálfs í öðru samhengi.
Sú velgengni sem hann hefur átt
að mæta seinustu ár er í alla staði
makleg og megi hann vel njóta.
Ég hef miklar mætur á Röddum
í garðinum. Þar fá menn kynnst
af hvaða bergi Thor er brotinn og
honum sjálfum af mati hans á
manngildi annarra. „Þessi afí minn
... kom allslaus til íslands ungling-
ur ... Faðir hans var húsameistari
í Danmörku, gjaldþrota. Og dreng-
urinn lagði af stað út í heiminn til
að koma undir sig fótunum ...
Vinna lönd, afla fjár og frama.
Hver veit hvert leiðir hans hefðu
legið hefði hann ekki fundið litla
íslenska stúlku, Margréti Þorbjörgu
sem var nógu stór til að hæfa hon-
um og halda honum hér ... Hún
hafði sig aldrei í frammi og talaði
aldrei þarfleysu; allir vissu af nær-
veru hennar og þótti góð. Það var
eitthvert undarlegt orðlaust skjól-
belti í kringum þessa konu, einhver
vé, svo öllum þótti þeir vera betri
en þeir voru ... “ „Kærust minning
mín um þennan stórbrotna bróður
móður minnar [Ólaf Thors] er frá
því þegar við sátum að næturlagi
stundarlangt í stofu að Lágafelli í
húsi afa míns en hann lá banaleg-
una á hæðinni fyrir ofan okkur .. .
Við sátum þarna tveir menn. Góð-
vilji hans umlukti mig og nær-
gætni. Það var útséð um hvern veg
stríðið á loftinu fyrir ofan okkur
endaði.“ Þessi slitur nægja til að
sýna hlýjuna í hvetjum stafkrók
og magnast þó bjarnylurinn þegar
kemur að Brettingum þar sem ann-
ar hver karlmaður ber viðumefnið
sterki. Og voru þó ekki kvensterkir
ef út í það er farið. Fremur en
karlar í móðurætt. Fremur en karl-
ar yfirleitt. Æjá, svo snúin er hún
þessi örlaganna mikla júdóglíma.
Ég hef staðist freistinguna að rifja
upp góðar samverustundir á Gull-
fossi forðum yfir pernóglasi eða í
ferðalögum innanlands, til Horna-
fjarðar, um vesturslóðir með vini
okkar Klausturpresti, siglingu um
Breiðafjörð með Einari úr Hergils-
ey, nótt í eldhúsi læknishjóna í
Stykkishólmi sem endaði niðri á
bryggju undir morgun á tali við
máva og árrisula sjómenn, afmæli-
sveislu Gunnars í Örlygshöfn, bið
okkar og Ása í Bæ eftir að fulltrú-
ar réttvísinnar kæmu að hremma
ritvélina mína sem þeir heyktust
á, eða drepa á símtöl löng og hress-
andi undir svefninn, að ógleymdum
næturlestrum úr nýjum skáldritum
sem eitt sinn gleymdist reyndar að
hefja vegna ofgnóttar umræðuefna
þar til dagur var risinn í austri. —
„Það er hollt að hafa átt heiðra
drauma vökunætur..."
Ég óska þér til hamingju með
sjötugsafmælið, gamli vinur, og
hve forsjónin hefur verið þér góð
að gefa þér hana Margréti öllum
fremri, strákana ykkar sem þú
mátt vera og ert líka stoltur af,
tengdadætur sem þú kysir ekki
betri og barnabörn sem þú sérð
ekki sólina fyrir. Lifðu heill til hárr-
ar elli sami glæsti heimsborgari,
sami rammi íslendingur, sama
tryggðatröllið. Kærar kveðjur og
árnaðaróskir frá fjölskyldu minni
til ykkar allra.
Einar Bragi.
BRIPS
Umsjón Arnór G.
Ragnarsson
Mótaskráin fyrir næsta
starfsár í burðarliðnum
FORMÖNNUM bridsfélaganna hefir
verið sent til yfirlestar handrit að öllum
helztu bridsmótum sem halda á næsta
vetur og kennir þar margra grasa.
Skrárnar eru ekki fullmótaðar en alltaf
jafn forvitnilegar og skal enn ítrekað
að hér er um djög að ræða.
Stórmót og íslandsmót á vegum
Bridssambandsins:
16. -17. sept.: Undanúrslit og úrslit ís-
landsmót í einmenningi.
22. okt.: Ársþing BSI.
28.-29. okt.: íslandsmót kvenna í tvf-
menningi.
4.-5. nóv.: íslandsmót yngri og eldri
spilara í tvím.
17. nóv.: Landstvímenningur, Philip
Morris.
18. -19. nóv.: Firmatvfmenningur (í
stað Firmak. svk.)
27.-28. jan.: fslandsmót í parasveita-
keppni.
9.-12. febr.: Bridshátíð BSÍ, BR og
Flugleiða.
23. -25. febr.: íslandsmót kvenna og
yngri spilara ísvk.
15.-17. mars: íslandsmót í sveitak. og
undanúrslit.
26. -31. mars: Evrópumót í paratvím.
og parasv.k. Monte Carlo.
3.-6. apríl: íslandsmót f sveitakeppni -
Úrslit.
25.-26. apríl: íslandsmót í tvímenningi
- Undankeppni.
27. -28. apríl: íslandsmót í tvímenningi
- Úrslit.
11.-12. maí: íslandsmót í paratvímenn-
ingi'
25.-26. maí: Kjördæmakeppni BSL
7.-8. júní: Epson alheimstvímenningur-
inn.
Önnur mót sem áætlað er að halda
næsta vetur og vor:
9. sept. Einmenningskeppni BSA.
16. sept. Tvím. í tilefni 100 ára af-
mælis Seyðisfjarðar.
23. sept. Bæjarkeppni, Selfoss -
Hafnarfjörður, 50 ára.
23. sept. Vesturlandsmót í einmenn-
ingi.
29. -30. sept. Opna Hornafjarðarmót-
ið í tvímenningi.
30. sept.-l. okt. Vestfjarðamót i tví-
menningi.
14. okt. Norðurlandsmót, tvímenn-
ingur.
21. okt. Minningarmót um Einar
Þorfinnsson.
20. -21. okt. Aðaltvímenningur BSA.
21. -22. okt. Undankeppni íslands-
móts í sveitak., Vestfirðir.
28. okt. Guðmundarmót, tvímenning-
ur.
4. nóv. Hraðsveitakeppni BSA.
11. nóv. Stórmót Munins, tvímenn-
ingur.
12. nóv. Parasveitamót BSA.
10.-12. nóv. Norðurlandsmót í
sveitakeppni.
18. nóv. Parakeppni BSA.
25. nóv. Hraðsveitakeppni Vestur-
lands.
25. nóv. Suðurlandsmót í tvímenn-
ingi.
25.-26. nóv. Reykjavíkurmót í tví-
menningi.
9.-10. des. Reykjanesmót í sveita-
keppni.
28. des. Jólamót Sparisjóðs Hf. og
Bf. Hafnarfjarðar.
30. des. Þorsteinsmót, Patton, sveita-
keppni.
30. des. íslandsbankamót, tvím., Bf.
Akureyrar.
3.-10. jan. Undankeppni íslandsmóts
! sveitakeppni.
7. jan. Norðurlandsmót vestra, para-
tvímenningur.
12. -13. jan. Undankeppni íslands-
móts í sveitakeppni.
13. jan. Tvímenningur HSK, Suður-
landi.
13.-14. jan. Bridshátíð Vesturlands.
19. -21. jan. Undankeppni íslands-
móts í sveitakeppni - Norðurlandsmót
eystra.
20.-21. jan. Undanúrslit og úrslit
R.móts f sveitakeppni.
20.-21. jan. Undankeppni íslands-
móts í sveitakeppni - Norðuriandsmót
vestra.
20.-21. jan. Undankeppni íslands-
móts í sveitakeppni - Suðurlandsmót.
20.-21. jan. Reykjanesmót í tví-
menningi.
2. mars Norðurlandsmót vestra í tví-
menningi.
2. mars Sveitakeppni HSK.
2. mars Norðurlandsmót eystra í tví-
menningi.
2.-3. mars Undankeppni fslandsmóts
í sveitakeppni - Vesturlandsmót.
2.-3. mars Silfurstigaskv. - styrktar-
mót yngri spilara.
5. apríl Páskamót Bf. Vopnafjarðar.
6. apríl Páskamót Bf. Norðfjarðar.
6. apríl Sýslutvímenningur Bf.
Hornafjarðar.
13. apríl Norðurlandsmót eystra,
páratvímenningur.
13. apríl Vesturlandsmót i tvímenn-
ingi.
19. -21. apríl Austurlandsmót í
sveitakeppni.
20. apríl Tvímenningsmót Bf. Hvera-
gerðis.
1. maí Vormót í tvímenningi á Skaga-
strönd.
8.-9. júní Vestfjarðamót í sveita-
keppni.
Sumarbrids
ÞRIÐJUDAGINN 8. ágúst mættu
35 pör í sumarbrids og spiluðu mitch-
ell tvímenning með spilum gefnum við
borðin. Úrslit urðu þannig:
N/S riðill
Anna ívarsdóttir - Sigurður B. Þorsteinsson 498
Sigrún Pétursdóttir - Soffía Theodórsdóttir 478
JónÞórKarlsson-SigurðurÁmundason 475
HermannFriðriksson-ErlendurJónsson 470
Sigurður Þorgeirss. - Vilhjálmur Sigurðss. jr. 442
A/V riðill
Sveinn R. Þorvaldsson - Þórður Bjömsson 545
Hjálmar S. Pálsson - Jón Viðar Jónmundsson 474
Jakob Kristinsson - Vilhjálmur Sigurðsson sr. 470
BjömTheodórsson-JónStefánsson 464
Halldór Svanbergsson - Kristinn Kristinsson 462
Miðvikudaginn 9. ágúst mættu svo
39 pör og þá voru spilin tölvugefin.
Röð efstu para varð nú þessi:
N/S riðill
Páll Þór Bergsson — Sveinn R. Þorvaldsson 516
HermannFriðriksson-ErlendurJónsson 512
KristjánSnorrason-UnnsteinnArason 489
Snorri Karlsson—Karl Sigurhjartarson 463
RafnThorarensen-SverrirÁrmannsson 463
A/V riðill
BjömÞorláksson-EggertBergsson 504
Gunnlaugur Sævarsson - Sverrir Ólafsson 488
Guðrún Jóhannesdóttir - Jón Hersir Elíasson 468
JónHjaltason-Þrösturlngimarsson 462
Guðmundur Baldursson - Guðbjöm Þórðarson 460
Meðalskor báða dagana var 420.