Morgunblaðið - 15.08.1995, Blaðsíða 14

14 ÞRIÐJUDAGUR 15. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Miðasalan á
HM íþyngir
Ratvís
FERÐASKRIFSTOFAN Ratvís
hefur hætt sölu á flugfarmiðum þar
sem ekki hefur tekist að útvega þær
tryggingar sem þurfa að liggja þar
að baki. Halldór Jóhannsson hjá
Ratvís segir þetta vera tímabundið
ástand og sé ástæðuna að finna í
miðasölunni á HM í handbolta. '
„Það sem gerðist hjá okkur er
að vegna miðasölunnar á HM í vet-
ur vorum við með mjög háar trygg-
ingar sem við erum enn bundnir
af. Þar sem ekki voru næg veð fyr-
ir hendi vegna þéssara trygginga
treystum við okkur ekki til þess að
halda hvoru tveggja úti á sama tíma
og ákváðum því að hætta sölu á
farmiðum fyrir íslendinga til út-
landa þar til það yrði ljóst hvernig
okkar tilraun með handboltann
myndi reiða af.“
Halldór reiknar með því að upp-
gjörið fyrir HM eigi að liggja fyrir
í lok ágúst og gerir hann ráð fyrir
því að ferðaskrifstofan muni hefja
farmiðasölu að nýju um leið og það
uppgjör liggi fyrir. Enn sé hins
vegar óljóst hvort að Ratvís muni
tapa einhveijum fjármunum vegna
miðasölunnar á HM.
VERIÐ er að gera tilraunir með fyrsta snjall-
kortið, Mondex, í bænum Swindon í suður-
hluta Englands með þátttöku um 40 þúsund
neytenda og um 1000 verslana. Frumkvöðlar
þess halda því fram að rafræn gjaldmiðlun
eigi eftir að leggja undir sig heiminn og verða
jafnríkur þáttur í daglegu lífi okkar og
sjónvarp og sími.
Snjallkortið:
Örgjörvi vistar reiðufé
sem stafrænar
upplýsingar.
SAGA PENINGANNA
2500 f.Kr. Mesópotamía Stein-
töflur skrá skipti á vörum
gegn vigtuðu magni
t,silfurs og kallast
þyngdareiningin "shekel".
1500 f.Kr. Kína
Kuðungar notaðir sem
gjaldmiðlar og þegar
kínverska ritmálið verður
til eru kuðungar notaðir
sem tákn fyrir peninga.
600 f.Kr. Lýdía Fyrstu mynt-
sláttumar, klumpar gulls
log slifurs slegnir með
táknum sem gáfu til
kynna þyngd þeirra og
verðmæti.
REUTER
Bandaríkin
- Kína
i-Mesópotamía
L Lydia
1000 e.Kr. Kína Fyrstu peninga-
seðlarnir úr pappír verða
\ \lil þegar fólk fór að skilja
A '''’3~\þungar málmslátturnar
’eftir hjá kaupmönnunum
gegn kvittun sem aftur
var notuð sem gjaldmiðill.
‘Skömmu síðar tóku stjórn-
'völd að prenta slíkar kvitt-
anir með mismunandi fjár-
hæðum til almennra nota.
1950
Bandaríkin Fyrsta Diners Club
kreditkortið gefið út, þar
sem korthafar gátu keypt
vörur með plastkorti og
skuldajafnað reikninginn
síðar gagnvart greiðslu-
kortafyrirtækinu.
Veskið:
Les kortið og getur endurhlaðið meðreiðufé með
því að tengjast viðskipta- ,
bankanum um síma.
Þín verslun fær-
ir út kvíarnar
MATVÖRUVERSLANIRNAR
Kassinn í Ólafsvík og Verslunarfé-
lagið Ásgeir' á Siglufirði ganga að
öllum líkindum til liðs við innkaupa--
samtökin Þína verslun á næstunni.
Aðildarumsóknir verslananna verða
teknar fyrir á félagsfundi samtak-
anna í dag.
Þín verslun er keðja sextán smá-
söluverslana sem stofnuð var í byij-
un ársins. Keðjan sér um innkaupa-
samninga við framleiðendur og stór-
kaupmenn og sameiginlega mark-
aðssetningu verslananna að hluta
til. Bætist umræddar verslanir í hóp-
inn verður Þín verslun alls komin
með átján verslanir innan sinna vé-
banda. Þessi viðbót ætti að vera
kærkomin fyrir samtökin enda missa
þau stærstu verslun sína, Garðakaup
í Garðabæ, úr hópnum innan
skamms þar sem Hagkaup hefur
tekið húsnæðið á leigu og ætlar að
opna þar verslun í október.
Árni Helgason, framkvæmdastjóri
Þinnar verslunar, segir að aðildarum-
sóknir verslananna tveggja haft þeg-
ar verið samþykktar í stjóm samtak-
anna. Hann býst fastlega við að form-
lega verði gengið frá málinu á félags-
fundirium í dag.
í Ólafsvík eru nú tyger matvöru-
verslanir, Kassinn og Hvammur, og
hefur samkeppni þeirra við verslanir
á höfuðborgarsvæðinu aukist mjög
á síðustu árum með stórbættum
samgöngum enda vantar lítið upp á
að bundið slitlag nái alla leið til Ól-
afsvíkur.
Hagstæðari innkaup
Ágúst Sigurðsson, eigandi Kass-
ans, segir að markmiðið með sam-
starfi við Þína verslun sé að ná hag-
stæðari innkaupum og lækka vöru-
verð. „Það er lífsnauðsynlegt fyrir
smærri verslanir að mynda mótvægi
við þessa stóru aðila í Reykjavík sem
hafa náð gífurlegri hlutdeild á mark-
aðnum með óeðlilegum undirboðum.
Til þess að ná fram lægra vöruverði
hér í Ólafsvík taldi ég vænlegast að
óska'eftir samstarfi við Þína versl-
un,“ segir Ágúst.
Á Siglufirði eru einnig tvær búð-
ir, Yerslunarfélagið Ásgeir og versl-
un Kaupfélags Eyfirðinga og hefur
hin síðarnefnda haft meiri markaðs-
hlutdeild til þessa samkvæmt heim-
ildum Morgunblaðsins.
Alnetíð ógnar
ríkisvaldinu
London. Reuter.
Svo til engín stærri verkefni framundan hjá verktökum
Alger óvissa um
verkefni eftir áramót
VAXANDI umferð um Alnetið gæti
gert fyrirtækjum og einstaklingum
kleift að komast hjá skattgreiðslum
og byggja upp neðanjarðarhagkerfi,
sem ríkisstjómir hefðu lítið um að
segja. Kemur þetta fram hjá tölvus-
érfræðingum en þeir benda á, að
viðskiptin á Alnetinu aukist jafnt og
þétt og með tilkomu svo kallaðra
„tölvudala" fari bankakerfið á mis
við miklar tekjur.
„Rafræna pyngjan“, sem gerir
unnt að færa inn og út af reikning-
um í gegnum símalínur, gæti orðið
vinsæll, öruggur og umfram allt
ósýnilegur greiðslumáti þar sem
menn notuðu þann gjaldeyri sem
þeim þóknaðist hverju sinni. Ríkis-
stjórnir gætu með öðrum orðum
misst tök á fjármagnsflæðinu milli
landa og áhrif þeirra á efnahagslífið
og markaðinn með hefðbundnum
aðferðum yrðu miklu minni en áður.
Ekki peningagreiðslur
Bandaríska viðskiptaráðneytið
reiknar með að rafrænar greiðslur
muni svara til 20% af öllum kaupum
Bandaríkjamanna árið 2005.
ÖLIUVERÐ lækkaði nokkuð í gær
vegna vangaveltna um, að flótti
eins tengdasonar Saddams Huss-
eins íraksforseta kynni að flýta
fyrir því, að refsiaðgerðum gegn
landinu yrði aflétt. írakar gætu þá
hafíð olíuútflutning að nýju. Vonir
olíufélaganna um verðhækkun eru
hins vegar helst bundnar því, að
næsti vetur í Evrópu verði „venju-
legur“ en síðasti vetur var óvana-
lega mildur.
Flótti tveggja tengdasona Huss-
eins frá írak, þar á meðal Husseins
Kamels Hassans, sem hafði áður
yfirumsjón með hemaðaruppbygg-
ingunni í landinu, hefur valdið því,
að íraksstjórn er nú fús til að skýra
fulltrúum Sameinuðu þjóðanna frá
ýmsu málum, sem hún hefur hingað
til haldið leyndum. Verði tafið, að
„Reikningarnir munu hætta að
berast inn um bréfalúguna mánað-
arlega. Gjaldið fyrir farsímann,
kapalsjónvarpið og margt fleira mun
tínast út *f reikningnum um leið og
tækin eru notuð og það er á þessu,
sem upplýsingaþjóðfélagið mun
byggjast.
Greiðslur fyrir margt annað
þyrftu heldur ekki að vera í einhveij-
um gjaldeyri, þær gætu þess vegna
verið í formi einhverra réttinda, til
dæmis flugfarmiða, og það yrði erf-
itt fyrir skattyfirvöld að henda reið-
ur á því öllu saman,“ segir David
Birch, forstjóri Hyperion, sem er
ráðgjafarfyrirtæki í upplýsingamál-
um.
Ríkisstjórnir víða um lönd hafa
áhyggjur af þessari þróun og EMI,
Evrópska peningamálastofnunin,
nokkurs konar fyrirrennari Evr-
ópska seðlabankans, hefur lagt til,
að sett verði lög um, að rafrænar
greiðslur verði að fara í gegnum
bankana. Birch telur þó, að tilraunir
ríkisvaldsins til að ná tökum á þeirri
þróun, sem nú á sér stað, muni eng-
an árangur bera.
hún hafi skýrt undanbragðalaust
frá öllu, sem máli skiptir, þá er um
leið kominn grundvöllur fyrir af-
námi refsiaðgerða SÞ gegn landinu.
Hefji írakar aftur olíuútflutning
mun það að sjálfsögðu hafa áhrif á
olíuverðið en almennt er samt talið,
að enn sé langt í land með að refsi-
aðgerðir verði felldar niður.
Ekki er búist við neinum tíðind-
um á fundi OPEC, Samtaka olíuút-
flutningsríkja, í nóvember nk. og
að honum og írak frátöldum er það
helst veðrið, sem getur orðið til að
þrýsta verðinu nokkuð upp. Ef mið-
að er við, að veturinn í Evrópu verði
í meðallagi, þá má búast við, að
tonnið af húshitunarolíu fari í 165
til 170 dollara fyrir áramót eða
hækki um 15-20 dollara frá sama
tíma í fyrra.
VERKEFNASTAÐA verktaka-
fyrirtækjanna hefur sjaldan verið
svartari að sögn Guðmundar Guð-
mundssonar hjá Samtökum iðnað-
arins og telur hann hættu á því
að einhver verktakafyrirtæki hellist
úr lestinni komi ekki til neinna
stærri framkvæmda nú í vetur.
„Svipaðar raddir heyrðust einnig
á síðasta ári. Ástandið þá varð hins
vegar betra en búist hafði verið
við, m.a. vegna þess að talsvert var
um viðhaldsverkefni sem fyrirtæki
og einstaklingar höfðu trassað í
kreppunni. Við sjáum hins vegar
ekki fram á nein stærri verkefni í
vetur og öllum þeim stærri verkefn-
um sem nú eru í gangi mun
væntanlega ljúka nú í haust. Það
eina sem getur því bjargað fyrir-
tækjunum er að þróunin verði með
svipuðu móti og var í fyrravetur."
Guðmundur segir' stækkun ál-
versins vera stóru spurninguna í
dag. Einnig verði mjög gott ef
framkvæmdir við jarðgöngin í
Hvalfirði geti hafist í haust. Hann
segir ástandið vera mjög slæmt og
ofan á það komi mikil pressa að
ljúka flestunl þeim opinberu verk-
efnum sem nú eru í gangi fyrir
haustið, sem skilji verkatakafyrir-
tækin eftir berskjölduð í vetur.
Þannig þurfi stærri fyrirtækin sem
undir venjulegum kringumstæðum
velta hundruðum milljóna að
kroppa í fáein smærri verkefni sem
séu mun smærri í sniðum.
„Það er verið að byija á þessum
verkefnum á háannatíma og yfír-
leitt á að ljúka þeim fyrir haustið.
Best væri að undirbúningur þess-
ara verka ætti sér stað að vetrar-
lagi svo unnt væri að vinna við
uppsteypu á sumrin og ljúka allri
innivinnu yfir vetrarmánuðina. Við
núverandi aðstæður er verið að
keyra verkin áfram á botnlausri
yfirvinnu jafnframt því sem þau
eru unnin fyrir lægsta mögulega
verð og það er alveg ljóst að fyrir-
tækin lifa ekki til lengdar við þessi
skilyrði."
Þá segir Guðmundur biðina eftir
breytingunni á húsbréfakerfinu
hafa farið nokkuð illa með bygging-
ariðnaðinn enda hafi flestir haldið
að sér höndum fram eftir vori með-
an óljóst var hver niðurstaðan í því
máli yrði.
Glötuð þekking og
svört atvinna
Guðmundur segir þetta ástand
vera mjög slæmt fyrir fyrirtækin
vegna þess hve erfitt sé að finna
næg verkefni fyrir allt starfsfólk
þeirra allt árið um kring. „Vanda-
málið er það að verðmæti verktaka-
fyrirtækjanna er fólgið í þjálfun
og þekkingu þess starfsfólks sem
þau hafa í vinnu og þegar fyrirtæk-
in ganga sundur og saman eins og
harmonikka þá glatast alltaf hluti
af þessari þekkingu. Þetta heldur
þróun og samkeppnishæfni þessa
iðnaðar niðri.“
Hann segir að á undanförnum
árum hafi mælst u.þ.b. 20% sam-
dráttur í mannafla frá júní fram í
nóvember og gera megi ráð fyrir
svipaðri þróun nú í ár. Þessu
ástandi fylgi talsverð umsvif í
svartri atvinnustarfsemi hjá iðnað-
armönnum enda sé erfitt að fá
trausta og stöðuga vinnu.
„Það hefur því miður færst í
vöxt að fólk sæki í svarta vinnu
vegna þessa ástands og það er
áhyggjuefni að við heyrum af sí-
fellt fleiri tilfellum þar sem viðkom-
andi eru jafnframt á atvinnuleysis-
skrá.“ Guðmundur segir þetta
ástand einnig hafa mjög slæm áhrif
á greinina í heild því æ erfiðara
verður fyrir fyrirtækin að keppa á
löglegum grundvelli þegar slegist
er um jafn fá verkefni og nú eru
í boði.
í samtölum við forsvarsmenn
nokkurra verktakafyrirtækja gætti
þó heldur meiri bjartsýni. Haukur
Magnússon, framkvæmdastjóri Ár-
mannsfells segir verkefnastöðu fyr-
irtækisins vera þokkalega fram til
áramóta en eitthvað þurfi að ger-
ast eftir áramót ef vel eigi að vera.
Hann segir þó enga svartsýni vera
ríkjandi. „Maður fær verkefni og
lýkur þeim og önnur koma í staðinn
og nú höfum við rúma fjóra mán-
uði til að útvega okkur verkefni
eftir áramót.“
Fleiri viðmælendur tóku i sama
streng og sögðu verkefnastöðuna
vera ágæta fram að áramótum en
alger óvissa ríkti um stöðuna eftir
þann tíma. Þó virtist ekki vera
gert ráð fyrir neinum umtalsverð-
um uppsögnum á næstu mánuðum.
Sumarstarfsmenn myndu hætta
störfum nú í haust og sú fækkun
myndi duga miðað við verkefnin
fram að áramótum.
> *
Ovissan ílrak hef-
ur áhrif á olíuverð
London. Reuter.