Morgunblaðið - 22.08.1995, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 22. ÁGÚST 1995 MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Morgunblaðið/Sverrir
Heyjað í
hólmanum
FJOLDA nýstárlegra listaverka
hefur verið komið fyrir víðsvegar
um Reykjavík í tengslum við
Oháða listahátíð, meðal annars i
hólmanum í tjörninni. Er það eftir
Örn Smára Gíslason og er án titils.
------------------
Bókmennta- og
tónlistarkvöld
Á DAGSKRÁ Óháðrar listahátíðar
í kvöld er bókmennta- og tónlistar-
kvöld í Iðnó og hefst það kl. 20.30.
Dagskráin er fjölbreytt og flytjend-
ur eru níu talsins. Einar Már Guð-
mundsson les úr eigin verkum, Lárus
Már Björnsson les úr eigin verkum
og þýðingum úr finnsku og sænsku
og Þórarinn Torfason og Ómar Sigur-
jónsson iesa Ijóð. Birgitta Jónsdóttir
les úr Snorra Eddu og flytur eígin
hugleiðingar um norrænu goðin og
Anna Elísabet Borg leikkona les upp
úr Hringadróttinssögu.
Tónlistarflutningur verður í hönd-
um Einars Kristjáns Einarssonar og
Rafns_ Geirssonar, sem flytja verk
eftir Áskel Másson, og Rannveigar
Sifjar Sigurðardóttur sem frumflyt-
ur verk eftir Elínu Gunnlaugsdóttur.
----------» ♦ ♦
Grínkvöldstund
VEGNA mikillar aðsóknar verður
dagskrá með Hallgrími Helgasyni
rithöfundi endurtekin í Hlaðvarpan-
um annað kvöld kl. 21. „Kímnigáfa
Hallgríms er sérstök og hefur hann
einstakt lag á að líta samtímann og
samferðamenn í öðru ljósi en gengur
og gerist", segir í tilkynningu. Miða-
verð er 500 krónur.
Laurits Andersen Ring
• Að lesa í málverk II
Dyr út í garð
Eiginkona listamannsins
sér japönsk áhrif og svipar
merkilega til hinnar frægu
myndar ameríska málarans
Andrew Wyeths „Heimur Krist-
ínar“, sem var máluð áratugum
seinna.
Myndbyggingin er hægur Ióð-
réttur og láréttur stígandi, sem
áréttar að æskuna nálgast
pentskúfur málarans einungis
með rólegheitum, skref fyrir
skref. Allt er háð hinum jafna
vexti í gróandandum, persónu-
gerir lífsvorið, jafnt hinn krækl-
ótti bolur sem sker miðjuna og
þær mjúku blómstrandi greinar
er liðast um myndsviðið. Málar-
inn greinir lífsvorið í öllum
skilningi, í ungu konunni,
blómstrinu í garðinum og mett-
um lýsandi litbrigðunum.
Það sem vakti athygli Picass-
os, hafa trúlega verið samanlögð
mögn myndarinnar; uppbygg-
ingin, hugmyndafræðin, inni-
haldið, litbrigðin og stílgaldur-
inn.
Bragi Ásgeirsson
ÞEGAR ég var við nám í Kaup-
mannaliÖfn á árunum eftir 1950,
hékk þessi mynd alla tíð fremst
til vinstri á palli efri hæðar
Ríkislistasafnsins. Myndin stóra
(191x144), blasti við, líkust
kennileiti, ér leið lá inn í sali
endurreisnar, franskrar nútíma-
listar og allt þar á milli innar í
álmunni, þangað sem listspírur
tímanna leituðu iðulega. í þá
daga þótti það bera vitrænum
eiginleikum vitni, að greikka
skrefin er slík myndlist fortíðar
af norrænum stofni greindist í
nágrenninu, helst hlaupa við
fót. Þó var ekki laust við að
ungum hætti til að skotra augum
til þessarar vel máluðu myndar
og gerðarlegu hofróðu, og áður
en yfir lauk var hún orðin ein
þeirra er skýrast stóðu fyrir
hugskotssjónum.
Aratugum seinna upplýsti mig
málari nokkur, að Picasso hefði
heimsótt safnið fyrir margt
löngu, og fylgdarliðinu til mikill-
ar furðu hafi hann staðnæmst
lengst við þessa mynd og borið
á hana lof. Sömuleiðis minnist
ég, að myndverkasmiður í Ósló
vék því að mér á síðasta ári, að
þegar einn nafnkenndasti mynd-
höggvari aldarinnar Henri Mo-
ore heimsótti Ósló, var það eink-
um stytta af krjúpandi dreng
fyrir framan ráðhúsið eftir Per
Palle Storm, sem tók hug hans
fanginn, en sá taldist einn af
íhaldssamari myndlistarmörm-
um Noregs um þær mundir. í
báðum tilvikum var þetta sem
köld gusa framan í ýmsa fram-
sækna listamenn tímanna, en í
raun gefur það til kynna mjög
heilbrigðan og yfirvegaðan
hugsunarhátt hinna miklu lista-
manna. Sem brautryðjendur
voru þeir fullkomlega lausir við
þá kvöð, að fylgja eftir ákveðn-
um skoðunum til að vera inni í
myndinni og sköpun telst öðru
fremur huggjörð og innsæi. Ein-
staklingsbundin lifun, viðhorf
og umræða, en síður trúar-
brögð, hópefli og staðlaður lær-
dómur.
Svo fremi sem telja megi
ferskleika og sköpunargleði höf-
uðeigindir málaralistar, er
mynd listamannsins af ungri
eiginkonu sinni gott dæmi þess
er flest gengur upp. Vangavelt-
ur um hið hlutvakta eða hug-
læga ciga þá síður heima eða
aðskiljanlegar tegundir stíl-
brigða.
Auðvitað er hægt að setja
myndina i stílsögulegt samhengi
og hana prýðir sitthvað úr tákn-
hyggju án þess að falla alveg
undir stílhugtakið (symbolisma).
Skyldleikinn við eitt og annað í
samtímanum er auðsær bæði
hvað myndefni og litbrigði
snertir og hafa menn vísað til
myndar franska málarans
Maurice Denis (1870-1943)
„L’echelle dans le feulliage"
(Laufstiginn), en það er ekki
atriðið, því án áhrifa frá öðrum
og nánasta umhverfi væri engin
list til, og þannig er veigurinn
mesti hin mikla og jarðbundna
hamingja sem streymir út úr
myndinni.
Denis var einn af frumkvöðl-
um og kennismiður stílbrigða
e"r fengu samheitið Nabis, júr
hebresku, Spámaðurinn). I
framvarðsveit voru einnig Bonn-
ard, Vuillard og Sérusier. Yfir-
bragðið var skreytikenndara en
þjá impressjónistunum og ótví-
ræðra áhrifa gætti frá eldri
samtíðarmönnum eins og Puvis
de Chavannes og Gauguin.
Lífi málarans er stundum líkt
við afturhvarf, hann fæðist gam-
all, hinn þungi arfur vakir yfir
fyrstu skrefum hans, og það er
sem hann gangi á stultum sem
afmarka vegferð hans og hreyf-
anleika.
Ári áður en L. A. Ring málaði
myndina hafði hann bundist
æskuvinkonu sinni Siegfried
Kahler, og myndirnar sem hann
gerði af henni og börnum sínum
næstu árin vitna um mikla ný-
vakta hamingju. Að baki voru
fátækt og ólýsanlegar þrenging-
ar á uppvaxtar- og þroskaárun-
um, ásamt mikilli sálrænni
kreppu næstliðinna ára.
Eiginkonan tákngerir kven-
ímynd rómantíska tímabilsins,
verndarengilinn s^m frelsar
manninn, ekki einungis andlega
heldur einnig líkamlega og gerir
jarðvistina að Paradís á jörðu.
Hvað málarann snerti átti þetta
vissulega við, en hann hneigðist
helst að þungbúnum og hvunn-
dagslegum myndefnum þar sem
dauðinn og lífsháskinn voru iðu-
lega nærri. En hvað sem öllum
táknum og bókmenntalegum
skírskotunum líður, tekur skoð-
andinn fyrst og fremst eftir hin-
um gegnumgangandi ferskleika
myndarinnar. AHt er upphafið
og nýtt, unga konan horfir hugs-
andi á myrtuna fyrir framan
sig, ástartréð, tákn tryggðarinn-
ar, sem persónugerir hamingj-
una er allt umleikur þennan ljós-
bjarta vordag. Ring átti eftir að
gera fleiri bjartar myndir er
sköruðu núlistaviðhorf tímanna,
og sem fyrir sumt tengdu hann
tuttugustu öldinni. Þannig mál-
aði hann mynd af stúlku við lim-
gerði að blása í fífukoliu tveim
árum seinná (1899),-sem bar í
Kristján og Jóhann Már Jóhannssynir saman á tónleikum í Danny Kaye-leikhúsinu
Islenskir
tenórsöngvarar
í New York
Jóhann Már Lára Kristján
Jóhannsson Rafnsdóttir Jóhannsson
BRÆÐURNIR Kristján og
Jóhann Már Jóhannssyn-
ir syngja saman á tón-
leikum í Danny Kaye-
leikhúsinu í New York 19. septem-
ber næstkomandi við undirleik
Láru Rafnsdóttur sem spilar einnig
tvö stutt lög eftir Pál ísólfsson.
Dagskráin er að meginhluta ís-
lensk en skandinavísk og ítölsk
tónlist verður einnig áberandi.
Jóhann rnun einungis syngja ís-
lensk lög. „Ég er þar á heimavelli.
Þetta eru lög sem ég er búinn að
vera að syngja síðastliðin 20 ár.
Þetta eru bæði létt lög, vögguvísur
og sljkt, og svo aðeins kraftmeiri
lög. Ég læt Kristján um dramatík-
ina, ég er meira á lýriska sviðinu,“
sagði Jóhann. Kristján syngur þijú
íslensk lög og fjögur skandinavísk.
„Ég syng Hamraborgina að sjálf-
sögðu. Ég sagði það nú einu sinni
í gríni að Sigvaldi Kaldalóns hefði
örugglega skrifað hana fyrir mig
þótt hann hafi gert það áratugum
áður en ég fæddist,” sagði Kristján
þegar Morgunblaðið náði tali af
honum í Monte Carlo þar sem hann
er í sumarleyfi. Hann syngur einn-
ig ítalskar aríur og sönglög. „Það
er mín sterkasta hlið,“ sagði Krist-
ján.
Fjölmiðlar
áhugasamir
Tónleikarnir eru á vegum Amer-
ísk-Skandinavísku samtakanna,
American Scandinavian Associati-
on, í New York en þau samtök
stuðla fyrst og fremst að auknum
menningartenglsum Ameríku og
norrænna þjóða. Starfsemi sam-
takanna er að sögn Kristjáns Jó-
hannssonar einkum bundin við
aðstoð við námsmenn frá Norður-
löndunum og þau standa reglulega
fyrir uppákomum eins og þessari
í fjáröflunarskyni. Samtökin eru
stöndug og virt í Bandaríkjunum.
„Ég vona að þetta verði
skemmtilegt. Viðburðir á vegum
samtakanna vekja jafnan athygli
helstu fjölmiðla og því má búast
við að þeir eigi eftir að greina vel
frá þessu.“
Kristján sagði að það hefði stað-
ið lengi til hjá sér að syngja þarna
og þar sem hann væri að syngja
í Aidu í Metropolitan-óperunni á
sama tíma hefðu tónleikarnir verið
ákveðnir nú í haust. „Upphaflega
átti ég að vera með Victor Borge,
danska skemmtikraftinum, en úr
því varð ekki á sínum tíma. Ég
kom svo með þá uppástungu að
hafa flytjendur alla íslenska og
stakk upp á Jóhanni bróður sem
væri sérfræðingur í íslenskum
sönglögum og þeir samþykktu það
eftir að hafa grennslast aðeins
fyrir um hann.“
Tónleikarnir
hljóðritaðir
„Þetta er fyrst og fremst gífur-
lega gaman fyrir mig sem bónda
norður í landi að geta sagt barna-
börnunum frá því að ég hafi sung-
ið í Ameríku,“ sagði Jóhann.
Hann hefur nóg að gera í söngn-
um en hann er bóndi í Skagafirðin-
um að aðalstarfi. „Ég er að syngja
um nær hveija helgi á ýmsum
mannfögnuðum og það hefur sjald-
an eða aldrei verið jafnmikið að
gera og í sumar,“ sagði hann.
Tónleikarnir í New York áttu
upphaflega að vera í Carnegie
Hall á öðrum degi en Kristján var
upptekinn á hljómsveitaræfingu á
þeim tíma og því var ákveðið að
halda þá þann 19. Þá var höllin
ekki laus og því voru þeir færðir
í Danny Kaye Playhouse sem er
um 800 sæta vinsælt leikhús í
borginni.
Að sögn Kristjáns verða tónleik-
arnir hljóðritaðir af amerískum
aðila með hugsanlega útgáfu í
huga.