Morgunblaðið - 22.08.1995, Blaðsíða 27

26 ÞRIÐJUDAGUR 22. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 22. ÁGÚST 1995 27

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
STJÓRNARFORMAÐUR
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
N ORÐURLÖND
OG BREYTTAR
AÐSTÆÐUR
EVRÓPA er allt önnur eftir hrun kommúnismans,
uppbyggingu Evrópusambandsins og aðild
þriggja Norðurlanda að því. Starfsumhverfi Norður-
landaráðs hefur því breytzt mikið. Aukaþing þess,
haldið í næsta mánuði, gengur væntanlega frá úmtals-
verðum breytingum á starfseminni. „Verið er að end-
urskipuleggja allt starf Norðurlandaráðs í ljósi ýmissa
breytinga á högum norrænna ríkja,“ sagði Geir H.
Haarde, formaður utanríkismálanefndar Alþingis og
forseti Norðurlandaráðs, í viðtali við Morgunblaðið
um helgina. „Leiðin til áhrifa innan ráðsins verður
framvegis í gegnum pólitíska flokka og flokkahópa
en að sama skapi minnka áhrif einstakra lands-
deilda . . .“
Geir H. Haarde segir, að endurskipulagningin veiki
ekki stöðu íslendinga. Með hæfu fólki á þessum vett-
vangi hafi þeir alla möguleika til að láta til sín taka
hér eftir sem hingað til.
Utanríkis- og öryggismál, sem áður voru ekki rædd
af tillitssemi við mismunandi aðstæður Norðurlanda,
verða fastur liður í umræðum, segir forseti ráðsins.
Breyttar aðstæður kalla og, að hans sögn, á nánara
samstarf við Eystrasaltsríkin, svo og norðvestur hluta
Rússlands. Hann segir, að í septembermánuði verði
ráðstefna á vegum Norðurlandaráðs um málefni
Eystrasaltssvæðisins. Á næsta ári verður og ráðstefna
í Kanada um Norðurheimskautssvæðið og í Kaup-
mannahöfn um Evrópumál. Þar verður ríkjaráðstefna
ESB til umræðu og staða Norðurlandanna. Það er
því einsýnt að Norðurlandaráð verður eftir sem áður
mikilvægur vettvangur norræns samstarfs, máski
mikilvægari en fyrr, og kjörinn vettvangur til að
gæta íslenzkra hagsmuna gagnvart umheiminum.
Túnfiskur og ný tækifæri
ATHYGLISVERÐAR fréttir hafa borizt af tún-
fiskmiðum djúpt út af Reykjanesi. Skipverjar af
Barða NK urðu varir við miklar vöður af túnfiski nær
500 mílur suðvestur af Reykjanesi fyrr í sumar. Einn-
ig hafa borizt fréttir um japanskt skip, sem verið
hefur að túnfiskveiðum á svipuðum slóðum, og virð-
ist hafa komizt í uppgripaafla. Túnfiskur er mjög
verðmætur og hafa fengizt allt að tvö þúsund krónur
fyrir kílóið á Japansmarkaði, eða tvær milljónir fyrir
tonnið. Eftir miklu er því að slægjast.
íslendingar hafa enga reynzlu af túnfiskveiðum og
vita lítið um fiskinn annað en að hann er til í niður-
suðudósum og notaður í salat og sem álegg á brauð.
Við vitum ekki einu sinni, hvaða veiðarfæri eru not-
uð, að því er Jóhann A. Jónsson, formaður úthafs-
veiðinefndar LÍÚ, segir í viðtali við Morgunblaðið.
Jóhann segir liggja beint við að kanna alla mögu-
leika á túnfiskveiðum og bæði sé til mannskapur og
skip til að stunda þær. „Við reynum að fylgjast með
öllu, hvað þetta varðar, og metum síðan hvað hægt
er að gera. En við gerum lítið á meðan við höfum
ekki einu sinni veiðarfæraþekkingu.“ Jóhann segir,
að einnig hafi heyrzt um smokkfisk á hafssvæðinu
djúpt út af Reykjanesi.
Áugljóst er, að íslendingar eiga að grípa slíkt tæki-
færi. Ekki veitir af í þeim aflaniðurskurði, sem verið
hefur á íslandsmiðum árum saman. Nauðsynlegt er
að heíja skipulega leit á þeim hafsvæðum, sem við
þekkjum lítið sem ekkert til. Við erum þegar farnir
að veiða tegundir, sem engum datt í hug að nýta
fyrir nokkrum árum. Nýlegt dæmi er búrinn, sem
veiddur hefur verið í grennd við Vestmannaeyjar.
Þótt minna hafi orðið úr þeim veiðum en vonir stóðu
til er ástæða til að leggja aukna áherzlu á þær.
+
HJARTAÞEGAR KOMA FRÁ GAUTABORG
slær eins o g
klukka
Tveir hjartaþegar komu til landsins á laugar-
dag en þeir gengust báðir undir líffæra-
ígræðslur í Gautaborg fyrir nokkrum mánuð-
um. Sindri Freysson ræddi við Asdísi Björgu
Stefánsdóttur og Hjördísi Kjartansdóttur um
þá reynslu að fá nýtt hjarta
Samningur lækna við Tryggingastofnun ríkisins
Kostnaðurinn eykst
ekki lengnr sjálfvirkt
Með nýjum samningi Tryggingastofnunar og
sérfræðilækna er endi bundinn á tveggja ára
samningaþóf og déilur milli lækna og stjóm-
------^-----——---------------
valda. I umfjöllun Egils Olafssonar kemur
fram að samningurinn bindur enda á sjálfvirka
aukningu á kostnaði við sérfræðiþjónustu.
HJARTAÐ _ slær eins og
klukka. Ég ætla að fara
vel með þessi líffæri og
leyfa þeim að halda áfram
að lifa,“ segir Ásdís Björg Stefánsdótt-
ir, sem gekkst undit' líffæraígræðslu
9. september sl. á sjúkrahúsinu í
Gautaborg og þáði nýtt hjarta og
lungu.
Hún kom ásamt Sveinbirni Reynis-
syni eiginmanni sínum til landsins á
laugardag eftir þriggja árar búsetu í
Gautaborg.
Ásdís Björg segist lítt hafa hugleitt
hættuna samfara líffæragræðslunni,
enda sé ekkert val í stöðu sem henn-
ar; það sé annaðhvort að hrökkva eða
stökkva.
Þorði vart að líta í spegilinn
Um klukkan átta að morgni 9. sept-
ember voru þau hjónin vakin af værum
blundi og sagt að koma á sjúkrahúsið
án tafar, þar sem hentug líffæri væru
til staðar. Þau bjuggu þá í um tíu
mínútna gang frá sjúkrahúsinu og var
Ásdís Björg lögst inn á skurðstofu
innan við klukkutíma eftir að síminn
hringdi. Aðgerðin stóð í um sex
EG BEIÐ aðeins í sex tíma
eftir nýju hjarta," segir
Hjördís Kjartansdóttir sem
fékk nýtt hjarta á Östra-
sjúkrahúsinu í Gautaborg 19. janúar
sl. „Þann dag fórum við á sjúkrahúsið
og ég var sett á biðlista. Við fórum
þaðan um klukkan fimm og kallið kom
síðan hálftíu eða tíu um kvöldið. Það
var bæði gott og vont að losna við
langa bið, því að við ætluðum að gera
svo margt, meðal annars að læra á
píanó og, syngja, en þessi rosalegi
hraði var samt jákvæður eftir á að
hyggja.“
„Hjördís rumskaði síðdegis eftir
aðgerðina, þegar nýbúið var að taka
hana úr öndunarvélinni, og spurði
hvort hún væri komin með nýtt
hjarta. Ég svaraði játandi. Hún rak
upp fagnaðaróp og sveiflaði höndun-
um yfir höfuð sér og öllum slöngnn-
um um leið, en sofnaði síðan strax
aftur. Þetta var ólýsanleg tilfinn-
ing,“ segir Magnea Guðmundsdóttir
móðir Hjördísar.
Var alltaf bjartsýn
Meðalbiðtími hjartasjúklinga í
Gautaborg eftir líffæri hefur verið um
klukkustundir og var Ásdís vakin sam-
dægurs.
„Það var engin miskunn í þessu
sambandi, því að málin geta orðið
miklu erfiðari ef fólk fer ekki að hreyfa
sig strax. Ég dauðvorkenndi henni,“
segir Sveinbjörn. Hið bláleita litaraft
sem er algengur fylgikvilli hjartagalla
var horfinn þegar hún vaknaði eftir
aðgerðina að sögn Sveinbjörns, kinn-
arnar voru orðnar hvítar og roði í
vörum. Henni var réttur spegill þegar
hún vaknaði. „Ég þorði varla að líta
í spegilinn og trúði því varla sem ég
sá, en tilfinningin var sannarlega góð.“
Ekki spáð langlífi
Ásdís Björg fæddist með hjartagalla
en gat var á milli hjartahólfa. Reynt
var að lagfæra þennan galla í Kaup-
mannahöfn árið 1962 þegar hún var
sex ára gömul, fyrsta aðgerðin í sama
skyni var framkvæmd þegar hún var
tveggja ára. „Foreldrum mínum var
sagt í byijun að ég myndi í mesta
lagi lifa í tvö til þijú ár, en ef ég
myndi hins vegar fyrir eitthvert
kraftaverk ná að verða tvítug ykjust
lífslíkurnar verulega. Það gekk eftir.“
fjórir mánuðir og þykir Hjördís mjög
lánsöm að hafa verið hlíft við langri
bið. Börn eru vitaskuld forgangshóp-
ur. Hjördís segist aldrei hafa orðið
hrædd. „Ég var alltaf bjartsýn, ætlaði
ekki að bíða lengi og var ákveðin í
að koma heim í haust. Það rættist.
Að vísu var svolítið áfall hvað þetta
gekk hratt fyrir sig, en þegar komið
var upp á spítala róaðist ég. Mamma
grínaðist stundum með hvað allt gekk
snurðulaust fyrir sig, og sagðist helst
hallast að því að ekkert hefði gerst."
Hjördís er með sjaldgæfan erfða-
sjúkdóm sem olli m.a. þykknun í aft-
ari hjartahólfi, vinstra megin, og
leggst einnig á augu hennar. Sautján
tilfelli sjúkdómsins eru þekkt í heim-
inum og hafa þtjú þeirra greinst á
íslandi. Tvö eldri systkini Hjördísar
létust af völdum sjúkdómsins, en Ólaf-
ur bróðir hennar er hins vegar heil-
brigður.
í Gautaborg starfar Már Tulinus
læknir að því að vinna bug á þessum
sjúkdóm eða halda honum í skefjum,
og er viðurkenndur sem einn fremsti
sérfræðingur í heiminum á því sviði.
Lyf sem hann hefur gefíð Hjördísi
hefur reynst vel og aukið vöðvastyrk
Götin milli hólfanna reyndust þó vera
fleiri en haldið var í fyrstu, sem veld-
ur háþrýstingi í lungunum með þeim
afleiðingum að þau skemmast að lok-
um.
„Læknarnir gældu lengi vel við
þann möguleika að græða í mig lungu
en gera við hjartað, kannski ekki síst
vegna þess skorts sem er á líffærum,
en fljótlega eftir fyrstu rannsóknir í
Gautaborg kom í ljós að það væri úti-
lokað,“ segir Ásdís Björg.“
Í þijú ár var hún á biðlista eftir
líffærum í London og beið heima,
fyrir utan reglulegar skoðanir ytra.
„Bretar lokuðu á möguleikann á líf-
færaígræðslu meðan við biðúm, á
þeim forsendum að ekki mætti græða
bresk líffæri í aðra en breska þegna.
Þeim fannst sem heimamenn væru
eitthvað sniðgengnir að þessu leyti
og íslendingar áttu því sáralitla ef
nokkra möguleika á að fá líffæri það-
an. Við ákváðum því árið 1992 að
fara á biðlista í Svíþjóð og flytja þang-
að út í kjölfarið. Læknarnir sögðu
okkur að biðin yrði væntanlega ekki
'lengri en tveir til þrír mánuðir, há-
mark eitt ár, en síðan dróst biðin á
hennar. Hjördís segir hjartagallann
hafa háð henni talsvert í leikjum pg
íþróttum, og jafnvel i námi. „Ég
mæddist mikið og varð fljótt þreytt.
Þetta er hins vegar allt annað líf
núna,“ segir hún.
„Við vissum að hveiju stefndi fyrir
nokkrum árum en í byijun nóvember
sl. fengum við úrskurð þess efnis að
hún þyrfti að fá nýtt hjarta, eftir að
Hjördís fékk alvarlegt hjartaáfall í
október. Við héldum út til rannsókna
í Gautaborg og fengum samþykki
lækna þar fyrir aðgerðinni. Þeir sögðu
okkur að fara heim og halda jól en
koma síðan strax aftur. Síðan gerðust
hlutirnir hratt,“ segir Magnea.
Mikill stuðningur
Kjartan Ólafsson, faðir Hjördísar,
segir fjölskylduna hafa verið stað-
ráðna í að lifa fyrir einn dag í einu
og velta ekki vöngum yfir framtíðinni
um of. Ekki hafi verið tóm til að finna
til mikillar hræðslu. „Hjördís var líka
langinn og varð alls tvö og hálft ár,“
segir Sveinbjörn.
„Við vorum hins vegar orðin vön
að bíða milli vonar og ótta, en ég var
alltaf sannfærð um að það styttist í
aðgerð eins og raunar kom á daginn,"
segir Ásdís. „Ég var send í líkamsæf-
ingar til að byggja upp þrek fyrir að-
gerðina og stundaði þær með hjálp
súrefnis. Eg fór einnig reglulega í eft-
irlit auk þess sem við lékum ferða-
menn og höfðum samband við aðra
Islendinga sem hafa komið út í von
um ný líffæri, auk þess að fá talsverð-
an stuðning frá íslenskum læknum
sem starfa í Gautaborg. Þar á meðal
er svæfingarlæknirinn í aðgerðinni,
Vigdís Hansdóttir, og sá sem sótti líf-
færin, Felix Valsson. Stuðningur ís-
lensku læknanna var mjög mikilvæg-
ur, sérstaklega fyrst eftir að við kom-
um, því að við vorum eiginlega braut-
ryðjendur í hópi íslenskra líffæraþega
þar í borg og enginn var til staðar að
taka á móti okkur."
Þau segja að Islendingarnir sem
bíða líffæra haldi hópinn eins og ein
stór fjölskylda, eyði dögunum oft sam-
an og styrki hver annan í biðinni.
svo bjartsýn að hún hjálpaði okkur
yfir erfiðustu hjallana, í raun áður en
við komum að þeim. Hún var alltaf
brosandi," segir Magnea.
„Við fengum líka mikinn stuðning
frá séra Jóni Dalbú Hróbjartssyni í
Gautaborg og hinum íslendingunum
sem biðu ígræðslu eða voru að jafna
sig eftir aðgerð. Ekki spillti fyrir að
um 200 íslenskir læknar starfa í
Gautaborg, þannig að það var eigin-
lega alveg sama á hvað deild maður
fór á Sahlgrenska, maður hitti alltaf
Islending. Á gjörgæsludeild sjúkra-
hússins vann einnig íslensk hjúkrun-
arkona, Ragnheiður Alfreðsdóttir,
sem veitti okkur ómetanlega hjálp og
á skilið að fá Fálkaorðuna fyrir það
starf sem hún hefur innt af hendi í
þágu íslensku líffæraþeganna. Heima
á Islandi var líka hrundið af stað fjár-
söfnun til að auðvelda okkur dvölina,
og við erum ákaflega þakklát þeim
sem stóðu að henni og studdu."
Enginn vafi lék þó á hugsanlegum
Ekki eins og aðskotahlutir
„Nokkrum sinnum veiktist ég, í
skamman tíma í senn í hvert skipti,
og fór á forgangslista en náði mér
síðan aftur. Manni batnar ekki af því
að bíða og mér versnaði frekar ef eitt-
hvað er. Við gættum þess vandlega
að fara aldrei of langt frá sjúkrahús-
inu því að við þurftum að vera í stöð-
ugu kallfæri. Hjörtu þola enga bið og
líffæraþeginn þarf helst að vera kom-
inn í aðgerð innan þriggja tíma frá
því að líffærin liggja fyrir. Tíminn er
því afar naumur og m.a. þess vegna
tókum við ekki þá áhættu að vera
heima á Islandi, enda væri ég þá sjálf-
sagt enn að bíða.“
Líffæraflutningur af þessu tagi hef-
ur skilað góðum árangri og heppnast
í meirihluta tilvika, en eftirmeðferðin
þykir erfiðari en aðgerðin sjálf. „Hætt-
an á höfnun er mikil fyrstu mánuðina,
en hún minnkar stöðugt eftir því sem
lengra líður frá ígræðslunni, þótt ég
þurfi að taka lyf alla ævi til að deyfa
viðbrögð ónæmiskerfísins. Líkaminn
hafnaði ekki líffærunum, eins og ég
hafði kannski óttast í undirmeðvitund-
inni, þótt við_ værum vongóð um að
allt færi vel. Ég fékk að vísu lítilshátt-
ar sýkingu viku eftir aðgerðina og
batinn datt niður í um viku, en eftir
það hefur allt gengið mjög vel. Mér
hefur til dæmis aldrei fundist eins og
þessi líffæri væru aðskotahlutir -
þvert á móti finnst mér eins og þau
hafi verið á sínum stað alla tíð.“
Stefnir í fjallgöngu
Ásdísi hefur verið boðin atvinna á
tveimur stöðum, annars vegar í Spari-
sjóðnum í Keflavík þar sem hún vann
áður og hins vegar hjá Fríhöfninni.
Hún segist lifa í fyrsta skipti í mörg
ár í von um eðlilegt líf, sem sé ein-
kennileg nýlunda. Viðbrigðin séu mik-
il. „Ég á t.d. miklu auðveldara með
að anda, þrekið er miklu meira og ég
get gengið lengur en áður. Ég tók t.d.
þátt í þriggja kílómetra skemmti-
skokki í Reykjavíkurmaraþoninu á
sunnudag, en í Gautaborg var ég
meira og minna í hjólastól seinustu
þijú ár,“ segir hún og bendir á medal-
íu frá mótshöldurum á borðinu.
„Ég stefni að því að gera ýmislegt
sem var útilokað áður, svo sem að
fara í gönguferðir og klífa fjöll.“ Hún
hlær. „Ætli ég byrji ekki á Helga-
felli.“
erfiðleikum og eftirköstum. „Lækn-
arnir gerðu okkur fulla grein fyrir
áhættunni samfara aðgerðinni og við
vissum alveg að brugðið gæti til
beggja vona. Þeir eru hins vegar bún-
ir að framkvæma 30 þúsund líffæra-
skipti á • Sahlgrenska og þar af yfir
300 hjarta- og lungnaígræðslur frá
1990, þannig að við vissum að við
vorum í góðum höndum.“
Ekki erfitt í heildina
Að sögn Magneu er eftirmeðferð
barna afar frábrugðin því sem full-
orðnir ganga í gegnum. „Börnin eru
látin hreyfa sig sjálf og leika sér og
á allan hátt kappkostað að fá endur-
hæfíngu með eðlilegu lífí. Það er skor-
ið á allar taugar þannig að þegar hún
erfiðar þarf hún að byija rólega. Við
erum kannski með hjartslátt sem
mælist 80 slög á mínútu og förum
upp í 150 slög á mínútu, en hún er
áfram í 80 slögum og þarf lengri að-
lögun fyrir vikið. Hún má þannig ekki
rjúka af stað og fara geyst fyrst í
stað. Hún má ekki heldur borða hráan
mat sökum sýkingarhættu, svo sem
graflax.
Síðan er stór ókostur við steralyfin
sem Hjördís hefur þurft að taka að
vöxtur breytist, meira að segja tann-
hold þykknar, en hún þarf að fá þessi
lyf til að ónæmiskerfið sætti sig við
hjartað. Hún á hins vegar að losna
við þau eftir átta til tíu mánuði, og
höfnunarlyfin eru að öðru leyti mjög
góð,“ segir Magnea.
„Ég hef fengið höfnunareinkenni
nokkrum sinnum en engin alvarleg, í
mesta lagi hækkaður hiti, þreyta og
geðvonska yfir smámunum. En ég hef
alveg sloppið við sýkingu og í heildina
hefur þetta ekki verið erfiður tími.
Ég er þó ekki búin að komast yfir
óttann við sprautunálar. Skurðurinn
er það eina sem minnir mig á aðgerð-
ina, og mér finnst eins og hjartað
hafi verið þar frá fæðingu," segir
Hjördís.
MEÐ NÝJUM samningi
sérfræðilækna og Trygg-
ingastofnunar ríkisins er
í fyrsta skipti samið um
kaup Tryggingastofnunar á ákveðnu
magni vinnueininga. Samningurinn
kemur í veg fyrir sjálfvirka aukn-
ingu sérfræðikostnaðar, en samn-
ingar um að ná utan um þennan
kostnað hafa staðið í mörg ár og
kostað mikil átök milli lækna og rík-
isins.
í allmörg ár hafa samninganefnd-
ir lækna og Tryggingastofnunar
rætt um breytingar á samningi
lækna við Tryggingastofnun með
það að markmiði að draga úr kostn-
aði ríkisins við sérfræðiþjónustu.
Ýmsar hugmyndir að lausn hafá
verið ræddar. Meðal þeirra var að
Tryggingastofnun réði ákveðinn
fjölda sérfræðinga til starfa. Þeir
sem ekki störfuðu fyrir stofnunina
yrðu þá að starfa á fijálsum mark-
aði án þess að geta sent reikning
til hennar. Tryggingastofnanir í
sumum öðrum löndum hafa farið
þessa leið og gert þjónustusamninga
við ákveðinn íjölda lækna. Þar er
hins vegar hefð fyrir skiptingu milli
lækna í opinberri þjónustu og ann-
arra lækna.
Önnur leið til að stjórna sérfræði-
kostnaði, sem mikið hefur verið
rædd, er að taka upp tilvísanakerfi.
Kerfið gerir ráð fyrir að sjúklingar
leiti fyrst til heilsugæslulækna, sem
taka lægra gjald, og þeir vísi sjúkl-
ingum, sem þess þurfa, áfram til
sérfræðinga. Sighvatur Björgvins-
son, fyrrverandi heilbrigðisráðherra,
ákvað á síðasta ári að fara þessa
leið þrátt fyrir hörð mótmæli sér-
fræðinga. Hart var deilt um tilvís-
anakerfið í aðdraganda kosninga-
baráttunnar í vor og eftir kosningar
ákvað Ingibjörg Pálmadóttir, núver-
andi heilbrigðisráðherra, að fresta
gildistöku kerfisins.
Samið um hámark
í nýgerðum samningi er farin sú
leið að semja við sérfræðinga um
hámarksfjölda vinnueininga. Hann
gerir ráð fyrir að Tryggingastofnun
kaupi 8 milljónir vinnueininga á
þessu ári í klínískum lækningum og
2.358.000 einingar í rannsóknum.
Þetta er svipaður fjöldi eininga og
var greitt fyrir á síðasta ári hvað
varðar klínískar lækningar, en 10%
lækkun hjá rannsóknarlæknum.
Rökin fyrir lækkun hjá rannsóknar-
læknum eru þær að breyttar vinnu-
aðferðir og ný tækni geri læknum
kleift að framkvæma rannsóknir á
einfaldari hátt en áður.
Samið var um að Tryggingastofn-
un greiddi læknum 135 krónur fyrir
hvetja vinnueiningu, sem er óveru-
leg hækkun frá eldri samningi. Sam-
tals mun stofnunin greiða læknum
tæplega 1,4 milljarða fyrir sérfræði-
þjónustu á þessu ári.
Eldri samningur Tryggingastofn-
unar við sérfræðilækna gerði ekki
ráð fyrir hámarksfjölda eininga.
Læknum var hins vegar gert að
veita afslátt af sinnu vinnu ef hún
færi upp fyrir ákveðið hámark. Af-
slátturinn, sem var reiknaður mán-
aðarlega, hækkaði hlutfallslega eftir
því sem meira var unnið fram yfir
þetta hámark. Reglur um þessa af-
slætti er áfram að finna í nýja samn-
ingnum. Afsláttur, fari fjöldi eininga
upp fyrir ákveðið hámark, kemur
þarna til viðbótar.
Á fyrstu sex mánuðum þessa árs
jókst sérfræðikostnaðurinn miðað
við sömu mánuði í fyrra um 2%.
Vegna þessarar aukningar verða
sérfræðingar að taka á sig aukinn
afslátt nú við gildistöku nýja samn-
ingsins. í þessum mánuði nemur
afslátturinn 9.000 vinnueiningum.
Nýir læknar komast ekki
sjálfkrafa að
Eldri samningar sérfræðilækna
við ríkið takmörkuðu á engan hátt
aðgang sérfræðinga að Trygginga-
stófnun. Sérfræðilæknir sem kom
heim frá námi þurfti ekki annað en
að senda Tryggingastofnun bréf um
að hann væri búinn að
setja upp læknastofu og
myndi héðan í frá senda
stofnuninni reikninga.
Sérfræðilæknar þurftu
því aldrei að sækja um
starf hjá ríkinu með
sama hætti og heilsu-
gæslulæknar verða að
gera.
I nýja samningnum
er gert ráð fyrir að
nefnd, skipuð fulltrúum
úr samninganefnd sér-
fræðilækna og samn-
inganefnd Trygginga-
stofnunar, fái aukið
hlutverk. Nefndin var
áður einungis samráðs-
vettvangur, en fær nú
úrskurðarvald. Úr-
skurður verður þó því
aðeins felldur að nefndin komist að
sameiginlegri niðurstöðu. Ef ekki
næst samkomulag verður viðkom-
andi máli vísað til samninganefnd-
anna.
Samráðsnefndin á m.a. að taka
til umijöllunar umsóknir nýrra sér-
fræðinga um samning við Trygg-
ingastofnun. Nýr sérfræðingur fær
ekki leyfi til að senda stofnuninni
reikninga nema að það hafi áður
verið samþykkt í nefndinni. Þar sem
nýi samningurinn felur í sér heildar-
magn eininga þýðir koma nýs sér-
fræðings á samning við Trygginga-
stofnun að það minnkar hjá hinum
sem fyrir eru.
Guðmundur Eyjólfsson, formaður
samninganefndar lækna, sagði að
ekki væri búið að móta starfsreglur
um hvernig umsóknir nýrra sérfræð-
inga yrðu meðhöndlaðar, en hann
sagðist gera ráð fyrir að leitað yrði
álits viðkomandi sérgreinar á því
hvort þörf væri á fleiri sérfræðing-
um.
Innan Tryggingastofnunar hefur
verið það sjónarmið að of margir
sérfræðingar séu starfandi í sumum
greinum. Ekki er tekið á því atriði
í nýja samningnum. Hann gerir ráð
fyrir að sérfræðingar sem nú starfa
og sent hafa reikninga til Trygg-
ingastofnunar hafi rétt ti! að gera
það áfram.
„Sparnaðurinn af þessum samn-
ingi felst í því að ekki verður áfram
um sjálfvirka aukningu á sérfræði-
kostnaði að ræða. og rannsóknar-
læknar gefa 10% afslátt af sinni
vinnu. En stærsti ávinningur af
þessum samni'ngi er að Trygginga-
stofnun getur gengið út frá þvi sem
vísu að kostnaður við sérfræðiþjón-
ustu fer ekki umfram ákveðið
mark,“ sagði Jón Sæmundur Sigur-
jónsson, sem sæti á í samninganefnd
Tryggingastofnunar.
Fjárlög gerðu ráð fyrir að sér-
fræðikostnaður yrði skorinn niður
um 100 milljónir á þessu ári. Það
mun ekki takast vegna þess að að-
gerðir til sparnaðar koma ekki til
framkvæmda fyrr en með þessum
samningi. Talið er að ríkissjóður
spari um 30 milljónir með þessum
samningi í ár, en ef hann hefði ver-
ið gerður í upphafi árs má ætla að
sparnaðurinn hefði orðið upp undir
100 milljónir.
Tilvísanakerfið vofir enn yfir
Forsenda fyrir samningi lækna
og Tryggingastofnunar er að tilvís-
anakerfið verði ekki tekið upp. Þeg-
ar núverandi heilbrigðisráðherra
frestaði gildistöku kerfisins í vor
ákváðu sérfræðingar einnig að
fresta uppsögnum sínum á samning-
um við Tryggingastofnun, en til
þeirra hafði meirihluti lækna gripið
eftir að reglugerð um tilvísanakerfi
var gefin út.
Tilvísanakerfið vofir áfram eins
og vöndur yfir báðum aðilum þessa
máls. Heilbrigðisráð-
herra hefur ekki gefið
neina yfirlýsingu um að
hætt verði við öll áform
um að leggja á tilvís-
anaskyldu og læknar
hafa heldur ekki dregið
uppsagnir sínar til
baka. í bókun með
samningnum segir að
læknar fresti uppsögn-
um til næstu áramóta,
en þá rennur gildistími
nýja samningsins út. I
tengslum við samning-
inn lýsti Ingibjörg
Pálmadóttir því yfir að
tilvísanakerfi yrði ekki
komið á á þessu ári.
Umræður um gerð
nýs samnings verða
teknar upp í nóvember,
en þá verður reynslan af nýgerðum
samningi metin. Þá er ætlunin að
taka á lausum endum eins og vinnu
sérfræðinga inni á sjúkrahúsum, en
ekki er tekið á henni með skýrum
hætti í nýja samningnum. Semja
þarf um hámark vinnueininga í hvert
eitt sinn.
Fyrir liggja yfirlýsingar frá báð-
um samningsaðilum um að gera
annan samning sem byggir á sama
módeli og nýi samningurinn. Ef
samningar takast ekki hefur heil-
brigðisráðherra það spil upp í erm-
inni að setja á tilvísanakerfi. Lækn-
ar hafa hins vegar það spil upp í
sinni ermi að láta uppsagnir á samn-
ingum sínum við Tryggingastofnun
koma til framkvæmda. Líkurnar á
að komið verði á tilvísanakerfi eru
hins vegar ekki mjög miklar.
„Þessi samningur er merkur
áfangi og markar vonandi upphafið
að betri samskiptum Trygginga-
stofnunar og sérfræðilækna. Þau
eru nú komin í annan farveg en
þann hatursfulla fai*veg sem þau
voru í með tilvísanakerfið yfirvof-
andi,“ sagði Bolli Héðinsson, for-
maður Tryggingaráðs.
Bolli sagði að vonast væri til að
með þessum samningi yrði til hvati
fyrir lækna til innra eftirlits. Vonast
væri eftir að læknar myndu fylgjast
hveijir með öðrum og koma. í veg
fyrir að reynt yrði að misnota samn-
inginn á þann hátt að gerðar væru
læknisaðgerðir sem ekki væri bein-
línis þörf fyrir.
Rakupp
fagnaðaróp
og sofnaði
Morgunblaðið/Golli
HJORDIS segist aldrei hafa fundið til ótta og verið harðákveðin
í að snúa aftur heim fyrir haustið. Það rættist.
Kostnaður fer
ekki umfram
ákveðið mark