Morgunblaðið - 22.08.1995, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
ÞRIÐJUDAGUR 22. ÁGÚST 1995 33
hann naut trausts og vinsælda langt
út fyrir raðir samhetja og með-
starfsmanna. Að öðrum ólöstuðum
er, nú þegar horft er til baka, óhætt
að fullyrða að enginn einn hafi átt
svo stóran þátt í að gera Kaupfólag
Eyfirðinga að því stórfyrirtæki á
íslenskan mælikvarða sem það í
raun er.
Jakob Frímannsson var stjórnar-
i formaður í fjölda fyrirtækja og fé-
I laga og lét þar hvarvetna mjög til
sín taka. Hæst ber setu hans í stjórn
I Sambands íslenskra samvinnufé-
laga, án þess þó að vita hvort það
var skoðun Jakobs sjálfs, en í stjórn
Sambandsins var hann í um þrjátíu
ár og þar af formaður þau fimmtán
seinni. Er ljóst að formennska í
stærsta fyrirtæki landsins, á þeirri
tíð, í svo langan tíma lagði þunga
ábyrgð á hans herðar í viðbót við
| að sinna rekstri kaupfélagsins í
I heimabyggð.
Sá sem þessar línur skrifar þekkti
I Jakob Frímannsson ekki mikið per-
sónulega - aðeins nokkur handtök
og kurteisleg orð - en hann kom
mér fyrir sjónir sem mjög ljúfur
maður og þannig ætla ég hann hafi
birst meðbræðrum sínum um langan
aldur þó oft hafi væntanlega um
hann gustað og ýmsar ákvarðanir
hafi hann orðið að taka þar sem
| ágreiningur var um stefnu.
Að leiðarlokum vil ég, fyrir hönd
Kaupfélags Eyfirðinga, færa Jakobi
I miklar og góðar þakkir fyrir hans
langa vinnudag fyrir þetta félag og
félagsmenn þess og byggðina við
Eyjafjörð. Verk hans mörg munu
standa um ókomna tíð. Aðstandend-
um Jakobs færi ég alúðar samúðar-
kveðjur.
F.h. stjórnar Kaupfélags Eyfirð-
inga,
Jóhannes Sigvaldason.
■
Tuttugasta öldin í tímatali okkar
er senn öll á enda komin. Þannig
líður tíminn, þetta óstöðvandi afl í
rás atburðanna og framvindu lífs-
ins. Þær aldir, sem áður eru að baki
í lífsbaráttu þjóðarinnar hafa reynst
áþekkar hver annarri. Tuttugasta
öldin mun þó verða þeim frábrugðin
og einstök í sinni röð, þar sem meiri
og stærri framfarir hafa orðið á því
tímabili en áður hefur þekkst. Sá,
• sem lifað hefur langleiðina á þessu
I aldárskeiði, hefur séð íslenskt fram-
tak „Hagsældum vefja lýð og láð“
á skjótari og almennari hátt en gerst
hefur á liðnum öldum samanlagt.
Því minnist ég á þessi tímanna
tákn í sögu þjóðarinnar, að við erum
í dag að kveðja hinstu kveðju mann,
sem fylgdi öldinni eftir frá upphafi
að þeim örfáu árum undanskildum,
sem ófarin eru og sjálfur átti hann
sinn mikla þátt meðal annarra for-
. ustumanna þjóðarinnar í því að
I skapa þá hagsæld og lífsafkomu,
sem þykir sjálfsögð nú á dögum.
Þessi maður er Jakob Frímannsson
fyrrv. kaupfélagsstjóri KEA og
heiðursborgari Akureyrar.
Þegar öldin gekk í garð, var hann
nærri þriggja mánaða, og hann
kvaddi þennan heim að kvöldi 8.
ágúst langt kominn á 96. aldursár.
Mikil er orðin lífsbók hans, og yfír-
skriftina mætti orða á þá leið, sem
■ Meistarinn segir í Fjallræðunni:
I Honum má líkja við hygginn mann,
sem byggði hús sitt á bjargi.
Jakob var fæddur á Ákureyri 7.
okt. 1899, sonur Frímanns Jakobs-
sonar trésmíðameistara þar og konu
hans Sigríðar Björnsdóttur. Hann
ólst upp hjá þeim sæmdarhjónum í
góðum og glöðum systkinahópi.
. Hann var elstur Ijögurra barna
þeirra. Yngst er frú Lovísa Thomsen
búsett í Kaupmannahöfn. Látin eru
| frú María Thorarensen og Svan-
* björn fv. seðlabankastjóri. Blessuð
sé minning þeirra. Að loknu gagn-
fræðaprófi hugði Jakob á langskóla-
nám og undirbjó sig í þeim tilgangi
í latínu hjá hinum merka fræði- og
kennimanni séra Jónasi Jónassyni á
Hrafnagili í Eyjafirði. Það minnir
mig, að einhvern tíma hafi Jakob
. haft orð á því að verða læknir. Og
eflaust hefði hann orðið fyrirmynd-
arlæknir, því að hann var það í eðli
I sínu. Sú gáfa hans átti þó eftir að
fá að njóta sín ríkulega á öðrum
l sviðum mannlífsins. Það var efna-
hagurinn, sem leyfði ekki langa
skólagöngu. Hann sneri sér að versl-
unarnámi og lauk prófi úr Verslun-
arskóla íslands 1918. En áður var
hann tekinn til starfa hjá Kaupfé-
lagi Eyfirðinga eða laust eftir ferm-
ingaraldur.
Æviferill Jakobs er rakinn í form-
álsorðum, enda eru ekki tök á að
minnast á nema örfá atriði í ævi
þessa merka manns. Um svipað leyti
og Jakob varð kaupfélagsstjóri KEA
var hann kosinn í sóknarnefnd Ak-
ureyrarkirkju og varð ritari nefndar-
innar, og tók við því starfi af for-
vera sínum Vilhjálmi Þór fv. ráð-
herra, er hann flutti úr bænum.
Jakob kom í sóknarnefnd, þegar
söfnuðurinn stóð í þeim miklu fram-
kvæmdum að byggja hina nýju veg-
legu Akureyrarkirkju á hæðinni út-
völdu við Kaupvangstorg. Þetta var
á hernámsárunum og þá var hæg-
ara sagt en gert að byggja stórhýsi
hér á landi, er byggingarefni var
skammtað, og margt annað erfitt
að útvega, er til byggingar þurfti,
svo og að afla fjár til framkvæmda.
Það má því nærri geta að það var
ekki lítils virði fyrir kirkubygging-
una að hafa kaupfélagsstjórann þar
í forustusveit. Enda var honum það
kappsmál, að smíði hins nýja og
fagra musteris Akureyringa næði
sem fyrst fram að ganga, og það
gekk eftir. Kirkjan var byggð á 16
mánuðum og kostaði þá 310 þúsund
krónur. Byggingarsagan er ítarlega
skráð í merku riti Sverris Pálssonar
fv. skólastjóra á 50 ára afmæli kirkj-
unnar.
Jakob lét ekki þar við sitja að
hlúa að kirkjunni. Skömmu eftir
vígsluna 17. nóv. 1940 gáfu Jakob
og frú Borghildur fyrstu steindu
myndarúðuna af þeim 17 sem eru
í kórnum og kirkjunni allri. Mynda-
rúðuna gáfu þau sem minningargjöf
um foreldra sína. Þessi steindi
gluggi er fyrir miðju altari og segir
frá þeim atburði, er Jesús kom ung-
barn 40 daga í örmum móður sinnar
í musterið eftir trúarsiðnum og
Simeon gamli, sem þar var, sá í
barninu hinn fyrirheitna Messías,
tók það í fang sér og flutti lofsöng-
inn: „Nú lætur þú, Drottinn, þjón
þinn í friði fara eins og þú hefur
heitið mér... (Lúk.2:29).“
Það má ennfremur geta þess um
minningargjöfína, að hún var höfð
að hliðsjón við efnisval og hönnun
á hinum 16 myndarúðunum, sem
lýsa í höfuðatriðum æviferli Lausn-
arans og nokkrum merkustu þáttum
íslensku kirkjusögunnar. Þessi sam-
steypa hinna steindu myndarúða er
mesta orna- og instrumenta Akur-
eyrarkirkju, og ekki víða í veröld-
inni hægd. að sjá sambærilega túlkun
Kristssögunnar og kristni þjóðar.
Þegar litið er yfir langan og litrík-
an starfsferil Jakobs Frímannsson-
ar, verður ekki hjá því komist að
undrast hve víða hann lagði hönd á
plóginn og afkastaði miklu dags-
verki landi og lýð til heilla. Þar sem
hann veitti forustu þeirri umsvifam-
iklu stofnun, sem Kaupfélag Eyfirð-
inga er og tók auk þess virkan þátt
í þjóðmálum á vettvangi stjórnmála,
var hann kjörinn til starfa í nefnd-
um, stjórn og ráði Akureyrarbæjar
og mörgum fyrirtækjum, sem meira
eða minna tengdust kaupfélaginu
heima í héraði og landssamtökum
samvinnumanna. Hann var skarp-
greindur og fljótur að átta sig á
hlutunum. Jakobi var samvinnu-
hreyfingin mikið hugsjónarmál.
Hann sá, hve sú hreyfing hafði kom-
ið mörgu góðu til leiðar i menning-
LCGSTCINAR
Grcinll s/f
HELLUHRAUN 14
220 HAFNARFJÖRÐUR
SÍMI: 565 2707 FAX: 565 2629
ar- og atvinnumálum fólksins til
sjávar og sveita. Hann vildi styðja
og efla þá hreyfingu, sem hann
helgaði krafta sína. Jakob var svip-
mikill og sterkur persónuleiki, sem
mótaðist af viljastyrk og stefnu-
festu. Á bak við hið fastmótaða yfir-
bragð og svipmót var hlýtt og kær-
leiksríkt hjartalag, hlýtt var hand-
takið og traustvekjandi.
Heimili Jakobs og heimilislíf er
sérstakur kapituli og stór þáttur i
ævi hans og lífsstarfi. Eiginkona
hans Borghildur Jónsdóttir var
merkiskona og fyrirmyndar hús-
móðir. Jakob var góður heimiiisfaðir
og þau voru mjög samrýnd hjón.
Borghildur var dóttir Ólafs kaup-
manns á Reyðarfirði Finnbogasonar
og konu hans Bjargar ísaksdóttur.
Borghildur bjó eiginmanni sínum og
kjördóttur þeirra fagurt og unaðs-
ríkt heimili. Bryndís, sem var tví-
gift, Iést 1986. Hún var þeim mjög
kær dóttir. Með fyrri manni sínum
Magnúsi Guðmundssyni fram-
kvæmdastjóra frá Hvítárbakka
eignaðist hún tvö börn. Þau hjónin
slitu samvistum. Seinna giftist
Bryndís Gísla Jónssyni fv. mennta-
skólakennara frá Hofí í Svarfaðar-
dal. Þau slitu einnig samvistum.
Dótturbörn Jakobs og Borghildar,
Jakob Frímanns Magnússon og
Borghildur Magnúsdóttir dvöldu
lengi á heimili afa síns og ömmu
og voru þeim sérstaklega hjartfólgin
og þeim mikil stoð í ellinni og fjöl-
skyldur þeirra. Jakob Frímann er
kvæntur Ragnhildi Gísladóttur og
eru þau búsett í London. Borghildur
er gift Gísla Gunnlaugssyni og hafa
þau búið í Þingvallastræti 2, eftir
að Jakob og Borghildur fluttu í
hjúkrunardeild Fjórðungssjúkra-
hússins. Þau voru þeim innanhandar
af einstakri umhyggju og nærgætni.
Þátttaka Jakobs í safnaðarstjórn
leiddi til þess, að fundum okkar bar
oft saman og við það mynduðust
mikil og góð vináttutengsl, sem og
á milli heimila okkar. Og nú, þegar
Jakob Frímannsson er kvaddur vil
ég síðast en ekki síst þakka honum
og þeim hjónum báðum fyrir þá
ógleymanlegu vinsemd, hlýhug og
góðvild, sem þau sýndu okkur Sól-
veigu konu minni og börnum okkar.
Það leyndi sér ekki, hvað Jakob var
barngóður maður og hafði ævinlega
tíma til að sinna þeim af hjarta-
gæsku sinni. Fyrir það vil ég láta í
ljós einstakt þakklæti barnanna
okkar. Við nemum í því sambandi
staðar í mikilli þökk fyrir árvissa
komu okkar fjölskyldunnar í sam-
fagnað í Þingvallastræti 2 á annan
dag jóla, sem var afmælisdagur frú
Borghildar. Þá fundum við sem allt-
af endranær, hve mikils virði það er
í lífinu að mega njóta vináttu góðra
vina og alls, sem þeir „bera fram
úr góðum sjóði hjarta síns.“ (Mk.
12:35).
Það er sjónarsviptir að þeim Jak-
obi Frímannssyni og frú Borghildi
Jónsdóttur, þegar þau eru nú bæði
farin burt af þessum heimi. En
svona er lífið. „Exeunt omnes!“ Það
fara allir út af sjónarsviðinu. En
eftir er minningin björt og fögur,
sem lýsir og yljar um hjartarætur
meðan dagarnir endast. Jakobi var
sýndur margvíslegur heiður hér
heima og erlendis fyrir störf sín.
Vænst hygg ég, að honum hafi þótt
um að vera kjörinn heiðursborgari
þess bæjar, sem ól hann og hann
átti sinn þátt í að byggja upp á
mörgum sviðum og gera að verðug-
um höfuðstað Norðurlands.
„Kynslóðir koma, kynslóðir fara,“
kvað þjóðskáldið á Sigurhæðum
forðum. Hraðbyri tímans þekkja
Akureyringar eins og allir, ekki síst
þeir, sem komnir eru nokkuð til ára
sinna. En óttastu eigi, segir Guðs
eilífa almættisorð. Á það setti Jakob
Frímannsson traust sitt, von og trú
og það skulum við líka gera um
leið og við kveðjum þennan ágæta
vin og bróður, er sýndi svo ótvírætt
í nærfellt heila öld, að „í þolinmæði
og trausti skal styrkur yðar vera.“
(Jes. 30:15).
Pétur Sigurgeirsson.
Þegar Jakob Frímannsson hóf
störf hjá Kf. Eyfirðinga árið 1915
var ekki bílfært á milli landshluta,
útvarp ekki til, sjónvarpið ekki einu
sinni fjarlægur draumur, flugmálin
geymd í óráðinni framtíð. Síminn
var kannske það eina, sem boðaði
framfarabyltingu tuttugustu aldar,
og þó var hann enn í frumbernsku,
innan við tíu ára gamall hér á landi.
í stórum dráttúm var landbúnaður
stundaður með þeim hætti sem tíðk-
ast hafði frá upphafi Islands byggð-
ar og hið sama mátti segja um nokk-
um hluta útgerðar og fiskveiða.
Jakob Frímannsson var einn af
mætustu fulltrúum þeirrar kynslóð-
ar sem tók við þjóðfélagi nítjándu
aldar, lítt breyttu aftan úr öldum,
og reisti hér þá þjóðfélagsbyggingu
sem við öll njótum í dag. Nú eru
íslendingar í hópi þeirra þjóða sem
bestra lífskjara njóta. Þó að farið
sé vítt og breytt um heiminn, er
naumast hægt að finna þá tækni
eða þau þægindi, að ekki séu þau
hluti af daglegu lífi okkar, hér á
þessu eylandi sem erlendur mennta-
maður taldi að lægi á mörkum hins
byggilega heims. Það mun vera
óumdeilt að þessi kynslóð, stundum
kennd við aldamótin, kom meiru í
verk á skemmri tíma en nokkur
önnur kynslóð íslandssögunnar.
Margir af fulltrúum þessarar far-
sælu kynslóðar tóku daginn snemma
og lögðu ekki frá sér amboðin fyrr
en ævideginum var mjög tekið að
halla. Þetta átti einnig við um Jakob
Frímannsson. Hann var aðeins á
sextánda ári, þegar hann fyrst hóf
störf hjá Kaupfélagi Eyfirðinga, á
árinu 1915. Að loknu brottfarar-
prófi úr Verslunarskóla Íslands í
Reykjavík árið 1918, hóf hann aftur
störf hjá Kf. Eyfirðinga og starfaði
þar óslitið til 1. júlí 1971; þar af
var hann kaupfélagsstjóri í 33 ár,
frá 1938 til 1971. Jakob sat í stórn
Sambands íslenskra samvinnufé-
Iaga frá 1940 til 1975 og var hann
formaður stjórnarinnar frá 1960 til
1975. Störf hans fyrir samvinnu-
hreyfinguna náðu því yfir full sextíu
ár. Jakob Frímannsson var lands-
kunnur maður, m.a. fyrir frábær tök
er hann hafði alia tíð á víðtækri
starfsemi Kf. Eyfirðinga. Ég ætla
mér ekki þá dul að gera þeim þætti
í störfum hans skil; þar munu þeir
um fjalla sem betur til þekkja.
Ævistarf Jakobs var ekki ein-
göngu bundið við Kf. Eyfirðinga og
Sambandið. Hann sat í stjórnum
allra helstu samstarfsfyrirtækja
Sambandsins, svo sem Olíufélags-
ins, Samvinnutrygginga og And-
vöku, hann lét sig bæjarmál á Akur-
eyri miklu skipta og var í þakkar-
skyni gerður að heiðursborgara
Islenskur efniviður
íslenskar steintegundir henta margar
afar vel í legsteina og hverskonar
minnismerki. Eigum jafnan til fyrir- ,
liggjandi margskonar íslenskt efni:
Grástein, Blágrýti, Líparít og Gabbró.
Áralöng reynsla.
Leitið 9b S. HELGAS0N HF

t-
KAltYN
oneuw |
M
j

v v..„.irrw,y

j
upplýsinga.
&
II
STEINSMIÐJA
SKEMMUVEGl 48 . SlMI 557 6677
bæjarins. Þá var hann einn af frum-
kvöðlum farþegaflugs á íslandi og
sat í stjórnum Flugleiða og þeirra
félaga sem það rakti ætt sína til.
Sjálfur kynntist ég Jakobi Frí- *.
mannssyni ekki að marki fyrr en á
árinu 1967, þegar ég fluttist aftur
til Reykjavíkur með fjölskyldu
minni, eftir nokkurra ára dvöl er-
lendis. Ég tók þá að sitja fundi
Sambandsstjórnar, eins og aðrir
framkvæmdastjórar Sambandsins,
en þessum fundum stýrði Jakob með
þeim hætti sem honum einum var
laginn. Á þessum tíma gerði ég mér
eflaust ekki ljóst að hinn föngulega
stjórnarformann Sambandsins
skorti aðeins tvö ár í sjötugt, en það
var með Jakob eins og marga þá, ,
sem forlögin útdeila langri ævi, að
hann bar aldurinn vel. Á þessum
árum var ég framkvæmdastjóri í
Skipulags- og fræðsludeild Sam-
bandsins og kom það í minn hlut
að undirbúa stjórnarfundi með
stjórnarformanni og forstjóra, sem
þá var Erlendur Einarsson. Sam-
starf þeirra Jakobs og Erlends um
allt það er mátti til framfara horfa
fyrir kaupfélögin og Sambandið var
með miklum ágætum og því var
þetta skemmtilegt verkefni. Og
þessi þáttur í störfum mínum leiddi
til þess að ég kynntist Jakobi betur
en ella hefði orðið. Hann sat á óð-
ali sínu á Akureyri og var ekki dag-
legur gestur { Sambandinu^ þó að 4.
vissulega gerði hann tíðreist til
höfuðborgarinnar. Einhvern tíma
heyrði ég því raunar fleygt að Jakob
hefði farið oftar á milli Akureyrar
og Reykjavíkur en nokkur íslend-
ingur annar fyrr eða síðar.
Jakob Frítjiannsson var mikill
málafylgjumaður en það var ekki
hans háttur að keyra fram mál með
hávaða eða offorsi. Hann var fastur
fyrir í öllu því, er honum þótti
nokkru skipta, en jafnframt afar
laginn við að koma málum fram.
Hann var gæddur ríkri kímnigáfu
og eftir á að hyggja finnst mér hún
hafi gert hvort tveggja í senn, að
krydda framkomu hans og milda. í
fasi hans var eitthvað það, sem erf-
itt er að skilgreina, en kallaði á trún-
aðartraust af hálfu þeirra sem áttu
við hann skipti. Jakob var einkar
ljúfur maður í viðmóti. Á nútíma-
máli mundi sagt að hann hafi verið
gæddur mikilli útgeislun. Mér
fannst ævinlega að sú útgeislun
væri þrungin velvild til þess sem
hann ræddi við hvetju sinni og fyrir
bragðið leið manni vel í návist hans.
Nú er þessi heiðursmaður allur
en eftir stendur minningin um ein-
stæðan persónuleika og framúr-
skarandi liðsmann á vettvangi sam-
vinnustarfsins. Stjórn Sambandsins
þakkar honum áratuga störf í þágu
kaupfélaganna og Sambandsins og
allra annarra samvinnufyrirtækja,
sem nutu hæfileika hans og starfs-
krafta. Á þessari kveðjustund minn-
umst við þakklátum huga eiginkonu
Jakobs, frú Borghildar Jónsdóttur,
sem stóð honum styrk við hlið á
löngum og gifturíkum starfsferli,
en hún lést árið 1990. Afkomendum
þeirra vottum við dýpstu samúð.
Sigurður Markússon.
Blómastofa
FnÓfinm
Suöuriandsbraut 10
108 Reykjavík. Sími 31099
Opið öi! kvöid
til kl. 22,- einnig um helgar.
Skreytingar við öll tilefni.
Gjafavörur.