Morgunblaðið - 23.08.1995, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 23. ÁGÚST 1995 B 3
RAIMNSÓKNIR
Sífellt fleiri fiskar sækja í fóðrið í tilraun til að fóðra villtan þorsk í Stöðvarfirði
Tilraunir Björns Björns-
sonar fiskifræðings til
að fóðra villtan þorsk
fyrir opnum Stöðvar-
firði lofa góðu. Sífellt
fjölgar þeim fiskum sem
sækja í fóðrið og það
hefur komið á óvart.
hversu mikið er af ýsu.
Helgi Bjarnason og
Ragnar Axelsson
fylgdust með fóðruninni
og viðbrögðum þorsks-
ins í firðinum.
DR. BJÖRN Björnsson fiskifræðing-
ur á Hafrannsóknastofnun vinnur
að rannsóknum á fóðrun á villtum
þorski á Stöðvarfirði. Verkefnið
hófst í fyrrasumar þegar fóður var
gefið úr báti úti á firðinum í þijár
vikur. Þorskurinn tók fljótlega við
sér og var ákveðið að fara út í viða-
meiri tilraun. Firðinum hefur verið
lokað fyrir veiðum á meðan unnið
er að rannsókninni. Hófst hún í vor
með því að merktir voru 2.200 þorsk-
ar, bæði í Stöðvarfirði og í tveimur
nálægum fjörðum til samanburðar.
19. júlí var síðan byijað að dreifa
fóðri og er ætlunin að halda því
áfram í eitt og hálft ár.
Hafrannsóknastofnun hefur feng-
ið Birgi Albertsson útgerðarmann á
Stöðvarfírði til að annast fóðrunina
á bátnum Mardísi Su 64. Njáll Ey-
steinsson hefur aðstoðað þá í sumar.
Sífellt nærgöngulll
„Þeir eru óvenju margir núna í
upphafi," sagði Bjöm Björnsson þeg-
ar komið var út í fjarðarmynnið að
norðanverðu. Tíu þorskar og ýsur
sáust strax á sjón- _____________
varpsskjánum og torfa
lyfti sér frá botninum.
Sumir fískanna syntu al-
veg upp í linsuna til að
leita að æti. Þetta gerðist —
áður en byijað var að gefa hljóð-
merki til að láta fiskinn vita af fóð-
urgjöfinni og áður en farið var að
fóðra. „Hann virðist vera farinn að
þekkja hljóðið í bátnum. Er farinn
að bíða eftir okkur, reikna með beit-
unni eins og náttúrulegu æti. Fiskur-
inn gerist sífellt nærgöngulli eftir
þvi sem hann verður ófeimnari við
okkur,“ segir Björn.

Morgunblaðið/RAX
NJÁLL Eysteinsson og Björn Björnsson við fóðurgjöf. Loðnunni er skoðað niður á botn, í gegn
um barkann. Síðan er fylgst með viðbrögðum fisksins og reynt að telja hvað margir sækja í fóðrið.
Matartími
hjá þorskinum
Troða ísig
eins og þeir
lifandi geta
Þorskurinn er fóðraður á loðnu
og í upphafi eru gefin 200-300 kg.
á dag. Fóðurgjöfin verður síðan auk-
in eftir því sem fjölgar við mat-
arborðið. Farið er alla virka daga,
________ til skiptis meðfram
suður- og norð-
urströnd fjarðarins.
Fóðrið er gefið um
barka niður á 23 metra
dýpi en 30-40 metra
dýpi er á fóðrunarsvæðinu. Gefið
er á hægri ferð og fylgst með
fiskinum á sjónvarpsskjá í stýris-
húsinu, einnig með aðstoð fiski-
leitartækis með botnstykki í
pramma sem dreginn er á eftir
bátnum.
Kallað er á fiskinn í mat með
hljóðmerki sem sent er út með
neðansjávarhátalara frá bátnum.
Á vettvangi
Hljóðið er tilbreytingalaust du, du,
du, á tíðnisviði sem vitað er að þorsk-
urinn skynjar vel.
ÞÉTTU rákirnar á fiskileitartækinu
sýna fóðrið og strikin frá botni og
upp í fóðrið eru þorskar á leið í mat.
Nokkur HundruA flska elta
Björn segir að það taki nokkurn
tíma fyrir fiskinn að venjast fóður-
gjöfinni og öðlast traust á eldis-
mönnunum. En sífellt _________
fieiri átti sig á þessu
og fjöldinn aukist dag
frá degi. Reynt hefur
verið að telja saman
fiskana sem koma inn ■
á skjáinn og hafa þeir
síðustu daga skipt nokkrum
hundruðum í hverri gjöf. Sjón-
varpsvélin nær aðeins hluta af
fóðrunarsvæðinu og segir Björn
ómögulegt að geta sér þess til
hvað margir fiskar sæki í beit-
una. Síðar verður reynt að meta
fjöldann út frá þeim gögnum sem
safnað er í rannsókninni.
Báturinn siglir löturhægt á meðan
loðnunni er skolað út. Allan tímann
nema tækin fiska. Það sést þegar
torfurnar lyfta sér frá botni, og fisk-
ar sem ijúka strax upp í fóðrið.
„Athyglissjúkir" þorskar synda upp
að myndavélinni og alveg upp í lins-
una. Þeir sjást gleypa beituna. Sum-
ir eru með merki frá því í vor. Stór
hluti fiskanna er úttroðinn. „Þeir eru
gráðugir og troða í sig eins og þeir
lifandi geta, þeir sem á annað borð
eru með beitu í maganum. Þorskur-
inn gerir þetta á sama hátt þegar
hann kemst í æti við náttúruleg skil-
yrði. Svo geta þeir lifað á þessu í
nokkra daga.“
Það sem hefur komið Birni einna
mest á óvart í sumar er hvað ýsa
sækir mikið í fóðrið. Talið var að
lítið væri af ýsu á þessum slóðum
og hún veiðist sáralítið á handfæri.
Til að byija með sáust fleiri ýsur
en þorskar á sjónvarpsskjánum en
þorskunum hefur ijölgað. Birgir Al-
bertsson telur að meira sé af ýsu í
sumar við Austurland en oft áður
og það skýri þetta að hluta.
Eins og fiskeldi í stórri kví
Björn rennir blint í sjóinn með
þessa rannsókn því afar lítið er vit-
að um atferli þorsksins. Samkvæmt
því sem sést á sjónvarpsskjánum
virðist þorskurinn ekki elta lengi og
halda sig við sitt svæði. Þá er ekki
að sjá að samgangur sé milli norð-
ur- og suðurhluta fjarðarins, því
mun meira er alltaf af fiski norðan-
megin og hann færir sig ekki þó
gefið sé fóður við suðurströndina.
Fyrirhugað er að taka sýni-á þriggja
mánaða fresti á tilraunatímabilinu
til að bera vöxt og ástand þorsksins
í Stöðvarfirði saman við þorskinn í
hinum fjörðunum og til að athuga
hvort samgangur er á milli fjarða.
Vonast Björn eftir því að með tíman-
um fari fiskur utan fjarðarins að
sækja í beituna. Þetta sé þó ekki
vitað og allt eins gæti það gerst að
aliþorskurinn léti sig hverfa, án
þess að þakka fyrir matinn.
Lítur Björn á þessa tilraun eins
og fiskeldi i stórri opinni kvi. Til-
gangurinn er að sjá hvort það er
tæknilega mögulegt og
ijárhagslega hagkvæmt
að ala villtan þorsk (og
ýsu) á opnum fjörðum og
þessvegna einnig á opnu
hafsvæði. „Við vitum allt
of lítið um þorskinn þó hann sé
þýðingarmesti nytjastofn þjóðarinn-
ar. Ómögulegt er að sjá fýrir um
niðurstöðu þessarar tilraunar en við
fáum að minnsta kosti ýmsar upp-
lýsingar um líffræði þorsksins sem
geta komið að gagni,“ segir Bjöm
Björnsson.
Vitum allt of
iítið um
þorskinn
Stundum eirðarlaus
þegar aðrir fiska
„ÉG VERÐ stundum eirðarlaus
þegar aðrir róa, sérstaklega ef
vel fiskast. Verð stressaður á
því að geta ekki verið að fiska
en hef orðið að bæla þessar til-
finningar niður,“ segir Birgir
Albertsson útgerðarmaður Mar-
dísar. Hann hefur gert hlé á
veiðimennskunni til að vinna við
tilraunaverkefnið með Birni
Björnssyni.
Birgir er frumkvöðull að þor-
skeldi fyrir austan, byrjaði fyrir
nokkrum árum á því að koma
með allan undirmálsfisk lifandi
og sleppa í kvíar í Stöðvarfirði.
Góður árangur eldisins var m.a.
kveikjan að því að hafnar voru
tilraunir með fóðrun á villtum
þorski í Stöðvarfirði.
„Birgir, ert þú hættur að
róa?“ er spurt á bryggjunni
þegar við förum af stað með
Birgi í fóðrunina.
„Eg ræ alla daga, líka þó
aðrir séu í landi,“ svarar hann.
„En landar aldrei neinu,“ seg-
ir ungi maðurinn uppi á bryggj-
unni en hann fylgist vel með
mannlífinu í þorpinu.
„Nei, en ég er þó með 300
kíló á gálganum alla daga og
það er meira en hjá mörgum
öðrum,“ segir Birgir um leið og
hann siglir af stað.
Spurður um viðhorf Stöðfirð-
inga til tilraunarinnar segir
Birgir að áhuginn sé ekki mik-
ill. „Mér finnst að áhuginn sé
meiri annars staðar og sannast
þar kannski kenningin um að
enginn sé spámaður í sínu föð-
urlandi." Hann segir að menn
séu farnir að spá eitthvað meira
í þetta, sérstaklega eldra fólkið.
Daginn áður hafi til dæmis einn
smábátasjómaður spurst fyrir
um tilraunina og verið að velta
því fyrir sér hvort hann ætti
ekki að koma með í ferð til að
prófa.
Birgir er í mikið breyttu hlut-
Morgunblaðið/RAX
BIRGIR Albertsson setur út neðansjávarhátalarann sem sendir
út boð til þorskanna um að matartíminn sé kominn.
verki, fer nú með fullan bát af
fóðri til að gefa fiskinum og
siglir með tóman bát í land en
áður gekk lífið út á það að drepa
fiskinn og helst að koma með
fullan bát að landi. „Þegar ég
var með þorskeldi í búrum hér
úti á firðinum hafði ég alltaf
mun meiri ánægju af því að
koma fiskinum lifandi í búrið
en að slátra honum. Mér finnst
sjónarmiðið breytast við það að
kynnast þessum störfum, það
verður leiðinlegra að drepa
fiskinn," segir Birgir.
Björn fiskifræðingur segir
að þetta sé skrítin tilfinning.
Þeir hafi til dæmis lagt mikið
á sig til að halda lífinu í þorsk-
inum í sumar þegar þeir veiddu
fisk til að merkja og þeim hafi
hálf kviðið fyrir sýnatökunni
því þá hafi þurft að drepa þor-
skinn.
Veiðimannseðlið lijá Birgi
liggur þó aðeins í dvala. Segist
hann stundum verða eirðarlaus
þegar aðrir eru að róa, sérstak-
lega ef vel fiskast. „Ég verð
stressaður á því að geta ekki
verið að fiska en hef orðið að
bæla þessar tilfinningar niður,“
segir hann.