Morgunblaðið - 25.08.1995, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 25. ÁGÚST 1995 25
AÐSENDAR GREIIMAR
Gerum ýtrustu kröfur
um mengunarvamir
SKIPULAG ríkisins
hefur kynnt fyrirhug-
aða stækkun álvers
íslenska álfélagsins hf
í Straumsvík og mat á
umhverfisáhrifum
vegna hennar. Tillaga
að framkvæmd verks-
ins og skýrsla lá
frammi hjá Skipulagi
ríkisins, á bæjarskrif-
stofum Hafnarfjarðar
og á bókasafni Hafn-
arfjarðar. Því miður
virðist sem auglýsing
um þetta hafi farið
framhjá mörgum og
þá um leið möguleik-
inn á að leggja fram
athugasemdir, en frestur til þess
rann út 21. ágúst sl. Hins vegar
er enn hægt að kynna sér tillögur
að starfsleyfi fyrir verksmiðjuna,
sem liggja frammi á bæjarskrif-
stofum Hafnarfjarðar. Frestur til
að skila athugasemdum til Holl-
ustuvemdar ríkisins er til 15. sept-
ember, og vill undirrituð hvetja
sem flesta til að kynna sér málið.
Það skiptir okkur öll miklu, að
staðið verði að verki af fýrirhyggju
og metnaði.
Ein dýrmætasta
auðlindin
Aukin framleiðsla áls hefur lengi
verið til umræðu og athugunar hér
á landi, annað hvort með stækkun
álversins í Straumsvík eða með
byggingu og rekstri nýs álvers.
Lengst náði undirbúningur að 200
þús. tn. álveri á Keilisnesi, en sá
kostur virðist nú út úr myndinni
a.m.k. um sinn. Kvennalistinn hef-
ur aldrei talið mengandi stóriðju
Kristín
Halldórsdóttir
álitlegan kost í ís-
lensku atvinnulífi og
lagðist eindregið gegn
fyrirhuguðu álveri á
Keilisnesi. Rökin gegn
því voru margvísleg
og verða ekki talin
upp hér, en fyrst og
fremst voru þau á for-
sendum umhverfis-
vemdar, enda er til-
tölulega hrein og lítt
spiilt náttúra landsins
ein okkar dýrmætasta
auðlind.
Skásti möguleikinn
Með tilliti til umhverf-
isáhrifa virðist stækk-
un álversins í Straumsvík skástur
þeirra möguleika, sem til greina
hafa komið. Samkvæmt gögnum
er fyrirhugað að lengja kerskálana
tvo, sem fyrir eru, og byggja að
auki þriðja kerskálann á milli skála
2 og Reykjanesbrautar. Með þessu
er ætlunin að því sem næst tvö-
falda ársframleiðslu áls, þ.e. úr
rúmlega 100 þúsund tonnum í allt
að 200 þúsund tonn. Auk þess er
áformað að byggja hreinsistöð,
stækka steypuskála, byggja við
tengivirki, reisa tvær nýjar vöru-
skemmur og auka við hafnarað-
stöðu. Hér er því um miklar fram-
kvæmdir að ræða, sem óhjákvæmi-
lega hafa mikil umhverfisáhrif, og
er afar mikilvægt að draga úr þeim
áhrifum eins og frekast er unnt.
Kvennalistinn leggur mikla
áherslu á, að í þeim efnum verði
farið að ýtrustu kröfum um varnir
gegn mengun, Kvort sem um er
að ræða mengun lofts, lands eða
sjávar.
Draga þarf úr
sjónmengun
Stækkun álversins í Straumsvík
ætti ekki að hafa í för með sér
mikla sjónmengun umfram þá, sem
þegar er orðin. Hér virðist einmitt
hafa verið valin sú leið við
stækkunina, sem hefur minnsta
sjónmengun í för með sér, og ber
að meta það. Ástæða er þó til þess
að draga úr sjónmengun eftir föng-
um og mála t.d. öll mannvirki í
litum, sem falla að umhverfinu.
Skal þar sérstaklega bent á köfl-
óttu súrálstankana, sem stinga
marga í augu. Hafa verður í huga,
að álverið í Straumsvík er óneitan-
lega óþægilega nálægt Reykjanes-
braut og blasir við öllum, sem um
brautina fara, þar með töldum
flestum ferðamönnum, sem koma
til landsins. Þótt verksmiðjan verði
seint augnayndi, er sjálfsagt og
afar mikilvægt að leitast við að
hafa sjónmengun af hennar völd-
um í algjöru lágmarki.
Óskiljanlegt
metnaðarleysi
Mengun frá álverinu í Straums-
vík var gríðarlega mikil mörg
fyrstu árin. Á síðari árum hefur
hins vegar markvisst verið unnið
að þvi að draga úr mengun með
verulegum árangri, og er brýnt að
slaka hvergi á. Það vekur því furðu
og ugg, að í því umhverfismati,
sem unnið hefur verið, og í tillögum
að starfsleyfi, sem nú liggja fyrir
frá Hollustuvernd ríkisins, eru ekki
gerðar jafn ítarlegar kröfur um
mengunarvarnir og víða annars
staðar, þar sem sífellt er verið að
herða kröfur um mengunarvarnir
Ekki má hrapa að neinu
varðandi stækkun ál-
versins, segir Kristín
Halldórsdóttir, gera
verður ýtrustu kröfur
um varnir gegn
mengun.
í samræmi við nútíma viðhorf í
umhverfismálum.
Samkvæmt tillögunum yrði
leyfilegt magn mengunarefna í
útblásturslofti frá kerskálum
langtum meira en æskilegt er. T.d.
er lagt til, að útblástursmörk
brennisteinstvíoxíðs verði 21 kg/t
af áli að ársmeðaltali, sem er 4-6
sinnum hærri mörk en krafist er
í Noregi og Svíþjóð. Þessi ótrúlega
háu mörk, sem Hollustuvernd rík-
isins leggur til, leiða til þess, að
ekki er gert ráð fyrir vothreinsi-
búnaði, sem er nauðsynlegur til
að draga úr mengun brenni-
steinstvíoxíðs, og er sú niðurstaða
allsendis óviðunandi og í raun
óskiljanlegt metnaðarleysi. Efri
mörk flúoríðs í útblásturslofti eru
einnig hærri en sett eru annars
staðar, og ekki er gert ráð fyrir
hreinsun koldíoxíðs í útblæstri.
Aðeins það besta
er nógu gott
Áhugamenn og sérfræðingar
um þessi efni þurfa að kynna sér
tillögur Hollustuverndar að starfs-
leyfi og segja álit sitt á þeim. Hér
má ekki hrapa að neinu. Við eigum
að sjálfsögðu að gera ýtrustu kröf-
ur um mengunarvarnir í álverinu
í Straumsvík. Aðeins það besta er
nógu gott, þvi fátt er jafn mikil-
vægt fyrir þróun mannlífs og at-
vinnulífs í þessu landi og að halda
umhverfinu svo hreinu sem frekast
er unnt.
Höfundur er þingkona Kvennalist-
í þessum orðum
GEÐVEIKI er einn
þeirra sjúkdóma sem
fylgt hafa mannkyninu
frá örófí alda. Hippokr-
ates frá Kos lýsti sjúk-
dómnum á 4. öld f. Kr.
Einkennin eru enn þau
sömu - orsökin óljós.
Að vísu ekki eins og
þá, samt er enn sorg-
lega lítið vitað um eðli
sjúkdómsins.
Geðklofi kemur oft
fram um kynþroska-
aldur karla og yfirleitt
síðar hjá konum. Hann
leggst oft á ofurnæma,
velgefna og að öllu leyti
vel gerða einstaklinga,
Erna
Arngrímsdóttir
andi ráð. Nirðurstaðan
er: ranghugmyndir
veruleikafírring og
skert tjáningargeta.
Það ætti því að vera
óþarfi að lýsa því hvað
allt þetta veldur sjúkl-
ingi og aðstandendum
miklum sársauka,
Engin fjölskylda vill
standa í þessum spor-
um. Álag á fjölskyld-
una er oft ómannlegt.
Sonur minn þjáist af
geðklofa. Læknar
greindu sjúkdóminn
ekki fyrr en 13 árum
eftir að hann veiktist.
Hann fór út á nótt-
er langvinnur og hatrammur. Það
er hryggilegra en tárum taki að
horfa uppá ástvin sem vonir og
væntingar bundnar sköpunargáfu
og ríku innsæi, verða að andlegu
flaki. Ég hef oft lýst þessu sem
andlegri lömun sem auðvitað fylgir
líkamleg afturför.
Þetta er ekki sjúkdómur sem er
ræddur manna á meðal, gríðarlega
ófínn sjúkdómur. Fólk almennt veit
ekki mikið um hann. Eftir því eru
fordómarnir og vanþekkingin. Hve
oft hef ég þurft að hlusta á athuga-
semdir s.s.: „hann bara nennir
þessu ekki“, „af hverju gerir hann
ekki ...“, svo kemur upptalning á
því sem þetta góða fólk álítur rétti-
lega að væri gott fýrir viðkomandi.
Blessað fólkið skilur ekki að eðli
sjúkdómsins er einmitt að svipta
sjúklinginn rökrænni hæfni.
Ein nýjasta tilgátan um geðklofa
er að rafræn taugaboð frá heila séu
of hröð. Sjúklingurinn fái svo mörg
og því oft andstæð taugaboð að
hann hreinlega viti ekki sitt ijúk-
unni, gerði sér enga grein fyrir stað
né tíma. Örvæntingarfullar leitir,
angist, stöðugur ótti varð hlutskipti
okkar. Þar sem gersamlega ómögu-
legt er að ná rökrænu sambandi
við sjúklinginn tók við martraðar-
kennt líf. Eg hafði andvara á mér
til þess að reyna að fylgjast með
ferðum hans svo við gætum farið
fyrr að leita. Hann séri við nótt og
degi, þá þurfti ég að gæta þess að
hann færi sér og öðrum ekki að
voða. Ég tók fljótlega þá ákvörðun
að fengi ég meira en tveggja
klukkustunda svefn að nóttu, yrði
ég að fara í vinnuna. Ég var eins
og slytti af vökum og þreytu. Tvö
systkina hans fóru alfarin að heim-
an, fyrr en mér þótti tímabært, til
þess að flýja þetta sjúka ástand.
Ég varð að þrauka og loks þegar
læknir greindi sjúkdóm hans rétt,
var ég orðin fárveik á sjúkrahúsi.
Hver vill standa í þessum sporum?
Hvernig er svo búið að þessum
sjuklingum? Nútímalyf gera það
kleift að margir þeirra búa á vernd-
í grein þessari Qallar
Erna Arngrímsdóttir
um geðklofa, viðhorf
til sjúkdómsins
og aðstæður sjúkra.
uðum heimilum. Þar kemur utanað-
komandi hjálp, mikil eða lítil eftir
aðstæðum. Þetta form til þess að
halda sjúklingum utan sjúkrahúsa,
sem auðvitað kostar margfalt
meira, hefur gefist vel.
Sonur minn er 100% öryrki og
fær í örorkulífeyri kr. 12.921 á
mánuði. Þar sem hann gat unnið
með hléum þau þrettán ár sem tók
að greina sjúkdóminn rétt, fær hann
agnarörgn úr lífeyrissjóði, ekkert
miðað við kjör hinna hæstvirtu
stjórnmálamanna sem ákveða nið-
urskruð í heilbrigðiskerfinu.
Á vernduðum heimilum er hjálpin
mestöll kvenkyns og laun þeirra
eftir því. „Okkar kona“ er einstak-
lega þolinmóð og svo skilingsrík á
eðli sjúkdómsins að þar gæti marg-
ur sérfræðingurinn lært sitthvað.
Þar að auki leggur hún mikla
áherzlu á gott og ijölbreytt fæði.
Húsaleigu og fæði borga þeir sjálf-
ir. Föt, tannviðgerðir o.fl. borgar
fjölskyldan. Er hægt að hafa þetta
ódýrara fyrir samfélagið? Ég held
varla.
í 1. gr. laga um heilbrigðismál
er m.a. kveðið á um rétt allra til
að „... eiga kost á fullkomnustu
heilbrigðisþjónustu sem völ er á á
hveijum tíma.til verndar andlegu,
líkamlegu og félagslegu heilbrigði".
Eitt eru orð annað verk. Þegar
nefndur er niðurskurður fer beygur
og spurn um huga aðstandenda
geðsjúkra. Þeir eru nefnilega ekki
þess umkomnir að bera hönd fyrir
höfuð sér. Það hefur verið sagt að
prófsteinn sérhvers samfélags sé
hvemig búið er að þeim sem minnst
mega sín.
Það er huggun harmi gegn að
heilbrigðisráðherra er þessum mál-
um kunnug m.a. vegna starfs-
menntunnar sinnar. Hún mun ör-
ugglega sýna þessum hópi sjúklinga
skiling.
Hin ljóðræna bók Englar al-
heimsins eftir Einar Má Guðmunds-
son, sem fjallar á einkar nærfærinn
hátt um líf og dauða geðklofa-
skjúklings, verkar á mig eins og
Requiem, sálumessa fyrir látinn
bróður. Það gleymist oft að sjálfs-
víg eru tíð meðal geðklofasjúklinga.
Hróður þessarar bókar fer vaxandi
og er það vel. í Danmörku er hún
í efsta sæti á sölulista og hún verð-
ur þýdd á norsku, sænsku, fínnsku,
hollensku og þýsku. Efni hennar á
alls staðar erindi við hugsandi fólk.
1995 er ár umburðarlyndis. Lát-
um það nú verða til þess að opna
umræðu sem mun útrýma fordóm-
um um þennan sjúkdóm og létta
þessu fólki lífið. Sjúkdómurinn spyr
ekki um ætt, uppruna, stað eða
stund, hann veldur örkumli. Látum
engan þurfa að standa í mínum
sporum.
Bílamarkaöurinn
Smiðjuvegi 46E
v/Reykjanesbraut
Kopavogi, simi
567-1800
Löggild bílasala
Opið laugard. kl. 10-17,
sunnudag kl. 13-18
Toyota 4Runnor V-6 '95, dökkgrænn,
sjálfsk., ek. 13 þ. km„ rafm. í öllu 31"
dekk, brettakantar, álfelgur o.fl. V. 3.390
þús.
Toyota Corolla 1.6 GLi Sedan '93, silf-
urgrár, sjálfsk., ek. aðeins 29 þ. km., rafm.
rúðum, álfelgur o.fl. V. 1.260 þús.
Daihatsu Charade TX Limited ’92, rauð-
ur, 5 g., ek. aðeins 40 þ. km., samlitir
stuðarar o.fl. V. 690 þús.
1 -.............. "
Suzuki Sidekick JX '91, rauður, 5 g., ek.
44 þ. mílur, upph., 30“ dekk, álfelgur o.fl
Fallegur bíll. V. 1.380 þús.
Einnig: Suzuki Vitara JLX ’90, 3ja dyra,
sjálfsk., ek. aðeins 59 þ. km. V. 1.190 þús.
Nissan Patrol diesil '84, 5 g., ek. 220 þ.
km., 33“ dekk, gott eintak. V. 1.090 bús
Toyota Hilux D. Cap '91, rauður, 5 g
•ek. 62 þ. km, læstur aftan og framan 5:71
hlutföll, loftdæla, 35“ dekk, álfelgur o.fl
V. 1.890 þús.
Subaru 1800 GL Station 4x4 '87, rauður,
5 g., ek. 124 þ. km., óvenju gott eintak.
V. 590 þús.
Subaru Legacy 1800 GL Station 4x4 '90
grásans., sjálfsk., ek. 103 þ. km. Gott ein-
tak. V. 1.090 þús.
Toyota Corolla XL Station '91, hvítur,
g., ek. 73 þ. km. V. 750 þús. Sk. ód.
Nissan Sunny 2000 GTi '93, svartur,
g., ek. 28 þ. km., ABS-bremsur, sóllúga
rafm. í öllu o.fl. V. 1.330 þús.
MMC L-300 Minibus 4x4 '88, grásans
5 g., ek. 120 þ. km., ný tímareim o.fl
V. 1.050 þús.
Peugeot 106 XR '92, 5 g., ek. 68 þ. km
V. 720 þús. Sk. á dýrari 4ra dyra bíl.
Nýr bílll Renault Safrane 2.2 Vi '94,
steingrár, sjálfsk., ek. aðeins 1600 km.
rafm. í öllu, fjarst. læsingar o.fl. V. 2.650
þús.
MMC Pajero V-6 (langur) '92, sjálfsk
ek. aðeins 65 þ. km., sóllúga, rafm. í rúð-
um o.fl. Toppeintak. V. 2.950 þús.
Daihatsu Feroza EL II '91, 5 g., ek. 85
þ. km. V. 950 þús. (Vill Cherokee ’90-'91).
Nissan Sunny 1.6 SLX Hladbakur '94,
g., ek. 27 þ. km. Sem nýr. V. 1.210 þús.
Toyota Celica Supra 2.81 '84, hvítur,
g., álfelgur o.fl. 170 ha. Gott eintak.
490 þús.
Nissan Sunny SLX 1600 Sedan '91, ek.
75 þ. km., silfurgrár, sjálfsk., rafm. í rúð
um. V. 880 þús. Sk. ód.
Mazda 323 F GTi '90, ek. 76 þ. km., rauð
ur, samlæs., rafm. í rúðum. V. 1.050 þús
Sk. ód.
MMC Pajero Turbo Diesel langur '86,
ek. 147 þ. km., 31 “ dekk. Sk. á dýrari jeppa
t.d. D.cap.
Ford Econoline 150 9 manna '91, sjálfsk.
ek. 50 þ. km. V. 1.750 þús.
Ford Ranger STX 4x4 Cap '92, 5 g., ek
60 þ. km. V. 1.490 þús.
Hyundai Accent GS '95, 5 g., ek. 12
km. V. 1.020 þús.
Nissan Bluebird SLXi hlaðbakur '88,
g., ek. 126 þ. km. Toppeintak. V. 690 þús
Höfundur er aðstandandi sjúkl-
ings.
Blab allra landsmanna!
-kjarni málsins!