Morgunblaðið - 26.08.1995, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
LAUGARDAGUR 26. ÁGÚST 1995 31
Konur og börn í neyð:
„Ómeðvitað sam-
særi“ ffegn konum
SJÁLFBOÐALIÐÁR
Rauða kross íslands
munu knýja á dyr
landsmanna sunnu-
daginn 3. september
næstkomandi og leita
eftir framlögum lands-
'manna til styrktar
konum og börnum í
gömlu Júgóslavíu og
afskekktum fjalla-
héruðum Víetnams.
Hörmungamar í Bos-
níu og nágrannalýð-
veldunum eru færðar
inn í stofu til okkar á
hveiju kvöldi og grát-
legt er að horfa upp á
getuleysi hins svokall-
__ Sigrún
Árnadóttir
aða samfélags þjóðanna til að binda
enda á styijaldarátökin á Balkan-
skaga.
A hveiju kvöldi sjáum við að það
eru fyrst og fremst konur og börn
sem eru saklaus fórnarlömb átak-
anna. Þannig er það í
öllum styijöldum. Al-
þjóðahreyfing Rauða
krossins áætlar að mik-
ill meirihluti saklausra
fórnarlamba í stríði séu
konur og böm.
í bráð eru það konur
og börn í Júgóslavíu
og Víetnam sem þarf
að líkna - en í lengd
eru það konur og böm
um allan heim sem við,
sem erum aflögufær,
þurfum að hjálpa til
sjálfshjálpar.
Nýútkomin skýrsla
Þróunarstofnunar
Sameinuðu þjóðanna
(United Nations Development Pro-
gramme), Skýrsla um mannlega
þróun 1995, hrópar á aðstoð við
þetta gríðarlega verkefni. Þar er
komist að þeirri niðurstöðu að eng-
ar konur í heiminum standi jafn vel
Landssöfnun Rauða
krossins handa konum
og börnum í neyð er,
að mati Sigrúnar
Árnadóttur, góð
byrjun á brýnu átaki.
að vígi og norrænar konur hvað
varðar efnahagslegt og pólitískt
sjálfstæði. í skýrslunni er til þess
tekið að í stjórnmálum séu norræn-
ar konur virkastar allra kvenna í
heiminum, 35% norrænna þing-
manna séu konur og 31% norrænna
ráðherra. Þar kemur einnig fram
að á ámnum 1990-1994 hafí 15%
íslenskra sveitar- og bæjarstjóra
verið konur, 24% þingmanna og
15% ráðherra.
Markmiðið er að færa
lit í kinnar bamanna
Sigríður
Guðmundsdóttir
I FJALLAHERUÐ-
UNUM nyrst í Víet-
nam, nærri landamær-
unum að Kína, hefur
tímabundið hungur
verið iandlægt árum
saman. Uppskeran
dugar ekki til að
brauðfæða íbúana.
Þeir eru hungraðir þar
til næsta uppskera
hefur verið færð í hús.
Bömin era smærri en
þau ættu að vera, þau
hætta að vaxa vegna
þess að þau fá ekki
nóg að borða. Og þá
er líkaminn ófær um
að beijast við sjúk-
dóma á borð við malaríu og blóð-
kreppusótt. Þær efnahagslegu og
pólitísku breytingar, sem nú era
að verða í Víetnam, leysa úr læð-
ingi lífsorku sem hefur verið hald-
ið niðri áram saman og skapa auk-
inn hagvöxt í borgum og bæjum.
En breytingarnar ná ekki út í sveit-
irnar. Þar verða hinir ríku ríkari
og hinir fátæku ennþá fátækari.
Að auki er sveitafólkið ráðvillt: það
er ekkert yfirvald lengur sem fyr-
irskipar um alla skapaða hluti frá
morgni til kvölds.
Hjálp til sjálfshjálpar
Hinir nýju tímar í landinu hafa
einnig dregið úr aðgengi að lækn-
isþjónustu og lyfjum. Heilsugæslu-
stöðvar eru að vísu fleiri en áður
— en það er langt á milli þeirra
og lyf era ekki tii. Hinir veikustu
í sveitunum komast því aldrei til
heilsugæslustöðvanna. Þá er fólks-
fjölgunin i landinu of ör og fólki
ér refsað ef það eignast fleiri börn
en tvö. Sektin fyrir hvert umframb-
arn er 300 kíló af hrísgijónum —
og það er þungur baggi fyrir fjöl-
skyldu sem átti ekki nóg að borða
fyrir. Enn verra er að getnaðar-
varnir hafa til þessa verið nánast
ófáanlegar.
Þetta er sá raunveruleiki sem
blasti við þegar danski Rauði
krossinn og sá víetnamski hófu
samstarf um að byggja upp ein-
falda heilsugæslu á völdum svæð-
um í landinu. Þessi „einfalda heil-
sugæsla“ felst í því að skapaður
er aðgangur að hreinu
vatni, veitt fræðsla um
næringarþörf, tryggt
framboð á algengustu
lyfjum og getnaðar-
vörnum og skipulögð
fæðingar- og mæðra-
hjálp. Sjálfboðaliðar í
sveitaþorpunum fá
þjálfun til að geta tek-
ið leiðbeiningarhlut-
verkið að sér. Rauði
krossinn hjálpar fólki
af stað með þekkingu
og fjármuni og síðan
er því ætlað að sjá um
sig sjálft. Að öðrum
kosti myndi verkefnið
falla um sjálft sig jafn-
skjótt og Rauði krossinn hyrfi á
braut.
íslensk framlög til
fjallabúanna
Rauði kross Danmerkur hefur
stutt þetta verkefni undanfarin
misseri - en nú stendur peninga-
skortur áframhaldandi starfi fyrir
þrifum. Fieiri þarf til. Rauði kross
Islands hefur því ákveðið að leggja
sitt af mörkum til að þessu verk-
efni megi halda áfram - og hluta
þess fjár, sem safnast í Landssöfn-
uninni Konur og börn í neyð sunnu-
daginn 3. september næstkomandi
verður varið til starfsins meðal
fjallabúanna í Víetnam.
Fæðingarhjálp og mæðraeftirlit
hefur til þessa verið óþekkt fyrir-
bæri í fjallahéruðunum og því hef-
ur barnadauði verið mikill og fóst-
urlát tíð — enda vinna konurnar á
akrinum allt til síðustu stundar.
Staða kvenna á þessum slóðum er
raunar um margt afar ólík því sem
við þekkjum hér heima. Það er
fyrst og fremst á þeirra eigin
ábyrgð hvort þær verða bamshaf-
andi. Fæðingin sjálf er sömuleiðis
á þeirra ábyrgð. Þegar tíminn kem-
ur fer konan út í skóg, fæðir barn
sitt hjálparlaust og sker á nafla-
strenginn með bambusflís. Ef hún
kemur ekki aftur, þá hefur hún
ekki haft það af. Komi hún aftur
án barnsins, er það vegna þess að
barnið hefur ekki haft það af.
Á því ári sem liðið er frá því
að Rauði kross Danmerkur og Ví-
Fæðingarhjálp og
mæðraeftirlit hafa verið
óþekkt fyrirbæri í fjalla-
héruðum Víetnam,
segir Sigríður Guð-
mundsdóttir sem vill
minna á söfnun Rauða
krossins fyrir konur -
og börn í neyð.
Ósýnilegt framlag kvenna
Af þessu getum við vitaskuld
verið stolt - en þótt ástandið hér
heima sé að sönnu miklu betra en
víðast hvar í heiminum þykir okkur
eðlilega að betur megi standa að
verki og að það miði hægt í áttina
til raunveralegs jafnréttis karla og
kvenna. í fyrmefndri skýrslu er
komist að þeirri niðurstöðu að
hvorki meira né minna en 16 tril-
ljónir dollara (16.000.000.000.000)
séu hvergi sjáanlegar í efnahags-
skýrslum heimsins. í þessarri ótrú-
legu fjárhæð er áætluð ólaunuð
vinna kvenna og karla og vanláunuð
vinna kvenna samkvæmt ríkjandi
aðstæðum á vinnumarkaði. Af
þessu er sá hlutur kvenna sem
„ósýnilegur" er 11 trilljónir dollara,
eða um 6500 billjónir (milljón millj-
ónir) íslenskra króna.
Höfundar skýrslunnar fullyrða
að þessi lágu laun kvenna hefti
ekki aðeins kaupgetu þeirra, heldur
grafi enn frekar undir lágri þjóðfé-
lagsstöðu kvenna í mörgum ríkjum,
sem og rétti þeirra til að eiga eign-
ir og eiga aðgang að fé lánastofn-
ana.
Aðalhöfundur skýrslunnar, Mah-
bub ul Haq, fyrram ráðherra í Pa-
kistan, orðar það svo að um allan
heim sé í gangi „ómeðvitað sam-
særi um að vanmeta vinnu kvenna
og framlag þeirra til þjóðfélagsins."
Hann bendir á að í nærri öllum
löndum heims vinni konur lengri
vinnudag en karlar en uppskeri
samt minna fyrir erfiði sitt. Ef
vinnuframlag kvenna kæmi fram á
réttan hátt í hagtölum ríkja, mundi
það kveða niður allar goðsagnir um
að karlmenn væra aðalfyrirvinnum-
ar í heiminum, segir ul Haq.
Lengri vinnudagur
einskis virtur
Meðal niðurstaða þessarar gagn-
merku skýrslu, sem væntanlega
verður eitt helsta vinnuplaggið á
kvennaráðstefnunni í Kína, má
nefna eftirfarandi:
• Bæði í þróunarríkjum og iðnþró-
uðum ríkjum fá karlmenn bróð-
urpartinn af tekjunum og viður-
kenningunni fyrir sitt efnahagslega
framlag - en mestur hlutinn af
vinnu kvenna er ólaunaðaður, van-
metinn og einskis virtur.
• Konur vinna lengri vinnudag en
karlar í nsqu-hverju einasta landi.
Af heildarvinnunnni, launaðri og
ólaunaðri, vinna konur 53 prósent
í þróunarlöndum og 51 prósent í
iðnríkjunum.
• Í iðnríkjunum fara rúmlega tveir
þriðju af vinnuframlagi kvenna til
ólaunaðrar vinnu, en einn þriðji til
launaðra starfa. Vinna karla skipt-
ist í öfugum hlutföllum.
• í þróunarríkjum fara líka tveir
þriðju af vinnutíma kvenna í ólaun-
aða vinnu. Innan við einn fjórði af
vinnu karla er ólaunaður.
Menntun kvenna besta
fjárfestingin
Margvíslegar tillögur um umbæt-
ur er að finna í skýrslunni, s.s. að
hrinda í framkvæmd lykiláætlunum
um bætta almenna menntun
kvenna, auka fræðslu um kynlíf og
getnaðarvarnir, og að veita meira
lánsfé til fyrirtækja kvenna.
Ljóst er að ávinningurinn af því
að mennta stúlkuböm á sér fáar
hliðstæður í þjóðfélagslegum íjár-
festingum. Ávinningurinn er áþreif-
anlegur fyrir konur, fjölskyldur
þeirra og fyrir samfélagið. Kannan-
ir hafa sýnt að fyrir hvert aukaár
af menntun sem stúlkur fá fækkar
barnsfæðingum um 5-10% og tekjur
þeirra hækka um 10-20%. Samt er
það svo, að af þeim 900 milljónum
manna sem eru ólæsar og óskrif-
andi { heiminum, era konur tvöfalt
fleiri en karlar.
Á síðustu áram hafa konur víða
um heim náð nokkurri stjórn á lífí
sínu með því að geta ákveðið sjálf-
ar fjölda bama sinna og árabil milli
þeirra. En samt geta konur í of
mörgum löndum ekki gengið að
heilsugæslu vísri og réttur þeirra í
barneignamálum er ekki tryggður.
Um 125 milljónir kvenna skortir
enn aðgang að getnaðarvörnum.
Hálf milljón kvenna deyr árlega af
orsökum tengdum meðgöngu. Og
alnæmi er ein helsta dánarorsök
kvenna í ýmsum stórborgum.
Landssöfnun Rauða krossins
leysir vitaskuld ekki allan þennan
vanda - en dyggur stuðningur al-
mennings getur verið góð byijun,
til dæmis fyrir konurnar í fjallahér-
uðum Víetnams. Og hvað varðar
gömlu Júgóslavíu þá er augljóst
og sjálfsagt að við hér á íslandi,
sem flest eram aflögufær, sýnum
samúð okkar og stuðning í verki
með því að taka vel á móti sjálfboð-
aliðum Rauða kross íslands á
sunnudaginn.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Rauða kross íslands
etnam hófu samstarf um uppbygg-
ingu einfaldrar heilsugæslu í fjalla-
héruðunum hefur margt áunnist.
Sum barnanna hafa aftur fengið
lit í kinnamar. Markmið söfnunar-
innar fyrir fjallabúana í Víetnam
á sunnudaginn er að koma lit í
kinnar allra bama á þessu svæði.
Höfundur er skrífstofustjóri aI-
þjóðaskrifstofu Rauða kross ís-
lands.
Bútasaumsefni
1.000 nýjar gerðir frá helstu framleiðendum voru að koma.
Ávallt 400 bókatitlar á staðnum.
Sími 568-7477
€$V!RKA
Mörkin 3
V.ý við Suðurlandsbraut.
°Pið
- tO,
18.
sf.
) ," -"""""
\
-
f: i ?
sunnuaag 13-17
í verslunum okkar við Holtagarða
■ lf V A
BONUS
iffl
1 I