Morgunblaðið - 29.08.1995, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 29. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
STJÓRNARFORMAÐUR: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
AÐSTÆÐUR FJOL-
SKYLDUFÓLKS
FRÁ áramótum hafa 643 íslenskir ríkisborgarar flutt
úr landi umfram aðflutta og frá árinu 1990 eru brott-
fluttir íslendingar 1.031 umfram aðflutta.
Það er ekkert nýtt, að fólk leiti eftir störfum erlendis,
þegar illa árar hér heima. Margt bendir hins vegar til
að ástæður fólksflóttans séu að þessu sinni aðrar en oft
áður.
í grein í Morgunblaðinu á sunnudag kemur fram, að
það er ekki fyrst og fremst fólk án atvinnu sem flytur
úr landinu heldur aðallega námsmenn, hámenntað fólk,
iðnaðarmenn og ófaglært fólk. Fjölmennasti hópurinn er
talinn vera iðnaðarmenn og þá er það ekki síst fjölskyldu-
fólk, sem telur hag sínum betur borgið utan íslands.
Það er ljóst, að kjararýrnun síðustu ára hefur verið
íslenskum almenningi mjög þungbær og efnahagsbati
undanfarinna missera hefur ekki skilað sér að neinu
marki til launþega. Þar sem flestar stéttir hafa nýverið
gert kjarasamninga til tveggja ára sér launafólk ekki
fram á breyttar aðstæður í bráð.
„Við fáum skýr svör frá fólki, sem segir að ekkert sé
framundan, það búi við ótrygga vinnu, mjög lágan kaup-
mátt og sjái ekki neina brejd;ingu á næstu mánuðum. Það
hafi engu að tapa,“ segir Þorbjörn Guðmundsson hjá
Samiðn, en því stéttarfélagi hafa undanfarið borist marg-
ar fyrirspurnir frá fjölskyldufólki um starfsmöguleika
erlendis.
Einnig er rætt við Ingva Örn Kristinsson, framkvæmda-
stjóra peningamálasviðs Seðlabankans, en hann segir
auðveldara fyrir barnafjölskyldur að búa á hinum Norður-
löndunum en hér. Stjórnvöld hafi verið djörf í breytingum
á til dæmis vaxta- og barnabótum og skattstiganum og
hafi þær breytingar komið fólki á aldrinum 35-45 ára
illa. Vaxtabótakerfið sé tekjutengt og virki því í raun sem
viðbótarskattur. Á Norðurlöndunum séu vaxtagreiðslur
vegna húsnæðiskaupa hins vegar víðast hvar frádráttar-
bærar frá skatti.
Tekjutenging endurgreiðslna námslána og barnabóta
þyngja róðurinn enn fyrir fjölskyldufólk. Nýlegir útreikn-
ingar á vegum Alþýðusambandsins sýna að jaðarskattur
fjögurra manna fjölskyldu getur verið allt að 80%.
Það má greina mikla biturð meðal þeirra sem ráðist
hafa í húsnæðiskaup og fjölskyldumyndun á undanförnum
áratug, ekki síst vegna þess hve aðstöðumunur kynslóða
er sláandi þegar kemur að húsnæðiskaupum. í stað þess
að verðbólga éti upp lán gerir verðtrygging þeirra að
verkum að hvert verðbólguprósent hefur sömu áhrif og
vaxtahækkun húsnæðislána um eitt prósent.
Stöðugar breytingar á reglum varðandi skatta og bæt-
ur geta líka fyrirvaralaust breytt forsendum fyrir fjár-
hagsáætlunum fólks. Áætlanir sem voru raunhæfar þegar
ráðist var út í fjárfestingu verða skyndilega marklausar.
Sláandi dæmi er nefnt í umfjöllun Morgunblaðsins í fyrra-
dag af hjónum, sem greiddu 474 þúsund krónur í véxti
af lánum vegna húsnæðiskaupa árið 1993 og fengu þá
fullar vaxtabætur eða rúmar 203 þúsund krónur. Árið á
eftir námu vaxtagreiðslur 452 þúsund krónum og tekjur
voru svipaðar. Vegna breyttra reglna lækkuðu bætur
hins vegar í rúmar 64 þúsund krónur.
Þessi þróun ætti að vera stjórnvöldum alvarlegt um-
hugsunarefni. Ef stórir hópar fjölskyldufólks treysta sér
ekki til að búa á íslandi, þrátt fyrir tvær fyrirvinnur, er
eitthvað mikið að. Það bendir margt til að of langt hafi
verið gengið varðandi álögur á þessa þjóðfélagshópa og
of glannalega farið í breytingar á reglum er hafa bein
áhrif á fjárhagsstöðu fjölskyldna. í sumum tilvikum hefur
fótunum verið kippt undan fjárhagsáætlunum fólks á
óforsvaranlegan hátt.
Verði þessari þróun ekki snúið við er hætta á vaxandi
óánægju í þjóðfélaginu og auknum flótta fólks úr landi.
Þessarar auknu spennu verður til dæmis vart í hinum
harðnandi deilum í landinu um verð á mat og öðrum
nauðsynjavörum. Við höfum ekki efni á að missa stóra
hópa fólks úr landi. Slík blóðtaka er fámennu þjóðfélagi
sár. Það ætti að vera stjórnvöldum kappsmál að búa fjöl-
skyldufólki lífvænlegar aðstæður svo að það hrekist ekki
úr landi.
GENGIÐ hefur verið frá
samningum um endurfjár-
mögnun bandaríska bank-
ans Chase Manhattan
Bank á stórum hluta
skulda íslenska útvarpsfélagsins hf.
sem rekur Stöð 2, Bylgjuna, Stjörnuna
og Fjölvarp. Jafnframt mun bankinn
fjármagna kaup núverandi meirihluta-
eiganda í félaginu á hlutafé minnihlut-
ans og ákveðið hefur verið að dóttur-
fyrirtæki hans muni leggja fram 20%
hlutafjár í nýju eignarhaldsfélagi um
íslenska útvarpsfélagið. Reiknað er
með að eigendaskipti á hlutabréfum
minnihlutans fari fram í dag. Alls mun
bankinn leggja fram 2,6 milljarða í
þessum viðskipum. Samningar milli
fulltrúa bankans og meirihluta IU
voru undirritaðir á laugardagsmorgun
en undirskriftin tafðist um 15 klukku-
tíma vegna þess að sámningar bank-
ans og fjámiögnunaraðila myndlykla-
kerfis Stöðvar 2 drógust.
Stapp vegna
myndlyklasamnings
. Fyrirhugað var að hefja undirritun
samninga fulltrúa meirihlutans í ís-
lenska útvarpsfélaginu og Chase Man-
hattan Bank klukkan 14 á föstudag.
Það dróst hins vegar til klukkan að
verða.fimm um nóttina og undirritun
lauk klukkan 10 á laugardagsmorgun.
Spurður um ástæður þessa dráttar
segir Sigurðyr G. Guðjónsson, stjórn-
arformaður Islenska útvarpsfélagsins,
að viðræður hefðu staðið yfir milli
bankans og Lyngháls hf., sem ljár-
magnaði myndlyklaskipti Stöðvar 2,
um sameiginlega tryggingu. „Það tók
lengri tíma en menn höfðu reiknað
með,“ segir hann.
Sparisjóðabankinn, Vátrygginga-
félag íslands, Sjóvá-Almennar og
Chase Mai
hattan í Stö
Islenska útvarpsfélagið hf.
97%
eru í eigu
Fjölmiðiunar hf.
Hlutafé kr. 375.000.000 ■
/
3% eru í eigu
60-70 ein-
staldinga
og fyrirtækja
80%
eru í eigu ...
Útherja hf.
Hlutafé kr. 279.700.000
20% eru í eigu
Chase Investment Bank Ltd.
Útherja eiga . ÍP^Hlutafé,
milljónir kr. Hlutfall
Jón Ólafsson 85,5
Sigurjón Sighvatsson 75,5
Haraldur Haraldsson 41,3
Jóhann J. Ólafsson 34,3
Sigurður G. Guðjónsson 14,5
Gunnar Þór Ólafsson 11,5
Guðjón Oddsson 9,4
Miðnes hf.
Þorvaldur Jónsson
4,71] 1.7%
3,0Bl,l%
Chase Manhattan Bank hefur lagt 2,6 millj-
*
arða kr. í lánafyrirgreiðslu við Islenska út-
varpsfélagið og hluthafa þess og kaup á hluta-
fé. í grein Helga Bjarnasonar kemur fram
að erlendi bankinn hefur hlutabréf meðeig-
enda sinna að veði fyrir veittum lánum.
trygginga,- og fjármögnunarfyrirtækið
Lýsing standa að Lynghálsi hf. en það
fyrirtæki var stofnað í þeim eina til-
gangi að ijármagna myndlyklaskiptin.
Islenska útvarpsfélagið endurgreiðir
þetta fé á fjórum árum. Myndlykþarn-
ir eru verulegur hluti af eignum ÍÚ og
í raun byggist rekstur Stöðvar 2 á
þeim. Chase Manhattan vildi því, sam-
kvæmt heimildum Morgunblaðsins,
tryggja að þriðji aðili gæti ekki stöðv-
að reksturinn með því að taka mynd-
lyklana úr sambandi og var nýr samn-
ingur við Lyngháls hf. forsenda hinna
samninganna. Lyngháls hf. hafnaði
því á sínum tíma að ganga inn í fjár-
mögnunarpakka bankans og fá lánið
endurgreitt á sjö árum og ákvað að
standa utan við enduríjármögnun
bankans á skuldum ÍÚ. Skuld þessi
er liðlega 400 milljónir kr.
Bankinn bauð síðar eigendum Lyng-
háls hf. að kaupa af þeim samninginn
eða breyta honum nokkuð gegn því
að bankinn tryggði endurgreiðslu hans
í lok næsta árs ef þeir á þeim tíma
teldu hagsmunum sínum borgið með
því. Eigendur Lyngháls hf. samþykktu
síðarnefnda kostinn en gátu ekki sætt
sig við ýmsa fyrirvara sem bankinn
setti fyrir tryggingu sinni á upp-
greiðslu lánsins. Samkvæmt heimild-
um Morgunblaðsins tókst samkomulag
á föstudagskvöldið. Sömu heimildir
herma að ýmislegt fleira hafi verið
óklárt í samningum bankans og eig-
enda íslenska útvarpsfélagsins og taf-
ið undirritun samninganna. í samn-
ingnum fellst Lyngháls hf. á nýjan
skuldara að myndlyklasamningnum,
þ.e. hið nýja eignarhaldsfélag, Fjöl-
miðlun hf., og lækkun afborgana til
loka næsta árs, gegn því að bankinn
tryggi endurgreiðslu í lok næsta árs.
Lánið sem Chase Manhattan Bank
veitir íslenska útvarpsfélaginu er að
fjárhæð 1.200 milljónir kr. og með því
á að endurfjármagna stærstan hluta
af skuldum fjölmiðlafyrirtækisins.
„Það breytir heilmiklu að vera með
einn lánardrottin sem fjármagnar allar
skuldir fyrirtækisins. Það léttir á dag-
legri fjármálastjórn og fyrirtækið er
nú komið með öruggan bakhjarl,"
segir Sigurður G. Guðjónsson um lán
Chase Manhattan. „Endurgreiðsia af
þessu láni tekur fullt tillit til þess
rekstrar sem við erum í og þess sam-
dráttar sem getur orðið vegna nýrrar
samkeppni. Það er allt of algengt hjá
íslenskum fyrirtækjum að of mikið af
tíma stjórnendanna fari í að hugsa
um ijármálin frá degi til dags. Það
er liðin tíð hjá okkur.“
Lánið er til sjö ára og er án ábyrgð-
ar þriðja aðila. Jafet Olafsson, fram-
kvæmdastjóri íslenska útvarpsfélags-
ins, vill ekki gefa upp lánskjörin. Seg-
ir að fulltrúar bankans hafí farið ná-
kvæmlega ofan í rekstur fyrirtækisins
og rætt við ýmsa aðila hér innanlands
og að lokinni þeirri athugun hafi félag-
inu boðist hagstæð kjör. Aðspurður
hvort lánið sé ekki í styttra lagi, seg-
ir Jafet að það sé þó lengra en þau
lán sem fyrirtækið hafði fyrir, en það
var að mestu hjá innlendu viðskipta-
bönkunum. „Þetta á allt að hafast.
Enda verður það að gerast, tækni-
breytingar eru svo örar í þessum
rekstri að lán verður að greiða hratt
niður," .segir hann.
„Þetta er eðlilegur lánssamningur
í þessum viðskiptum," segir Sigurður
um lánstímann. „Menn verða að bera
saman sambærilegan rekstur, ekkert
fyrirtæki á okkar sviði hefur tekið
erlent lán með þessum hætti. Þetta
eru lánakjör sem erlendir bankar veita
fyrirtækjum sem eru í ljölmiðlun og
fjarskiptum. Þetta er sjálfsagt ekki í
samræmi við það sem íslenskum
bankastofnunum er lánað, útgerðar-
fyrirtækjum eða Fiskveiðasjóði. í öll-
um þeim tilvikum hefur verið um það
áð ræða að íslenskar lánastofnanir
hafa verið beðnar um að taka á því
ábyrgð.
Veð í hlutabréfunum
Þetta lán er einstakt því það er
enginn þriðji aðili sem ábyrgist það.
Miðað við þær forsendur sem við höf-
um úr rekstri Siöðvar 2 á umliðnum
árum og að teknu tilliti til þess sam-
dráttar sem getur orðið vegna þess
að það kemur samkeppnisaðili, á fjár-
streymi fyrirtækisins að geta greitt
þetta upp þannig að fyrirtækið verði
skuldlaust í lok lánstímans. En við
vonum þó að það verði aldrei, það
kemur alltaf eitthvað nýtt og við
sjáum fram á miklar breytingar í fjöl-
miðlaheiminum, sérstaklega í tækni-
legum þáttum. Chase Manhattan-
bankinn er með einna mestu reynslu
erlendra banka á því sviði, er búinn
að vera í þessu í tíu ár,“ segir Sigurð-
ur.
Bankinn fær hlutabréf meðeigenda
sinna í fjölmiðlafyrirtækinu sem veð
fyrir lánunum. Samkvæmt heimildum
blaðsins er fjöldi skilyrða í samningn-
um um rekstur fyrirtækisins og eftir-
lit bankans, enda miðast endurgreiðsl-
ur lánanna við ákveðna rekstraráætl-
un, eins og fram kemur hjá Sigurði