Morgunblaðið - 30.08.1995, Blaðsíða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 30. ÁGÚST 1995
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Líflegur
danskur leir
PEDER Rasmussen: Án titils. 1995.
MYNPUST
Norræna húsið
LEIRLIST
Karen Bennicke, Bente Hansen og
Peder Rasmussen.
Opið alla daga kl. 14-19
til 10. september.
Aðgangur kr. 200.
Sýningarskrá kr. 600.
LEIRLISTIN hefur átt vaxandi
fylgi að fagna hér á landi und-
anfarin misseri, samhliða því sem
virðing manna fyrir listrænum
þáttum alls handverks hefur auk-
ist. Þó að leirmunagerð eigi ekki
langa hefð að baki meðal Islend-
inga hefur mikil gróska verið í
greininni, og þar höfum við að
nokkru notið góðs af langri reynslu
og sögu annarra þjóða á þessu
sviði, þar sem íslenskir listnemar
hafa leitað víða til náms og komið
heim með víðtæka reynslu og fjöl-
breytta. Þetta fjölskrúðuga nám
hefur síðan orðið til þess að hér
hefur dafnað ríkuleg leirlist hin
síðari ár, og kemur vonandi til með
að gera áfram.
Hin norrænu tengsl hafa verið
okkur mikilvæg á þessu sviði sem
á svo mörgum öðrum, þar sem
nokkur fjöldi íslenskra leirlista-
manna hefur numið og starfað um
tíma á hinum Norðurlöndunum,
einkum í Danmörku og Finnlandi.
Vegna þessa er mikill fengur að
því fyrir landsmenn að fá tækifæri
til að öðlast nokkra innsýn í það
sem er að gerast í leirlist hjá þess-
um frændum okkar, og á þessari
sýningu getur að líta nokkurt
sýnishorn þess, sem þrír af þekkt-
ari leirlistamönnum Danmerkur
eru að fást við.
Þau Karen Bennicke, Bente
Hansen og Peder Rasmussen eiga
öll að baki langan feril fjölmargra
sýninga og viðurkenninga, og verk
þeirra er að finna í fjölda safna á
Norðurlöndunum og víðar. Hjónin
Karen og Peder hafa rekið sameig-
inlegt verkstæði í rúm þrjátíu ár,
en Bente hefur stárfað sjálfstætt
frá 1968. Það er athyglisvert að
þau Karen og Peder lærðu bæði
hjá leirkerasmiðum í samræmi við
iðnfræðslulög, en Bente Hansen
stundaði nám í hönnunarskóla;
þessi ólíki bakgrunnur hefur
greinilega þjónað þeim vel í leirlist-
inni.
Sýningin í Norræna húsinu er
þangað komin frá Listiðnaðarsafn-
inu í Kaupmannahöfn, þar sem hún
var haldin 29. júní til 6. ágúst
undir heitinu „3 leirlistamenn",
sem er þá einnig sjálfsögð yfir-
skrift fyrir sýninguna hér. Sýning-
in hlaut góða 'dóma í blöðum í
Danmörku og er það verðskuldað,
miðað við þann hluta hennar, sem
hér getur að líta. Hér eru á ferð-
inni þroskaðir listamenn, sem hafa
náð að móta sér persónulegan stfl
í verkum sem njóta sín vel í þeirri
heildarmynd, sem sýningin býður
upp á, en í stað þess að blanda
verkum þeirra saman í rýminu er
þeim skipað þannig niður að fram-
lag hvers og eins nýtur sín án trufl-
ana sem ein heild.
í verkum Karen Bennicke er
fágunin aðalsmerkið. Hreinir litir
ólíkra forma verða einkar sterkir
í þeim hringjum og spírölum þar
sem reglulegar línur ríkja, og út-
koman minnir helst á arkitektúr
framtíðarinnar, sem vegna styrks
efnisins gefur léttleikann til kynna
öðru fremur. Lífræn form óreglu-
legra hluta eflast einnig fyrir til-
verknað litanna, sem njóta sín sér-
staklega í uppsetningunni, þar sem
nr. 26, 17 og 16 standa saman á
einum palli.
Hansafiðlur o g Lúxarar
TONOST
Ráðhúsinu
SAMLEIKUR
Flytjendur; Marc Jacoby fiðla,
Henri Foehr selló, Kris Landsverk
lágfiðla, Martine Schaack píanó,
Marcel Lallemang klarinett og
Mariette Lentz sópran.
TÓNLISTARMENN frá Lúxem-
borg, sex að tölu og kalla sig
Kammersveit Lúxemborgar, héldu
tónleika í Ráðhúsinu á sunnudag-
inn og endurguldu þar með hlið-
stæða heimsókn íslenskra tónlist-
armanna til Lúxemborgar. Gest-
imir héldu tónleikana í þéttsetnu
Ráðhúsinu þrátt fyrir mjög hóflega
kynningu fjölmiðla á tónleikunum.
Ósvarað skal látið hvort ástæðan
fyrir þessari ágætu aðsókn hafi
verið að fólk hafi rennt grun í
hversu ágætir tónlistarmenn voru
hér á ferð eða hvort einhver flug-
leiðaþráður tengir þessar tvær
smáþjóðir saman eða þá forvitni
að heyra hvað þessi hin smáþjóðin
hefur að bjóða og víst kom tónlist-
arfólk þessarar smáþjóðar á óvart.
í fyrsta verkinu, Tríói Schu-
berts, Der Hirt auf dem Felsen,
náðu þó þremenningamir tæplega
að flytja okkur töfra Schuberts.
Schubert var ekki sterkasta hlið
söngkonunnar þennan eftirmið-
dag, svo var einnig um píanistann,
hvers Schubert virtist ekki ná fram
í fingurgómana. Söngkonan átti
þó eftir að sýna á sér betri hlið,
því músikölsk var hún, tæknin
góð, en textaframburður var ekki
skýr, fyrir það leið Schubert og
varð einhvern veginn hálf volgur.
Victor Fengistein er talinn lúx-
emborgiskt tónskáld og mun
strengjatríóið frá 1954 eitt af
fyrstu verkum hans. Ýmissa áhrifa
gætir í tríóinu, Hindemith, Mart-
inu, Weill og fleiri mætti nefna.
Eigi að síður voru þættirnir fjórir
allir vel skrifaðir og mjög vel leikn-
ir, og hér tók maður fyrst í alvöru
eftir sellóleikaranum sem sýndi sig
frábæran sellista. Samleikur þeirra
þriggja var frábær og ef ætti að
nefna einhvem veikan hlekk væri
það helst víóluleikarinn, sem var
óþarflega hlédrægur.
Verk Kóreumannsins Isang
Yun, sem hann nefnir Rencontre,
fyrir klarinett, seiló og píanó, er
feikivel samið, mjög erfitt í flutn-
ingi, sem þó vafðist ekki fyrir flytj-
endunum og enn undaðist maður
tækni og öryggi sellistans.
Claude Lenners mun talinn einn
efnilegastur ungra tónskálda lúx-
emborgskra. Píanóverkið Alba frá
1991 er vel uppbyggt hljómrænt
og hvað formi viðvíkur og var
sannfærandi flutt af píanóleikara
hópsins. Og þá kóm söngkonan
aftur til skjalanna með Sequenzu
eftir Berio og hér sýndi hún óvenju
mikla hæfileika í að túlka ýmis
geðhrif á hinn margvíslegasta hátt.
Hér sýndi hún leikhæfileika, tón-
listargáfur, húmor og taltækni
hnýtta saman í fína kúnst. Píanó-
kvartett op. 47 eftir R. Schumann
var þó hápunktur kvöldsins og hér
sýndu þau öll frábæran leik og
samleik á háu plani og sannarlega
gneistaði af síðasta þættinum.
Strokhljóðfærasmíð Hans Jó-
hannssonar er merkilegur þáttur,
sem hljómar núorðið út yfir öll
landamæri. Strokhljóðfæraleikara
er að skrifa þá sögu, en fyrir mér,
sem heyrt hef þónokkuð mörg
Hansa-hljóðfæri eru þau æði ólík
hvert öðru, sum dálítið rómantísk
í tóninum, önnur grönn, sem mér
þótti hljóðfærin í kvöld vera og
geta átt vel heima í kammermúsik.
Hér er um smekksatriði að ræða,
sem ekkert vit er í að fara að velta
sér upp úr nú, en Hansi skal óskað
til hamingju með sitt eðla og merka
starf.
Ragnar Björnsson
Hjá Bente Hansen er meðhöndl-
un litanna allt annars eðlis, þar
sem þeir tifa í margbreytileik birt-
unnar, og mætti helst líkja þeim
við áferð hraunmosa. Þau form
sem listakonan notar á vasa sína
eru sveigð og tignarleg, líkt og
eldfjöll, hæðadrög og hólar, sem
taka á sig andstæður lita fyrir
einkar vandaða vinnslu glerungs-
ins. Hér má vísa til vasa nr. 32
og 35 sem dæma um þessi vand-
virkni, og nr. 39-42 njóta sín vel
saman á einum stað, þar sem and-
stæður þeirra jafnt sem skyldleiki
kemur hvað best fram.
Þar sem fágun og tign eru mest
áberandi þættirnir í verkum þeirra
Karen og Bente, má segja að fram-
lag Peder Rasmussen hér sé lífleg-
asti þáttur sýningarinnar. Nokkrir
vasar sem hann sýnir eru stórir
og allt að því groddalegir, einföld
form með flóknum og litríkum
myndskreytingum, þar sem er
skrifað og teiknað af mikilli innlif-
un, eins og sést vel í nr. 5. Önnur
verk eru minni, og má einkum
benda á fjörleg, óregluleg form
vasa á þrífæti, sem verða mjög
skemmtileg í samanburðinum, t.d.
nr. 11.
Sýningunni fylgir fallega unnin
sýningarskrá, þar sem ítarleg rit-
gerð Gerd Bloxham Zettersten um
leirlistina og þróun hennar hjá
þessum þremur listamönnum er
veigamesti þátturinn, og er fróðleg
lesning. Einnig er hér að finna
stutta hugleiðingu frá hveiju
þeirra um listina, ogJoks myndir
af nokkrum verkum þeirra. Hins
vegar hefði verið eðlilegra að yfir-
lit yfir náms- og sýningarferil
þeirra þriggja hefði einnig verið
hluti skrárinnar, í stað þess að
fýlgja henni á lausblaði.
Það er einnig galli fýrir okkur
íslendinga - og ef til vill ómeðvituð
gagnrýni á tungumálastefnu norr-
ænnar samvinnu - að texti skrár-
innar er aðeins á dönsku og ensku,
þó það komi skýrt fram, að hún
hefur verið unnin í tilefni sýning-
anna hér og í Listiðnaðarsafninu
fyrr í sumar; það er því furðulegt
að íslenskum sýningargestum sé
ekki sýnd sú virðing að til þeirra
sé talað á þeirra máli í sýningar-
skrá.
Hið síðastnefnda dregur þó á
engan hátt úr því að hér er á ferð-
inni glæsileg sýning frá hendi
þroskaðra listamanna, sem listunn-
endur ættu ekki að láta fram hjá
sér fara.
Eiríkur Þorláksson
Bókastefnan í
Gautaborg
Tjáningar-
frelsi -
prentfrelsi -
óháðfjöl-
miðlun
Á ELLEFTU bókastefnunni í
Gautaborg dagana 26.-29. októ-
ber verður tjáningar- og prent-
frelsi ofarlega á baugi. Mennta-
málaráðherrum Norðurlanda
hefur verið boðið til stefnunnar
og munu þeir taka þátt í umræðu-
fundi um efnið frá norrænum
sjónarhóli. Björn Bjarnason
menntamálaráðherra fær á þess-
um fundi tækifæri til að skiptast
á skoðunum við hina ráðherrana:
skáldið Claes Andersson frá
Finnlandi; Jytte Hilden, fulltrúa
Dana; hina norsku Áse Kleveland
og Svíann Margot Wallström.
Bannfærðir höfundar
Meðal ofsóttra og bannfærðra
rithöfunda koma til stefnunnar
Kínverjinn Bei Dao (rómað ljóð-
skáld); Tyrkinn Yasar Kemal
(höfundur Mehmeds mjóa);
Kúrdaskáldið Solaiman Chirech
og serbneski skáldsagnahöfund-
urinn Miloslav Popadic. Þrír
þeirra, Dao, Chirech og Popadic,
eru landflótta í Svíþjóð.
íslendingar á stefnunni
Auk Björns Bjarnasonar koma
eftirfarandi Islendingar fram á
stefnunni: Einar Már Guðmunds-
son, sem fékk bókmenntaverð-
laun Norðurlandaráðs í ár; Ólaf-
ur Jóhann Ólafsson; Berg(jót
Kristjánsdóttir og Sigurður
Svavarsson. Bergljót og Sigurð-
ur verða ásamt Lars Lönnroth
mælendur á fundi um konur í
íslendingasögum. Sérstakar dag-
skrár verða hins vegar um rithöf-
undana Einar Má og Ólaf Jóhann.
Búist er við 300 þátttakendum
í dagskrám og umræðufundum
og að gestir bókastefnunnar
verði 90.000. Bókastefnan er
ekki síst umfangsmikil bókasýn-
ing sem útgefendur, bóksalar,
bókaverðir og kennarar setja
svip á.
L ^^KfOACCiðNÍ
VÆNGIR klipptir af engli óháðrar fjölmiðlunar. Teikning eftir
Spánverjann Tomá Padró. Veggspjald bókastefnunnar i Gauta-
borg 1995.