Morgunblaðið - 30.08.1995, Qupperneq 6

6 B MIÐVIKUDAGUR 30. ÁGÚST 1995
MARKAÐIR
MORGUNBLAÐIÐ
BgFiskverð heima
Júlí Ágúst 7n
29. v i'so.vlai .v132,v [ 33.v i 34.v!
Faxamarkaður
Fiskmarkaður
Hafnarfjarðar
Fiskmarkaður
Suðurnesja
. /
/
§i
Alls fóru 142,2 tonn af þorski um fiskmarkaðina þrjá hér syðra
í síðustu viku. Um Fiskmarkað Hafnarfjarðar fóru 20,8 tonn á
101,67 kr./kg. Um Faxamarkað fóru 28,6 tonn á 95,00 kr./kg
og um Fiskmarkað Suðurnesja fóru 92,8 tonn á 103,66 kr./kg.
Af karfa voru seld 26,3 tonn. í Hafnarfirði á 80,97 kr. (1,81),
ekkert á Faxagarði, en á 79,14 kr. (24,51) á F. Suðurnesja. Af
ufsa voru seld 85,4 tonn. í Hafnarfirði á 66,00 kr. (9,91), á
Faxagarði á 41,00 kr. (1,01) og á 67,17 kr. hvert kíló á
Suðurnesjum (74,51). Af ýsu voru seld 48,7 tonn á
mörkuðunum þremur hér syðra og meðalverðið 71,46 kr./kg.
Kavfi
M- ÁH&Í_____________,___T-____tn
29.v 130.v 131 .v 132.v 133.vT34.vi
Fiskverð ytra
Þorskur<
Karfi
Ufsi
Júlí
29. vika
33. vika
KrJkg
180
140
120
100
80
60
40
Eingöngu var seldur
fiskur úr gámum í
Bretlandi í síðustu
viku, samtals 216,9
tonná131,99 kr./kg.
Þar af voru 32,7
tonn af þorski seld
á 128,89 kr./kg.
Af ýsu voru seld
100,5 tonná 107,81
kr./kg, 27,6 tonn af
kolaá 186,01 kr./kg
og 6,5 tonn af karfa
á 129,82 kr. hvert
kíló.
Ekkert íslenskt skip seldi afla í Þýskalandi í síðustu viku.
Túnfiskafli í heiminum hefur
aukizt gífurlega síðustu árm
Aðeins ein tegund
þó talin ofveidd
inn hefur vaxið gífurlega sl. einn oj
ar tegundir séu nú full- eða ofnýttí
Árið 1980 var heildarafli á tún-
fiski og náskyldum tegundum um
1,8 milljón tonn, en var kominn í
rúmar 3 milljónir tonna árið 1992.
Langmest er veitt af tegundinni
skipjack, en árið 1992 var heildar-
veiðin á þeirri tegund rúmlega 1.420
þúsund tonn eða nærri helmingur
alls túnfisksafla í heiminum það ár,
en þar næst kemur svo yellowfm en
af honum veiddust tæp 1.100 þúsund
tonn árið 1992. Samanlagt er því
veiðin af þessum tveimur tegundum
rúmlega 83% af heildartúnfiskaflan-
um'. Þessar tvær tegundir standa
einnig undir næstum allri aukningu
í heimsaflanum, sem orðið hefur frá
árunum kringum 1980, meðal ann-
arra túnfisktegunda má nefna Bluef-
in, albacore og Bigeye.
„Bluefin" gengur næst íslandi
Til fróðleiks skal þess getið að
bluefín er sú tegund sem líklegast
er að veiðist hér nálægt landinu, en
sú tegund er talin í hættu vegna
ofveiði. Bluefin gengur á sumrin frá
Miðjarðarhafinu til norðurs, og síðan
á móti golfstraumnum til suðvesturs
allt að ströndum Bandaríkjanna, en
á þessari leið virðist hann vilja vera
í 12 til 14 gráðu heitum sjó.
Nyrzt kemst fiskurinn upp að
Noregsströndum, fyrri hluta sumars,
þannig að búast má við að hann
veiðist suður af íslandi seinni part
sumars, minnsta fjarlægð frá íslandi
bréytist væntanlega í samræmi við
hitastigssveiflur. Ljóst er þó að í
eðlilegu árferði er um umtalsverða
vegalengd að ræða.
Albacore er eina túnfísktegundin
þar sem afli hefur dregist verulega
saman á síðustu árum. Aflinn náði
hámarki árið 1989, tæp 245 þúsund
tonn, en var um 212 þúsund tonn
TÚNFISKUR er uppsjávarfiskur
sem gengur í torfum. Vegna þess
hve víða fískurinn gengur og hve
lítið er vitað um atferli hans þá
er erfitt að meta stærð og ástand
stofnanna. En þar sem túnfískafl-
hálfan áratug, þá er óttast að sum-
árið 1992. Ástæður þessa aflasam-
dráttar eru að mestu taldar vera
vegna minnkandi veiða í reknet, en
sem kunnugt er hefur verið viðleitni
til að banna reknetaveiðar.
Aflaaukning á Indlandshafi
Sem dæmi um svæði þar sem afla-
aukning hefur verið má nefna Ind-
landshaf, en frá byijun áttunda ára-
tugarins hefur afli þar nærri þrefald-
ast, frá 183 þúsund tonnum 1983, í
540 þúsund tonn árið 1992. Ástæða
þessarar miklu aukningar er fyrst
og fremst sú að Frakkar og Spánverj-
ar sendu flota stórra nótaskipa frá
Atlandshafi yfír í Indlandshaf á
þessu tímabili. Einnig hefur á þessum
tíma orðið mikil aukning aflamagns
í V-Kyrrahafí, en á því svæði hafa
Bandaríkjamenn og lönd í SA-Asíu
aukið veiðar sínar þar.
Að framan sögðu má því sjá, að
sóknin í túnfískstofnana hefur aukist
gífurlega síðustu tvo áratugi. Afia-
aukning í tegundunum skipjack og
yellowfín skiptir hundruð prósenta
eða um 340% fyrir skipjack og um
270% fyrir yellowfin. Þrátt fyrir
þessa miklu aflaaukningu virðast
sérfræðingar sammála um, að þegar
á heildina sé litið, sé ekki um ofveiði
að ræða. Það er eingöngu bluefín-
túnfiskstofninn, sem lifir í mun kald-
ari sjó bæði norðan og sunnan mið-
baugs, sem talinn er vera ofveiddur
og jafnvel í útrýmingarhættu.
Þrjár velðlaðferðir
Við veiði á túnfiski er í stórum
dráttum beitt þremur veiðiaðferðum,
en eins og hér að neðan er lýst þá
er reginmunur á þeim bæði með til-
liti til afkastamöguleika og eins fjár-
festinga í veiðitækjum og skipum.
Nótaveiðar er afkastamesta að-
ferðin en um 80% alls túnfísksafla
eru veidd í nót. í austanverðu At-
landshafí er aðallega veitt með nóta-
skipum sem eru 55 til 90 metra löng
og geta borið 550 til 1.500 tonn af
túnfiski, sem geymdur er heill og
óunnin í pækiltönkum við allt að 18
gráðu frost. Skipin eru fremur hrað-
geng, geta gengið allt að 18 sjómílur
og nota nætur sem eru á bilinu 1.400
til 1.600 m langar en aðeins um og
yfír 200 m djúpar. Algengt er að
nótaskip séu í allt að 50 daga í hveij-
um veiðitúr. Nótaskip eru frambyggð
með aðalvindu og snurpugálga aftan
við miðju og kraftblökkina, sem jafn-
framt er eina blökkin, hangandi í
bómu hátt yfir afturhluta skipsins.
Þetta fyrirkomulag, svo og lögun
nótarinnar, gerir það að verkum að
notast verður við stóran og öflugan
hjálparbát (vélastærð 400 til 600
hestöfl), en hliðarskrúfa er aðeins
að framan, a.m.k. á öllum eldri skip-
unum.
Línuveiðar algengar
Línuveiðar eru nokkuð algengar,
en eins og fram kemur á viðfestum
gögnum er línuveiði stunduð á mun
stærra svæði en nótaveiði, sem helg-
ast meðal annars af því að leitað er
eftir dýrari tegundum sbr. veiði á
Northern Bluefín í Atlantshafí. Um
borð í línuskipunum er fískurinn
slægður og tálknin skorin burt (gilled
and gutted) síðan er hann frystur í
blæstri og geymdur við tiltölulega
lágt hitastig, oft er talað um þörf á
allt að -50°C. Línufiskur fer bæði á
vestræna markaði, þar sem hans er
oftast borðaður steikur eða til Japans
þar sem hann er framreiddur hrár
og þykir þarlendum hann hið mesta
lostæti.
Stangvelðl
Þriðja veiðiaðferðin sem hér er
nefnd er stangveiði eða Pole and
Line, sem miðast fyrst og fremst við
yfirborðsveiði. Vaðandi torfa er leitað
og fiskurinn er engdur með því að
kasta lifandi æti í sjóinn ásamt því
að ýfa vatnsborðið með því að
sprauta vatni kringum skipið. Við
þetta æsist fískurinn mjög upp og
gleypir allt sem að kjafti kemur.
Fiskurinn er þá veiddur á stöng þar
sem viðfest er stutt færi eða lína
með öngli án agnhalds, þannig að
þegar físknum er kippt inn fyrir borð-
stokkinn losnar hann oftast sjálf-
krafa af króknum og er línunni þá
umsvifálaust kastað út aftur. Þar
sem þessi veiðiaðferð gerir litlar kröf-
ur til tæknilegrar útfærslu á veiði-
skipinu, þá má segja að flest smærri
fiskiskip henti til þessara veiða. Þó
ber að geta þess að skipin þurfa að
vera útbúin með pöllum á síðunum
þar sem fískimennimir standa við
vinnu sína og einnig þurfa þau að
vera með sérútbúna tanka til að
halda beitfisknum lifandi.
MiklA fer í niðursuðu
Túnfiskur er bæði seldur ferskur
og unnin, en meginvinnsluaðferðir
eru niðursuða og flakavinnsla:
Mikilvægasta vinnsluaðferðin,
miðað við magn, er niðursuða, en
meginhráefnið er nótafiskur. Við
veiði er fískurinn háfaður um borð
og fer nánast lifandi ofan í lestarn-
ar, þannig fara oft fleiri en ein teg-
und af túnfíski auk aukaafla (by
catch) í lestina.
Flakaframleiðsla er tvenns konar;
annars vegar er um að ræða fram-
leiðslu á ferskum flökum og hins
vegar á forsoðnum flökum. Fersk
flök, oft veidd af “pole and line“-
skipum eða dagróðrabátum eru yfír-
leitt flutt með flugi á markaðina.
Forsoðin flök (tuna loins) er afurð
sem hefur verið að ryðja sér til rúms
sem milliafurð, þar sem menn reyna
að nýta sér ódýrt vinnuafl þróunar-
landa til að forvinna físk, sem síðan
fer í lokavinnslu í verksmiðjum sem
eru staðsettar nálægt markaði eða
innan tollamúra. Dæmi um þetta er
vinnsla á forsoðnum flökum í Tæ-
landi fyrir Bandaríkjamarkað og
flakavinnsla franskra fyrirtækja í
Abidjan í Vestur Afríku.
ByKKt á upplýsingum Páls Gísla-
sonar, framkvæmdastjóra Good-
man Shiping.
Veiðisvæði
Heildarafli á öilum
tegundum túnfisks
Millj. lonn KYRRA-
Túnfiskur veiðist
um allan heim
SEGJA má að í heiminum séu
fjögur meginveiðisvæði, þótt
túnfiskur sé veiddur nánast alls
staðar kringum jörðina:
Austur- Atlantshaf, en þangað
sækja aðallega skip frá Spáni,
Frakklandi, Japan og Kóreu.
Indlandshaf, en þangað sækja
skip frá Frakklandi, Spáni auk
Asíulanda.
Austur-Kyrrahaf, en þangað
sækja skip frá Bandaríkjunum
og Mexikó, en auk þess eru
nokkur skip frá öðrum löndum
Mið- og Suður-Ameríku.
Vestur-Kyrrahaf, en þangað
sækja aðallega skip frá Asíu-
löndum, Bandaríkjunum og
Mexikó.
Skipting þessi miðast mest við
veiðar í nót.
Markaðir
Túnfiskmarkaðir
4 QQ9 H Eigin veiði/lramleiðsla
* L" innllulningur
Bandaríkjamarkaður
Heill.l
Iryslur
Niður-
soðinn
Evrópusamb.markaður
Heill,
Uyslur
Niður-
soöinn
Japansmarkaður
MARKAÐIR fyrir túnfiskafurð-
ir eru í stórum dráttum Japan,
Bandaríkin og Evrópa, en með-
fylgjandi tafla gefur örlitla hug-
mynd um innflutning til þessara
meginmarkaða og eins framboð
frá eigin skipum þegar það á
við. Tölurnar miða við árið 1992
og eru nákvæmar upplýsingar
af skornum skammti. Engu að
síður gefa þær vísbendingu um
skipingu markaða fyrir túnfisk-
afurðir. Verð á túnfiski hefur
sveiflast nokkuð á síðastliðnum
árum, en í dag er túnfiskverð
fremur hátt.