Morgunblaðið - 01.09.1995, Blaðsíða 4

4 FÖSTUDAGUR 1. SEPTEMBER 1995
FRÉTTIR
Skipbrotsmaður kleif brattan hamravegg í svarta myrkri
Ég átti
bara einn
kost
„ÉG ÁTTI bara einn kost, ég varð
að gera þetta,“ segir Hafsteinn
Jónsson, fimmtugur sjómaður frá
Stokkseyri, sem kleif snarbrattan
hamravegg í þreifandi myrkri eft-
ir að bátur hans strandaði undir
klettunum við Hafnarnes rétt vest-
an Þorlákshafnar snemma í fyrri-
nótt. Bátur Hafsteins brotnaði í
spón á klettunum.
Þegar báturinn strandaði, var
suðaustan kaldi og bræla. Haf-
steinn átti um hálfa sjómílu ófama
í höfn, þegar færi úr netadræsu
festist í skrúfu bátsins. Hafsteinn
náði að losa úr skrúfunni en vélin
vildi ekki í gang aftur. Hann fór
því niður í vélarrúm og var þar
staddur þegar mikið högg kom á
bátinn. Þá var klukkan á milli eitt
og hálftvö. Hann fór upp, hringdi
í eiginkonu sína og baðhana um
að kalla eftir aðstoð. „Ég mundi
engin önnur símanúmer og mínútu
eftir að ég talaði við hana fór sím-
inn úr sambandi," segir Hafsteinn.
Á hárréttu augnabliki
Á meðan riðu brot yfir bátinn
og sjórinn náði Hafsteini orðið i
mitti. „Ég sá að ég varð að láta
mig vaða og þegar næsta brot
reið yfir kastaði ég mér með,“
segir hann og bætir við að hann
hafi hent sér á hárréttu augna-
bliki því aldan hefði borið hann
að landi og hann ekkert þurft að
hafa fyrir því. Hann náði taki á
steini en sterkt útsogið náði hon-
um út aftur - en þó ekki langt.
Hann komst síðan að hamra-
veggnum með þá hugsun eina í
kollinum að koma sér undan sjón-
um.
Hafsteinn segist hafa gert sér
grein fyrir að hann ætti ekki ann-
ars úrkosta en að klífa klettinn
en hann hafi ekki séð handa sinna
skil og ekki haft hugmynd um
hvar hann var eða hve hár klettur-
inn var. Hann hafi þurft að feta
HAFSTEINN veit ekki nákvæmlega hvar hann kleif hamravegg-
inn en eins og sést á myndinni eru klettarnir hrikalegfir.
BÁTUR Hafsteins var tæp-
lega sex tonna plastbátur,
smíðaður á Stokkseyri árið
1992. Maðurinn um borð er
ekki Hafsteinn Jónsson.
sig upp og leita að hverju einasta
taki og það hafi verið ipjög erfitt.
Hafsteinn gerir sér enga grein
fyrir hversu langan tíma það tók
að klifra upp en er hann hafi loks-
ins séð brúnina hafi hann fengið
aukakraft.
Þegar upp kom lagðist hann
niður, blautur, kaldur og úrvinda,
og hvíldi sig í einhveija stund en
hve lengi vissi hann ekki. Hann
gekk síðan af stað í átt að Þorláks-
höfn og gaf sig fram rúmlega
þrjú um nóttina.
Hafsteinn segist allur lurkum
laminn, með skrámur og mjög
þreyttur eftir svaðilfarir nætur-
innar en að hann hafi ekki þurft
að leita læknis. Honum finnst Iík-
legt að þetta hafi verið síðasta
sjóferðin sín, hann hafi stundað
sjóinn frá því hann var unglingur
og nú sé komið nóg.
Sendir bátsins fór í gang síðar
um nóttina og hafa menn frá
Slysavamardeildarinnar Mann-
bjargar í Þorlákshöfn leitað ár-
angurslaust að honum.
MORGUNBLAÐIÐ
Opinber rannsókn
á grálúðulöndun-
inni í Þorlákshöfn
Höfum ekkert ólögmætt aðhafzt, segir
starfsmaður Skipaþjónustu Suðurlands
FISKISTOFA hefur nú óskað þess
við Rannsóknarlögreglu ríksins að
opinber rannsókn fari fram hið
bráðasta á þætti allra hlutaðeigendi
aðila í máli erlenda togarans Glen
Rose I. Talið er að hann hafi með
ólöglegum hætti landað afla sínum,
mest grálúðu, hérlendis til sölu og
vinnslu. Afrit af beiðni þessari hef-
ur einnig verið sent sýslumönnum
á þeim stöðum, sem fiskurinn var
tekinn til vinnslu. Skipaþjónusta
Suðurlands var umbjóðandi skipsins
hérlendis og telja starfsmenn henn-
ar sig ekkert ólöglegt hafa aðhafzt.
Skipið hafi verið tollskoðað við kom-
una til landsins og engar athuga-
semdir verið gerðar við grálúðu
þess.
Forsaga þessa máls er sú, að síð-
astliðinn miðvikudag landaði togar-
inn Glen Rose I. grálúðu í Þorláks-
höfn. Með umboð fyrir togarann fer
Skipaþjónusta Suðurlands, en Fisk-
markaður Þorlákshafnar sá um sölu
aflans. Kaupendur fisksins voru
Bylgjan hf. í Ólafsvík, Meleyri hf.
á Hvammstanga og Eitill hf. í
Njarðvík.
Grálúðan sameiginlegur stofn
Samkvæmt lögum um rétt til
veiða í efnahagslögsögu ísiands er
erlendum skipum ekki heimilt að
landa afla og selja í íslenzkum höfn-
um, þegar um er að ræða veiðar
úr ■ sameiginlegum nytjastofnum,
sem veiðast bæði utan og innan
íslenzkrar lögsögu, hafi íslenzk
stjómvöld ekki gert samning um
nýtingu viðkomandi stofns við
stjórnvöld hlutaðeigendi ríkis. Sjáv-
arútvegsráðauneytinu er þó heimilt
að víkja frá því banni, þegar sér-
staklega stendur á.
Tilkynningaskyldu ekki sinnt
„í máli þessu var ekki leitað eft-
ir leyfi ráðuneytisins til löndunar,
en hins vegar bendir allt til þess
að um sé að ræða afla úr sameigin-
legum stofni, sem ekki hefur verið
samið um nýtingu á. Auk þess ligg-
ur fyrir að skipstjóri hins erlenda
veiðiskips sinnti ekki tilkynninga-
skyldu til Landhelgisgæzlunnar. Því
er álitið að þessi afli sé kominn inn
í landið með ólögmætum hætti og
tilvist hans í landinu því ólögmæt,"
segir meðal annars bréfi Fiskistofu
til Rannsóknarlögreglu ríkisins.
Þess er því óskað að opinber
rannsókn fari fram hið bráðasta á
þætti allra hlutaðeigendi aðila í
þessu máli, kaupenda aflans, Fisk-
markaði Þorlákshafnar, Skipaþjón-
ustu Suðurlands og skipstjórans á
Glen Rose I. og að réttir aðilar verði
látnir sæta ábyrgð lögum sam-
kvæmt.
Engin athugasemd við
tollskoðun skipsins
Guðmundur Gunnarsson, starfs-
maður Skipaþjónustu Suðurlands,
segir að fyrirtækið hafi ekkert
framið ólöglegt. Engu hefði verið
leynt og öll tilskilin leyfí fengin hjá
tollyfírvöldum. „Það var byrjað að
bjóða þessa lúðu á fiskmarkaðnum
hérna nokkru áður en skipið kom
til hafnar og öllum var Ijóst að þar
var um að ræða erlent skip, sem
var að bjóða grálúðu til sölu. Við
fengum síðan þær upplýsingar frá
tollyfirvöldum að ekkert væri því
til fyrirstöðu að skipið kæmi til
Þorlákshafnar og landaði grálúð-
unni til sölu hér. Skipið var tollskoð-
að við komuna og engar athuga-
semdir gerðar. Mér fínnst það held-
ur seint að rjúka svo upp þegar
búið er að selja fiskinn og á að
fara að vinna hann. Hvort skipstjór-
inn hafi ekki tilkynnt sig inn í land-
helgina gátum við ekkert vitað og
varla í okkar verkahring að fylgjast
með því,“ segir Guðmundur.
Sparar 20-25 milljónir á ári
Tindar hætta starfsemi eftir fjögurra ara starf
Áfengismeöferð Landspítala
endurskipulögð í sparnaöarskyni
SÍÐASTI starfsdagur meðferðarheimilisins
Tinda á Kjalamesi var í gær en til að leysa
úr brýnni þörf hefur verið ákveðið að stofna
dagdeild Tinda, jafnframt því sem búið er að
gera samstarfssamning við geðdeild Landspít-
ala um unglingameðferð. Tindar hófu rekstur
í byrjun árs 1991 í tilraunaskyni til 3 ára og
var veitt tæplega 70 milljónum króna á þá-
virði til að kaupa húsakost og gera endurbæt-
ur.
Talið er að spamaður sá sem næst með
lokun Tinda nemi 20-25 milljónum króna, sem
er helmingssparnaður miðað við árlegan
rekstrarkostnað. Einnig á að sameina þrjár
meðferðardeildir unglinga undir eitt þak, sem
talið er stuðla að alls 37-40 milljóna króna
spamaði á ári. Auk Tinda á meðferðarstöðin
í Efstasundi 86 og meðferðarheimilið Sólheim-
um 7 að sameinast í meðferðarheimili fyrir
unglinga í Grafarvogi sem nú er í byggingu.
Þar eiga að vera 8-10 föst rými og 2-4
neyðarvistunarrými. Gera menn sér vonir um
að hægt verði að taka heimilið í gagnið næsta
sumar. Áætlaður kostnaður við það nemur
80 milljónum króna og hefur byggingin feng-
ið úthlutað 30 milljónum króna á fjárlögum,
en afganginn af kostnaði á að ná fram með
sölu húsnæðis áðumefndra deilda.
Óhóflegur kostnaður
Bragi Guðbrandsson, forstjóri Barnavemd-
arstofu, leggur áherslu á að ákvörðun um að
loka Tindum hafí verið tekin að vel ígrunduðu
máli. Hann segir árlegan rekstrarkostnaður
Tinda hafa verið á bilinu 49,2 til 59,8 milljón-
ir króna á föstu verðlagi ársins í ár. Áætlað-
ur kostnaður á legudag það sem af er þessu
ári er 24,3 þúsund krónur, sem er að sögn
Braga þrisvar til_ §'ómm sinnum dýrara en
hjá sjúkrastöð SÁA á Vogi vegna legudaga
15-19 ára vistmanna og sex til sjö sinnum
dýrara en á meðferðarheimilunum að Staðar-
felli og á Vík, sem er næsta hús við Tinda.
Meginskýringin á þessum mismun sé slök
nýting sem valdi óhóflegum kostnað á legu-
dag.
„Unglingameðferð á að vera dýrari en
meðferð fullorðinna, en þó em takmörk fyrir
öllu,“ segir Bragi.. Kostnaður við Tinda, um
50 milljónir á ári, er mikill og lætur nærri
að það sé um 20% af heildarframlögum ríkis-
ins til barnaverndarmála.
Alls innrituðust 189 einstaklingar í með-
ferð á Tindum þau fjögur ár og átta mánuði
sem heimilið starfaði.
Afleit nýting oftar
Bragi segir óumdeilanlegt að aðsókn að
Tindum hafí verið slök mestan hluta starfs-
tímans, en hún hafi þó verið mjög breytileg
milli mánaða. Einstaka mánuði hafí nýting
verið mjög góð, eða 8-10 að meðaltali, en
farið aðra mánuði niður í 2-3 einstaklinga.
Þeim mánuðum, sem nýting hefur verið af-
leit, hefur farið fjölgandi undanfarin misseri,
að sögn Braga. Þannig hafí nýting verið inn-
an við fímm einstaklingar að meðaltali í fimm
mánuði á síðustu tólf mánuðum.
„Það liggur í augum uppi að stofnunin er
ekíri starfhæf þegar þetta ástand skapast.
Meðferðin byggir á hóplækningum á ungum
vímuefnaneytendum, 13-18 ára, og þegar
hópurinn er jafnrýr og raun ber vitni skortir
forsendur fyrir inntaki meðferðarinnar. Þann-
ig má færa rök fyrir því að stofnunin hafí
tæplega verið vel starfhæf nema rúmlega
helming tímans sl. 12 mánuði," segir Bragi.
„Þó hefur meðferðin á Tindum tvímælalaust
borið góðan árangur."
Hann segir skýringar á slakri aðsókn ekki
fyrirliggjandi. Hugsanlega hafi menn ofmetið
þörfína fyrir meðferð hjá yngsta aldurshópn-
um en þó kunm aukin aðsókn ungmenna eft-
ir þjónustu SÁÁ og áfengisdeildar Landspít-
ala að skýra þessa þróun að einhveiju leyti.
í fyrra hafí innlagnir ungmenna á aldrinum
15-17 ára verið 68 talsins hjá SÁÁ en innlagn-
ir ungmenna á aldrinum 13-18 ára verið 66
talsins á Tindum. v
Dagdeild stofnuð
Stærsta áhyggjuefnið að, sögn Braga, er
hvernig hægt sé að veita unglingum undir
16 ára aldri viðhlítandi þjónustu eftir lokun
Tinda og til þess að koma til móts við þá
hafí verið ákveðið að setja á stofn dagdeild
Tinda. Hefur starfseminni verið fundið hús-
næði til bráðabirgða í kjallara Suðurgötu 22,
þar til nýtt húsnæði fínnst. Þar verður boðið
upp á samskonar meðferð og verið hefur ver-
ið lýði á Kjalamesi, alls 30 tíma meðferðadag-
skrá alla virka daga og eitt kvöld í viku. Einn-
ig hefur verið gerður samningur milli Barna-
verndarstofu og geðdeildar Landspítala, þess
efnis að hún hafi á boðstólum sérstaka dag-
skrá fyrir unglinga á aldrinum 16-18 ára.
Óttar Guðmundsson, læknir á áfengisdeild
Landspítala, segir ljóst að öll áfengismeðferð
á vegum sjúkrahússins verði endurskipulögð
og t.d. verði meðferðaheimilið að Vífílsstöðum
lagt niður í núverandi mynd og starfsemin
flutt að Flókagötu 29 og 31, þar sem verði
lítið sjúkrahótel en aðaláherslan verði lögð á
meðferð á göngudagdeild. Breytingar þessar
á Ríkisspítölum séu að mörgu leyti aðlögun
að hugmyndum ríkisvaldsins um sparnað, en
einnig í samræmi við þróun á þessu sviði.
Meðferð fyrir spilafíkla
„Meðhöndla á fleiri einstaklinga en gert
hefur verið fyrir mun minna fé,“ segir Óttar.
„Við verðum með meðferðabraut fyrir yngri
einstaklinga og fleiri meðferðarúrræði sem
miðuð eru við undirhópa af ýmsum toga, svo
sem spilafíkla."
Hann segir óljóst hversu mikil hagræðing
náist fram við þessar aðgerðir, en markmiðið
sé að spara 10-15 milljónir króna á ári.