Morgunblaðið - 02.09.1995, Blaðsíða 4

4 C LAUGARDAGUR 2. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Magnaðar
kolldýfur
Eiríkur Smith opnar sýningu á verkum sýnum
í Hafnarborg í dag kl. 14. Sýningin er boðs-
sýning til heiðurs listamanninum í tilefni sjö-
tugsafmælis hans og þakklætisvottur Hafnar-
borgar fyrír velvild hans í garð stofnunarínn-
ar í gegnum árín. Þóroddur Bjamason hitti
Eirík í Hafnarborg og ræddi við hann um
verk hans og viðhorf til lífs og listar.
UM LEIÐ og stigið er inn í
Hafnarborg og myndir
Eiríks Smith blasa við átt-
ar maður sig á að enn
hefur hann farið inn á nýjar brautir
í listsköpun sinni. Er það í eðli lista-
mannsins því hann hefur alltaf verið
óhræddur við það. Á þessari sýningu
er fjöldi blíumálverka stórra og
smárra sem aldrei hafa sést áður
enda hefur hann unnið að myndunum
sérstaklega fyrir þessa sýningu og
hefur tekið- tíma hans síðustu 2-3
ár. Inn á milli hefur hann unnið að
vatnsiitamyndum sem líta líta má í
Sverrissal á neðri hæð Hafnarborgar.
Margar stórar olíumyndir prýða
salinn á efri hæð og litagleði er
áberandi. Sjá má örla fyrir fígúr-
unni, einskonar landslagi eða jafn-
vel yfirskilvitlegum vísunum í
myndunum en þær eru að upplagi
óhlutbundnar. „Ég hef ansi gaman
af að teygja aðeins úr mér í olíu-
myndunum þó þessar séu ekki eins
stórar og myndirnar sem voru á
sýningu minni á Kjarvalsstöðum
1992 en þær voru sumar um þrír
metrar á hæð og fimm á breidd,“
sagði Eiríkur. „Þegar það var orðað
við mig að sýna hérna var ég búinn
að vera í þessu hlutbundna í þónokk-
ur ár og langaði að fara meira út
í einhverskonar óhlutbundið með
náttúruívafi. Ég á mjög auðvelt með
að breyta til og ef mér finnst ég
þurfa þess þá geri ég það og ekki
síst ef ég held það sé til bóta fyrir
málverkið. Þannig hefur mín þróun
alltaf verið. Það er ómögulegt að
ganga lengi með hart í maganum.“
Yfirlitssýning ekki tímabær
í dag kl. 16 opnar einnig sýning
í Stöðlakoti á eldri verkum Eiríks.
Það eru vatnslitamyndir sem aldrei
hafa verið sýndar áður og eru frá
1963-65. „I Stöðlakoti er meiri
abstraktsjón. Þetta eru myndir sem
ég er búinn að lúra á í rúmlega 30
ár.“
Hann sagði ástæðu þess að hann
hefði stungið þeim ofaní skúffu þá,
að hann hafi verið búinn að vinna
lengi í sama stíl og farinn að feta
nýjar slóðir. „Þá finnst manni það
auðvitað miklu meira spennandi, en
núna fannst mér gullið tækifæri að
sýna þessar myndir,“ sagði hann.
Það spyija sig sjálfsagt margir
af hveiju ekki er efnt til yfirlitssýn-
ingar á svona merkum tímamótum
en Eiríkur segist ekki vera tilbúinn
til þess strax enda á hann eftir að
fara marga kollhnísa enn eins og
han orðaði það. „Maður vonast bara
til að lifa eitthvað lengur. Mér finnst
það sýna hræðslu við deyja ef menn
vilja allt í einu fara að sýna ævistarf-
ið, eins og ævin sé á enda. Ég er í
þokkalegu formi og þessir málarar
lifa svo lengi ef þeir hafa það sæmi-
legt, þeir magnast bara með aldrin-
um.“
Mikið hefur verið rætt og ritað
um Eirík og myndir hans og menn
hafa alltaf þóst sjá eitthvað dulrænt
eða yfirskilvitlegt í myndheimi hans.
Er þetta meðvitað hjá listamannin-
um? „Þessu hafa ýmsir tekið eftir í
gegnum tíðina og hefur verið lengi
áberandi, sérstaklega í fígúratíva
málverkinu. Menn þykjast einnig sjá
heilmikð af þessu í abstraktinu. Ég
viðurkenni ég hef skoðað þessa hluti
og haft töluvert gaman af og því
þykir mér vænt um að það komi
ósjálfrátt fram í myndunum, sem það
gerir.“
Ogun og einbeitning
Eiríkur er menntaður prent-
myndasmiður og vann til margra ára
í þeirri iðn með myndlistinni. Þar eru
bein tengsl við grafíklist og því kem-
ur á óvart að ekki sé til eitthvað af
grafíkmyndum eftir hann. „Ég vann
í mörg ár við þessa iðn sem getur
verið mjög tímafrek og krafist mikill-
ar þolinmæði þannig að ég og starfs-
félagar minir voru oft að gefast upp
á þessu öllu saman. Einn daginn
spurði ég sjálfan mig að því hvað
ég væri eiginlega að gera í þessu
en þá áttaði ég mig á því að það var
verið að taka mig á beinið í ögun
og einbeitingu, ég er nefnilega dálít-
ið hjátrúarfuliur, og eftir að ég átt-
aði mig á þessu átti ég auðveldara
með að sætta mig við starfið og það
skilaði sér vel seinna meir.
Þetta er auðvitað nauðalíkt grafík-
vinnslu og þetta starf var kannski
meginástæða þess að ég fór aldrei
út í þá listgrein. Ég var búinn að fá
nóg,“ sagði Eirikur en bætti þó við
að hann hefði reyndar gert örfáar
grafíkmyndir á vinnustofu sinni þó
af stórframkvæmdum á því sviði
hafí aldrei orðið.
Langt frí
Tímamót urðu eitt sinn er Eiríkur
tók sér árs frí frá prentmyndunum
til að vinna að list sinni. „Ég er enn
í því fríi. Þetta var eftir eina sýning-
EIRÍKUR Smith listmálari.

una og ég hef verið það heppinn síð-
an að geta lifað af minni list.
Oft keyrir hann eitthvert í bil sín-
um og málar náttúruna úti i náttúr-
unni. Þær myndir kallar hann mótíf-
myndir, raunsæjar fíguratívar mynd-
ir. „Ég málaði til dæmis eina slíka
sem var gefin Karli bretaprins og
Díönu þegar þau giftu sig, stórt olíu-
málverk sem var sent til Englands.
Síðar sá ég því bregða fyrir í sjón-
varpi í Ameríku á meðal níu annarra
gjafa og varð auðvitað mjög grobb-
inn af því,“ sagði Eiríkur en myndir
hans eru einnig til í safni Elísabetar
Englandsdrotningar og Hertogans í
Lúxemborg svo einhveijir séu nefnd-
ir.
Vatnslitir hafa alltaf átt sér vin í
Eiríki enda liggur eftir hann ijöldi
slíkra mynda. „Ég ber mikla virðingu
fyrir vatnslitunum og finnst gaman
að glíma við þá því þeir eru í raun
tæknilega miklu erfiðari en olían.
Það er svo litlu hægt að breyta eftir
á og það er hægt að mála á ótal
ólíka vegu með þeim.“ Eiríkur segist
ávallt nota hágæðapappír til að mála
MORGUNBIRTA
Framtíðin er runnin upp
Hundrað árum eftir að Tímavél H.G. Wells
kom út bendir ýmislegt til þess að vísinda-
skáldsögumar séu í lægð. Þær hafa hins veg-
ar öðlast nýtt líf í öðmm bókmenntagreinum
enda skilin þar á milli mun óljósarí en áður
GULLÖLD vísindaskáldsög-
unnar var á sjötta og sjö-
unda áratugnum. Þá
tókst höfundum á borð
við Robert Heinlein, Frank Herm-
bert, Michael Moorcock, J.G. Ballard
og ekki síst Kurt Vonnegut að höfða
til mun breiðari hóps en þeirra sem
fram að þessu höfðu legið í vísinda-
skáldsögunum. Þá nutu kvikmyndir
á borð við „2001: A Space Odyssey“
sem Stanley Kubric gerði eftir sögu
Arthurs Clarkes, mikilla vinsælda.
Enn þann dag í dag er aðsókn að
kvikmyndum sem byggjast á grunn-
hugmyndum vísindaskáldsögunnar
gífurleg en það sama verður ekki
sagt um sölu á sögunum sjálfum,
að því er segir í The Independent.
„Vísindaskáldsögur hafa aldrei
selst í svipuðu hlutfalli og aðsókn á
slíkar kvikmyndir hefur verið,“ segir
Jayne Johnson, útgáfustjóri hjá Har-
perCollins. „Undantekningin frá
þessu er „Júragarður" Michaels Cric-
htons, sem seldist vel í kjölfar mynd-
arinnar. Sú breyting hefur þó orðið,
að breiðari hópur les nú vísindaskáld-
sögur og t.d. skrifa fleiri konur slík-
ar bækur nú en áður.“
HarperCollins gaf fyrir skömmu
út framhald „Tímavélar“ H.G. Wells,
„Tímaskipin“ eftir Stephen Baxter,
en hann er í hópi þeirra sem semja
svokallaðan „harðan" vísindaskáld-
skap, bækur sem byggjast á mikilli
vísindaþekkingu. Mikið lof hefur ver-
ið borið á Baxter og hann sagður
fulltrúi nýs tíma en hann hefur hins
vegar sagt fulla þörf á að draga úr
vísindunum til að ná til fleiri les-
enda. „Fólk vill ekki lengur lesa
blaðsíðu eftir blaðsíðu af tækniroms-
um,“ segir Baxter í samtali við blaða-
mann The Independent á mikilli há-
tíð sem haldin var í tilefni 100 ára
ártíðar Tímavélarinnar. „Höfundar
vísindaskáldsagna verða að skrifa
raunverulegar bækur um raunveru-
legar persónur — léleg persónusköp-
un hefur löngum verið dragbítur vis-
indaskáldsagna. Tími er kominn til
þess að breyta efni vísindaskáld-
sagna á þann veg sem höfðar til
almennra lesenda. Á kápu nýjustu
bókar minnar stendur hvergi að um
vísindaskáldsögu sé að ræða — það
er mikilvægt hvað varðar markaðs-
setningu hennar,“ segir Baxter.
„Hin undarlega eign
hins undarlega heims“
En hvernig ber að skilgreina vís-
indaskáldsögur? Patrick Parrinder,
prófessor við Reading-háskólann,
segir vísindaskáldsögur ekki endi-
lega gerast í framtíðinni en tengjast
henni engu að síður náið. „Allir sem
hafa rannsakað þessa tegund bóka
eru sammála um að nýbreytnin, „hin
undarlega eign hins undarlega
heirns," eins og Wells orðar það, ein-
kennir vísindaskáldsöguna.“
Þessi breiða skilgreining gerir það
að verkum að fjölmargir geta flokk-
ast sem höfundar vísindaskáldsagna
án þess að hafa á því nokkurn áhuga.
P.D. James tókst t.d. að reita marga
aðdáendur vísindaskáldsagna til reiði
er hún þvertók fyrir það að bók henn-
ar Children of Men, sem gerist árið
2020, væri vísindaskáldsaga, þar
sem hún hefði lagt svo mikla rækt
við persónusköpunina.
Doris Lessing, sem hefur skrifað
nokkrar vísindaskáldsögur, segist
ekki hafa gert sér grein fyrir því
hvers konar bækur hún var að skrifa.
„Ég held nú reyndar að vísindaskáld-
sögur séu meira og minna orðnar
hluti af almenna skáldsagnaúi’valinu.
Ég hef t.d. alltaf talið að verk Sal-
mans Rushdies séu vísindaskáldsög-
ur,“ segir Lessing.
Aðdáendur vísindaskáldsagna eru
ólatir við að benda á að fjöldi rithöf-
H.G. Wells, höfundur vísindaskáldsö|
unda, sem hingað til hafa ekki talist
vera höfundar vísindaskáldsagna,
gæti sem best tilheyrt þeim hópi
höfunda. Þeirra á meðal má nefna
Margret Atwood og bók hennar
„Sögu þernunnar" og Martin Amis
í „London Fields“ og „Time’s Arrow“
þar sem tíminn fer aftur á bak.
Framtíðinn runnin upp
Terry Pratchett, sem hefur samið
nokkrar vinsælar ævintýrabækur,
segir marga þætti vísindaskáldsög-